AQSH ning yashirin davromad siri yoxud u yerda kimlar soliqdan ozod?

Amerikaliklar nazdida, olingan daromaddan soliq to‘lash bu – vatanparvarlik belgisi hisoblanadi. Ichki daromad xizmati, ya’ni IDX daromadni har qanday olingan pul, mulk yoki xizmat sifatida belgilaydi, ammo jismoniy va yuridik shaxslar uchun istisnolar mavjud. Ko‘pincha ushbu istisnolar muayyan holatlar yuzaga kelganda kuchga kiradi.

Ushbu istisnolarni bilish moliyaviy rejalashtirish va investitsiyalashda ham muhim ahamiyatga ega bo‘lishi mumkin. Chunki ular ishlash samaradorligini oshirish uchun ba’zi afzalliklarni taklif qilishi mumkin. Ushbu maqolada, birinchi navbatda shaxsiy moliya sohasida yashirin daromadlarning bir nechta asosiy manbalariga e’tibor qaratilgan.

QANDAY HOLATLARDA SOLIQQA TORTILMAYDI?
Odatda, nogironlik bo‘yicha nafaqa, agar ish beruvchi to‘lagan mukofot puli bilan ta’minlangan bo‘lsa, soliqqa tortiladi. Biroq nogironlik bo‘yicha nafaqa berilishi mumkin bo‘lmagan boshqa toifalar ham mavjud.

Jumladan, AQSHda agar siz ish beruvchingiz orqali qo‘shimcha nogironlik sug‘urtasini soliq to‘laganingizdan keyin sotib olgan bo‘lsangiz, ushbu rejadan olgan har qanday imtiyozlarga soliq solinmaydi.

Agar siz nogironlik bo‘yicha shaxsiy sug‘urta rejasini soliq to‘laganingizdan so‘ng sotib olgan bo‘lsangiz ham, ushbu imtiyozlardan soliq olinmaydi.

Shuningdek, ishchilarga to‘lanadigan kompensatsiya (bemorligi sababli ishlay olmagan xodim olgan mablag‘) soliq to‘lanmaydigan nogironlik nafaqasining yana bir turi hisoblanadi.

Jismoniy shikastlanish yoki jismoniy kasallik uchun kompensatsion (lekin jazo bermaydigan) zarar, tananing biror-bir qismi yoki funksiyasini yo‘qotish yoki yo‘qotish uchun tovon va doimiy disfigatsiya uchun kompensatsiya soliqqa tortilmaydi.

Nogironlik bo‘yicha ijtimoiy ta’minot jamg‘armasidan olinadigan nafaqa soliqqa tortilmaydi.

Bundan tashqari, avtoulovni sug‘urtalash polisining nosozligi sababli nogironlik nafaqalariga, shuningdek, shikastlanishlar natijasida daromad yoki ish qobiliyatini yo‘qotish uchun ham soliq solinmaydi.

Ichki daromad xizmatining ta’kidlashicha, “odatda, sizning ish beruvchingiz tomonidan taqdim etilgan baxtsiz hodisa yoki sog‘liqni saqlash rejasini qoplash qiymati sizning daromadingizga kiritilmaydi.” Bu sizning ish beruvchingiz tomonidan uchinchi tomon (Ayetna yoki Moviy Xoch) taqdim etiladigan tibbiy sug‘urta yoki sog‘liqni tiklash xarajatlari (STX) orqali taqdim etilgan tibbiy yordam uchun qoplash va to‘lovlar bo‘lishi mumkin. Shuningdek, ish beruvchi o‘z xodimiga uzoq muddatli tibbiy xizmat ko‘rsatilishi uchun ajratgan sug‘urta mablag‘i ham soliqqa tortilmaydi.

Tibbiy imtiyozlar toifasida esa sog‘liqni saqlash jamg‘armasi hisobidan olingan mablag‘lar soliqqa tortilmaydi. Sog‘liqni saqlash uchun tejash hisobvaraqlaridan faqatgina sog‘liqni saqlash rejasiga kiritilgan shaxslar foydalanishi mumkin.

Yana bir jihat Amerikada shaxsning yaqini vafot etsa va shaxsga katta “Hayot sug‘urtasi” imtiyozini qoldirsa, bu daromad odatda soliqqa tortilmaydi. Biroq ayrim hollarda ushbu qoidalar istisno qilinishi mumkin. Shuningdek, agar siz “Hayot sug‘urtasi”da jamg‘arilayotgan mablag‘ni naqd pulga aylantirsangiz yoki “Hayot sug‘urtasi” polisiga qo‘shimcha kiritsangiz, yo o‘zgartirsangiz, unda ba’zi soliqlarni to‘lash majburiyatini olasiz.

YETTI SHTATDA OLINGAN DAROMAD
AQSHda har bir shtat o‘zining qonunlarini qabul qilishga qodir. Va bu qonunlar bir shtatning ikkinchi shtatga nisbatan qonunlaridan farq qilishiga olib keladi. Oqibatda jismoniy va yuridik shaxslar daromadlarining ko‘p qismi federal darajada soliqqa tortiladi.

Biroq yettita – Alyaska, Florida, Nevada, Janubiy Dakota, Texas, Vashington hamda Vayoming shtatlari o‘z fuqarolaridan ushbu daromadini undirmaslik yo‘lini tanlashgan. Bu esa katta daromad oluvchi ko‘pchilik yuridik va jismoniy shaxslarni mazkur shtatlarga ko‘chib o‘tishga majbur qilmoqda. Mazkur o‘rinda boshqa joylarda amalda bo‘lmagan yoki kam foizli bo‘lgan soliqlar ishlay boshlaydi. Bu esa yillar o‘tib daromad uchun olinmagan soliq mablag‘lari o‘rnini qoplaydi. Masalan, nafaqa va ijtimoiy sug‘urta to‘lovlari soliqqa tortilishi va yashash xarajatlari shular jumlasidan.

Ikki shtat – Tennessi va Nyu-Xempshir shtatida soliq faqat dividend va foiz hisoblanadi.

ASOSIY TURAR-JOYNI SOTISH
Ichki daromad xizmatining egalik huquqi talabiga ko‘ra, fuqaro uyini sotganda soliqdan ozod etilishi uchun kamida 5 yil o‘z nomida bo‘lishi hamda o‘sha uy asosiy yashash joyi sifatida e’tirof etilishi lozim. Bundan tashqari, o‘sha uyda fuqaro 2 yildan kam istiqomat qilmagan bo‘lishi talab etiladi. Mazkur holat o‘z isbotini topmagan taqdirda o‘z daromadlaridan 250 000 dollargacha (jismoniy shaxslar uchun), turmush qurgan juftliklar esa 500 000 dollargacha (birgalikda turmush qurganlarga ariza berish uchun) soliq to‘lashlari talab etiladi.

SOVG‘A UCHUN SOLIQ
Ichki daromad xizmati olingan sovg‘alarga soliq solmaydi. Sovg‘a beruvchilar 15 000 dollardan ortiq sovg‘alar uchun javobgar bo‘ladi. Agar 15 000 dollardan ko‘proq sovg‘a qilsangiz, ortiqcha summani umrbod sovg‘a sifatida 10 million dollar evaziga ozod qilish, deb hisoblash mumkin. Bu ko‘pchilik uchun sovg‘alar solig‘ini olib tashlaydi, ammo sovg‘alar solig‘i to‘lanishi kerak bo‘lsa, ular 18 foizdan 40 foizgacha bo‘ladi.

Odatda 15 000 dollar sovg‘a solig‘idan ozod qilish uchun beriladigan maksimal sovg‘adir va har qanday soliqlar faqat sovg‘a beruvchi tomonidan to‘lanadi. E’tibor bering, bir sovg‘a boshqa sovg‘alar bilan bir xil emas. Siz odatda mukofot uchun soliq to‘laysiz. Ba’zi hollarda sovrinlar, keyinchalik bozor narxlari bo‘yicha soliq hisobotini taqdim etadigan olingan xizmatlarni ham o‘z ichiga olishi mumkin.

Bundan tashqari, quyidagi daromad turlari to‘liq nomaqbul sovg‘alar hisoblanadi: birovning nomidan to‘langan ta’lim yoki tibbiy xarajatlar siyosiy xayr-ehson xayriya ishlari uchun sovg‘alar (xayriya) – bu soliqdan ushlab qolinadigan soliq, ya’ni ular soliq solinadigan daromadni standart chegirma o‘rniga o‘z ajratmalarini sanab o‘tsalar, xayriya summasiga kamaytirilishini anglatadi. Ushbu qoidadan muhim istisno ish beruvchilar tomonidan sovg‘alardir. Ushbu sovg‘alar odatda sovg‘alar emas, balki qo‘shimcha imtiyozlar hisoblanadi va soliq solinadigan daromad hisoblanadi.

25 dollardan kam bo‘lgan sovg‘a, masalan, bayram mevali keksi, qo‘shimcha imtiyozlardan istisno hisoblanadi. Soliq to‘lashdan bo‘yin tovlashning oldini olish uchun ichki daromad xizmati, shuningdek, sovg‘alar solig‘i “donor pul o‘tkazmasini sovg‘a sifatida berishni xohlaydimi yoki yo‘qmi” degan mazmunda so‘rov o‘tkazdi. Masalan, agar siz biror-bir narsani bozor narxidan pastroq narxda sotsangiz, Ichki daromad xizmati uni sovg‘a, deb hisoblashi mumkin. Umuman olganda, hisobchi sizga soliqlarni rejalashtirish bo‘yicha maslahatlar berishi mumkin. Bu sizga sovg‘alar solig‘idan qochishga yordam beradi.

MYEROS
2017 yilgi “Soliqni qisqartirish va ishlarni to‘lash to‘g‘risida”gi qonunga binoan mulk solig‘idan ozod qilish ikki baravarga oshdi. 2018 yilda bu raqam jismoniy shaxslar uchun 5,6 million dollarga, juftliklar uchun ikki baravar ko‘payishi kerak edi. Ammo yangi soliq qonuni ushbu imtiyozni 11,2 million dollargacha oshirdi. Bu juftlik uchun 22,4 million dollarga aylanadi. Mazkur holat 2026 yilgacha davom etadi. Ushbu imtiyozdan tashqari har qanday miqdor soliqqa tortiladi.

SARMOYAVIY YO‘QOTISHLAR
Agar siz sarmoyalarni zararsiz holda sotsangiz, siz yo‘qotishingizdan soliq solinadigan daromadingizni yiliga 3000 dollargacha kamaytirishingiz mumkin. Kapital yo‘qotishlar hatto yildan-yilga butun yo‘qotish qoplanmaguncha o‘tkazilishi mumkin. Masalan, agar siz investitsiyalarni 2018 yilda 4500 dollar yo‘qotgan holda sotgan bo‘lsangiz, soliq solinadigan daromadingizdan 3 000 dollarni 2018 yil soliq deklaratsiyasida va 2019 yildagi soliq deklaratsiyasida daromadingizdan 1500 dollarni olib qo‘yishingiz mumkin.

PYENSIYA DAROMADLARI
Pensiya hisobvarag‘iga sarmoya kiritish bir qator soliq imtiyozlarini taqdim etadi. Pensiyada shaxsiy pensiya hisobvaraqlarning barcha daromadlari behuda emas. Shaxsiy pensiya hisobvaraqlari agarda besh yil davomida saqlangan bo‘lsa, 59,5 yoshgacha yashirin daromadlarning afzalliklarini taklif qilishadi.

Amerikaliklar soliq solinadigan yil davomida olingan har qanday daromad uchun soliq majburiyatlari to‘g‘risida xabardor bo‘lishlari kerak. Chunki hukumat ko‘p hollarda barcha turdagi daromadlarga ulushni talab qiladi. Ammo ko‘plab istisnolar mavjud. Soliqlarni to‘lash zaruratini bartaraf etadigan istisnolar va maxsus sharoitlarni bilish moliyaviy qarorlarning barcha turlarida muhim bo‘lishi mumkin.

“Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!