Başkan Şevket Mirziyoyev 7 Ekim günü Türk Devletleri Teşkilatı Devlet Başkanları Konseyi'nin Gebele şehrinde düzenlenen son toplantısına katıldı.
Gündeme uygun olarak, teşkilat çerçevesindeki çok yönlü işbirliğinin mevcut durumu ve geleceği hakkında görüş alışverişi yapıldı, pratik ortaklığın güncel meseleleri tartışıldı.
Özbekistan lideri zirvede küresel yönetim sisteminin derinlemesine reforme edilmesi ve iyileştirilmesi, BM ve Güvenlik Konseyinin rolünün artırılması ve ayrıca uluslararası ilişkilerde gelişmekte olan ülkelerin sesinin yükseltilmesi gerekliliğini vurguladı.
Avrasya kıtasında giderek artan ve sonu görünmeyen çatışma ve savaşların Teşkilat ülkelerine olumsuz etkiler yaptığı belirtildi. Gazze bölgesindeki trajedi, Ukrayna çevresindeki durum, İran’ın nükleer programı sorunu, Afganistan’daki istikrar meseleleri ciddî kaygı uyandırıyor.
Özbekistan lideri, dünyanın güçlü ülkelerinin adaletli bir dünya düzeni oluşturma, karşılıklı güven ve güvenliği sağlama konusundaki çabalarını ve yeni planlarını memnuniyetle karşıladı.
Küresel durumu derinlemesine analiz etmek ve gerekli kararları almak amacıyla, TDT ülkelerinin dış politika kurumları ve özel servis başkanlarının ortak toplantılarını düzenleme ve bu formattaki ilk toplantının gelecek yıl Semerkant şehrinde yapılması önerildi.
Devlet başkanı konuşmasının ana bölümünde pratik işbirliğini daha da genişletmeye yönelik somut konulara değindi.
Çok yönlü ortaklığı genişletmek ve hızlandırmak amacıyla Türk Devletleri Teşkilatı'nın 2030 yılına kadar gelişim stratejisi ve bunun uygulanması için ayrı bir "yol haritası" hazırlanması teklif edildi. Bu belgelerde aşağıdaki net alanların ve önlemlerin yer alması gerekliliği vurgulandı.
Birincisi, ticari-ekonomik ilişkileri geliştirmek ve sanayi iş birliğini derinleştirmek. Özbekistan Cumhurbaşkanı, yakın vadede TDT çerçevesinde ticaret, iş ve karşılıklı yatırımlar için en uygun koşullar, hukuki zemin ve altyapı oluşturmayı öngören Yeni ekonomik fırsatlar alanı oluşturmanın önemini bir kez daha vurguladı.
Pratik işbirliğini istikrarlı bir şekilde geliştirmek ve somut projeleri hazırlamak, özellikle Türk Yatırım Fonu çerçevesindeki planları birleştirmek amacıyla, Türk Devletlerinin ekonomik ortaklık konusunda Daimi Konseyi'ni oluşturmanın önemi belirtildi. Daimi olarak faaliyet gösterecek bu yapıya Teşkilat ülkelerinin Başbakan yardımcıları başkanlık edebilir. Konseyin Proje Ofisi'nin Taşkent'te kurulması önerildi.
Özbekistan liderinin vurguladığı gibi, aşağıdaki konular Konseyin sürekli gündeminde olmalı:
- Türk Devletleri Sanayi İttifakı'nı kurmak ve bu yolla makine, maden, elektrik, petrokimya, ilaç, hafif, gıda sanayi, inşaat malzemeleri üretimi alanlarında önde gelen şirketlerin iş birliği projelerini geliştirmesine destek sağlamak;
- karşılıklı ticaret hacmini daha da artırmak ve teknik düzenlemeleri yakınlaştırmak amacıyla "Türk Yeşil Koridorları" elektronik sistemini uygulamaya koymak;
- "yeşil" enerji, "yeşil" hidrojen ve amonyak projelerini birlikte yürütmek, ileri teknolojiler, standartlar ve yetkileri dahil etmek, kamu-özel ortaklığı mekanizmalarını yaygın şekilde hayata geçirmek için "Yeşil dönüşüm" konsorsiyumunu kurmak;
- stratejik mineraller hammadde tabanını geliştirme temelinde katma değerli ürünler üretmek.
Aynı zamanda, "hammadde – işleme – bilim ve teknoloji – hazır ürün" ilkesi temelinde pratik işbirliği programı kabul etmenin önemi vurgulandı.
İkincisi, gıda güvenliğini sağlamak. Mevcut potansiyel göz önüne alındığında, TDT ülkeleri organik tarım ürünleri üretimi ve tedarikinde dünya liderlerine dönüşebilir.
Kaliteli ve talep gören organik ürünler üretmek için bilimsel araştırma ve ıslah, sanayi iş birliği ve lojistik ilişkilerini güçlendirmek gerektiği vurgulandı.
Üçüncüsü, ulaşım açısından karşılıklı bağlantıyı güçlendirmek ve uluslararası transit koridorlarını geliştirme alanında uyumlu politika uygulamak.
Mirziyoyev, Orta Koridoru istikrarlı bir şekilde geliştirme konusundaki planları destekleyerek, bu güzergahın rekabetçiliğini sağlamak ve iş dünyası için en uygun koşulları oluşturmanın önemli olduğunu kaydetti.
Bu anlamda uygun transit tarifeleri uygulamak, modern ulaşım altyapısını geliştirmek ve dijital gümrük prosedürlerini uygulamak büyük öneme sahip olacak.
Orta Koridor inşa edilmekte olan Çin - Kırgızistan - Özbekistan demir yolu ve potansiyel Transafgan koridoru ile birleşirse, geniş bölgede çok dallı, stratejik ana yollar sistemi oluşturulacak.
Ulaşım alanına ilişkin bu girişimlerin tümü, 12 Kasım'da Taşkent'te gerçekleştirilecek Multimodal Taşımalar Uluslararası Forumu kapsamında etraflıca tartışılması planlanıyor.
Dördüncüsü, geniş kapsamlı sanayi ve altyapı projelerini gerçekleştirmek için etkin finansal araçlar oluşturmak.
Özbekistan Cumhurbaşkanı, Türk Yatırım Fonu'nun faaliyetinin genişletilmesi, İİB, EBRD ve diğer uluslararası ve milli finans kurumları ile Stratejik Ortaklık Programı kabul edilmesi önerisini sundu.
Beşincisi, sürdürülebilir kalkınmanın önemli itici gücü haline gelen yapay zekâ, dijitalleşme ve yaratıcı ekonomiyi geliştirmek.
Bu alanlardaki çabaları birleştirmek amacıyla yapay zekâ ve yaratıcı ekonomi alanlarındaki projeleri uygulama konusunda bir "yol haritası" hazırlanması önerildi.
Devlet başkanı, Özbekistan'da Türk dünyası uluslararası fuarının düzenlenmesi önerisini sundu.
Altıncısı, "Cehalete karşı – maarif" ilkesi temelinde bilim ve eğitim alanındaki işbirliğini yeni bir aşamaya taşımak.
2025-2026 yıllarında ülkemizin 100'den fazla eğitim kurumunu birleştiren Türk Üniversiteleri Birliği'ne başkanlık edeceği belirtildi. Gelecek hafta Taşkent’te birliğin Genel Kurulu gerçekleştirilecek. Özbekistan, başkanlık dönemi sırasında "Türk Bilim ve İnovasyon Günleri"ni düzenlemeyi planlıyor.
Özbekistan Cumhurbaşkanı, bilim ve eğitim alanlarındaki işbirliğini güçlendirmek, yetenekli bilim insanlarının araştırmalarını teşvik etmek amacıyla ülkemizde Türk Devletleri Uluslararası Üniversitesi'nin faaliyete başlayacağını açıkladı. Devlet başkanı, bu üniversite bünyesinde Ortak Araştırmaları Destekleme Programı hazırlanmasını önerdi.
Yedincisi, gençler arasında yabancı ve yıkıcı fikirlerin yayılmasını önlemek.
Bu bağlamda, Türk Devletleri coğrafyasında aşırı ve radikal ideolojilere karşı mücadele amacıyla Eylem Planı kabul edilmesi önerildi.
Özbekistan ayrıca İslamofobinin tüm biçimleriyle mücadeleye odaklanan yakın diyaloğu sürdürmektedir.
Bunun dışında, Teşkilat çerçevesinde gençler arasında çevre bilinci konusunda ortak önlemler geliştirilmesinin önemli olduğu vurgulandı.
Özbekistan lideri “Nizami Gencevi ve Ali Şir Nevai'nin eserleri – Türk dünyası manevi hayatında” başlıklı uluslararası bilimsel konferans düzenlenmesini önerdi.
Zirve sonunda, Teşkilata üye ülkeler arasındaki karşılıklı yararlı işbirliğini daha da genişletmeye yönelik ortak karar ve belge paketi kabul edildi.
