АҚШ нинг яширин давромад сири ёхуд у ерда кимлар солиқдан озод?

Америкаликлар наздида, олинган даромаддан солиқ тўлаш бу – ватанпарварлик белгиси ҳисобланади. Ички даромад хизмати, яъни ИДХ даромадни ҳар қандай олинган пул, мулк ёки хизмат сифатида белгилайди, аммо жисмоний ва юридик шахслар учун истиснолар мавжуд. Кўпинча ушбу истиснолар муайян ҳолатлар юзага келганда кучга киради.

Ушбу истисноларни билиш молиявий режалаштириш ва инвестициялашда ҳам муҳим аҳамиятга эга бўлиши мумкин. Чунки улар ишлаш самарадорлигини ошириш учун баъзи афзалликларни таклиф қилиши мумкин. Ушбу мақолада, биринчи навбатда шахсий молия соҳасида яширин даромадларнинг бир нечта асосий манбаларига эътибор қаратилган.

ҚАНДАЙ ҲОЛАТЛАРДА СОЛИҚҚА ТОРТИЛМАЙДИ?
Одатда, ногиронлик бўйича нафақа, агар иш берувчи тўлаган мукофот пули билан таъминланган бўлса, солиққа тортилади. Бироқ ногиронлик бўйича нафақа берилиши мумкин бўлмаган бошқа тоифалар ҳам мавжуд.

Жумладан, АҚШда агар сиз иш берувчингиз орқали қўшимча ногиронлик суғуртасини солиқ тўлаганингиздан кейин сотиб олган бўлсангиз, ушбу режадан олган ҳар қандай имтиёзларга солиқ солинмайди.

Агар сиз ногиронлик бўйича шахсий суғурта режасини солиқ тўлаганингиздан сўнг сотиб олган бўлсангиз ҳам, ушбу имтиёзлардан солиқ олинмайди.

Шунингдек, ишчиларга тўланадиган компенсация (беморлиги сабабли ишлай олмаган ходим олган маблағ) солиқ тўланмайдиган ногиронлик нафақасининг яна бир тури ҳисобланади.

Жисмоний шикастланиш ёки жисмоний касаллик учун компенсацион (лекин жазо бермайдиган) зарар, тананинг бирор-бир қисми ёки функциясини йўқотиш ёки йўқотиш учун товон ва доимий дисфигация учун компенсация солиққа тортилмайди.

Ногиронлик бўйича ижтимоий таъминот жамғармасидан олинадиган нафақа солиққа тортилмайди.

Бундан ташқари, автоуловни суғурталаш полисининг носозлиги сабабли ногиронлик нафақаларига, шунингдек, шикастланишлар натижасида даромад ёки иш қобилиятини йўқотиш учун ҳам солиқ солинмайди.

Ички даромад хизматининг таъкидлашича, “одатда, сизнинг иш берувчингиз томонидан тақдим этилган бахтсиз ҳодиса ёки соғлиқни сақлаш режасини қоплаш қиймати сизнинг даромадингизга киритилмайди.” Бу сизнинг иш берувчингиз томонидан учинчи томон (Аетна ёки Мовий Хоч) тақдим этиладиган тиббий суғурта ёки соғлиқни тиклаш харажатлари (СТХ) орқали тақдим этилган тиббий ёрдам учун қоплаш ва тўловлар бўлиши мумкин. Шунингдек, иш берувчи ўз ходимига узоқ муддатли тиббий хизмат кўрсатилиши учун ажратган суғурта маблағи ҳам солиққа тортилмайди.

Тиббий имтиёзлар тоифасида эса соғлиқни сақлаш жамғармаси ҳисобидан олинган маблағлар солиққа тортилмайди. Соғлиқни сақлаш учун тежаш ҳисобварақларидан фақатгина соғлиқни сақлаш режасига киритилган шахслар фойдаланиши мумкин.

Яна бир жиҳат Америкада шахснинг яқини вафот этса ва шахсга катта “Ҳаёт суғуртаси” имтиёзини қолдирса, бу даромад одатда солиққа тортилмайди. Бироқ айрим ҳолларда ушбу қоидалар истисно қилиниши мумкин. Шунингдек, агар сиз “Ҳаёт суғуртаси”да жамғарилаётган маблағни нақд пулга айлантирсангиз ёки “Ҳаёт суғуртаси” полисига қўшимча киритсангиз, ё ўзгартирсангиз, унда баъзи солиқларни тўлаш мажбуриятини оласиз.

ЕТТИ ШТАТДА ОЛИНГАН ДАРОМАД
АҚШда ҳар бир штат ўзининг қонунларини қабул қилишга қодир. Ва бу қонунлар бир штатнинг иккинчи штатга нисбатан қонунларидан фарқ қилишига олиб келади. Оқибатда жисмоний ва юридик шахслар даромадларининг кўп қисми федерал даражада солиққа тортилади.

Бироқ еттита – Аляска, Флорида, Невада, Жанубий Дакота, Техас, Вашингтон ҳамда Ваёминг штатлари ўз фуқароларидан ушбу даромадини ундирмаслик йўлини танлашган. Бу эса катта даромад олувчи кўпчилик юридик ва жисмоний шахсларни мазкур штатларга кўчиб ўтишга мажбур қилмоқда. Мазкур ўринда бошқа жойларда амалда бўлмаган ёки кам фоизли бўлган солиқлар ишлай бошлайди. Бу эса йиллар ўтиб даромад учун олинмаган солиқ маблағлари ўрнини қоплайди. Масалан, нафақа ва ижтимоий суғурта тўловлари солиққа тортилиши ва яшаш харажатлари шулар жумласидан.

Икки штат – Теннесси ва Нью-Хемпшир штатида солиқ фақат дивиденд ва фоиз ҳисобланади.

АСОСИЙ ТУРАР-ЖОЙНИ СОТИШ
Ички даромад хизматининг эгалик ҳуқуқи талабига кўра, фуқаро уйини сотганда солиқдан озод этилиши учун камида 5 йил ўз номида бўлиши ҳамда ўша уй асосий яшаш жойи сифатида эътироф этилиши лозим. Бундан ташқари, ўша уйда фуқаро 2 йилдан кам истиқомат қилмаган бўлиши талаб этилади. Мазкур ҳолат ўз исботини топмаган тақдирда ўз даромадларидан 250 000 долларгача (жисмоний шахслар учун), турмуш қурган жуфтликлар эса 500 000 долларгача (биргаликда турмуш қурганларга ариза бериш учун) солиқ тўлашлари талаб этилади.

СОВҒА УЧУН СОЛИҚ
Ички даромад хизмати олинган совғаларга солиқ солмайди. Совға берувчилар 15 000 доллардан ортиқ совғалар учун жавобгар бўлади. Агар 15 000 доллардан кўпроқ совға қилсангиз, ортиқча суммани умрбод совға сифатида 10 миллион доллар эвазига озод қилиш, деб ҳисоблаш мумкин. Бу кўпчилик учун совғалар солиғини олиб ташлайди, аммо совғалар солиғи тўланиши керак бўлса, улар 18 фоиздан 40 фоизгача бўлади.

Одатда 15 000 доллар совға солиғидан озод қилиш учун бериладиган максимал совғадир ва ҳар қандай солиқлар фақат совға берувчи томонидан тўланади. Эътибор беринг, бир совға бошқа совғалар билан бир хил эмас. Сиз одатда мукофот учун солиқ тўлайсиз. Баъзи ҳолларда совринлар, кейинчалик бозор нархлари бўйича солиқ ҳисоботини тақдим этадиган олинган хизматларни ҳам ўз ичига олиши мумкин.

Бундан ташқари, қуйидаги даромад турлари тўлиқ номақбул совғалар ҳисобланади: бировнинг номидан тўланган таълим ёки тиббий харажатлар сиёсий хайр-эҳсон хайрия ишлари учун совғалар (хайрия) – бу солиқдан ушлаб қолинадиган солиқ, яъни улар солиқ солинадиган даромадни стандарт чегирма ўрнига ўз ажратмаларини санаб ўтсалар, хайрия суммасига камайтирилишини англатади. Ушбу қоидадан муҳим истисно иш берувчилар томонидан совғалардир. Ушбу совғалар одатда совғалар эмас, балки қўшимча имтиёзлар ҳисобланади ва солиқ солинадиган даромад ҳисобланади.

25 доллардан кам бўлган совға, масалан, байрам мевали кекси, қўшимча имтиёзлардан истисно ҳисобланади. Солиқ тўлашдан бўйин товлашнинг олдини олиш учун ички даромад хизмати, шунингдек, совғалар солиғи “донор пул ўтказмасини совға сифатида беришни хоҳлайдими ёки йўқми” деган мазмунда сўров ўтказди. Масалан, агар сиз бирор-бир нарсани бозор нархидан пастроқ нархда сотсангиз, Ички даромад хизмати уни совға, деб ҳисоблаши мумкин. Умуман олганда, ҳисобчи сизга солиқларни режалаштириш бўйича маслаҳатлар бериши мумкин. Бу сизга совғалар солиғидан қочишга ёрдам беради.

МЕРОС
2017 йилги “Солиқни қисқартириш ва ишларни тўлаш тўғрисида”ги қонунга биноан мулк солиғидан озод қилиш икки бараварга ошди. 2018 йилда бу рақам жисмоний шахслар учун 5,6 миллион долларга, жуфтликлар учун икки баравар кўпайиши керак эди. Аммо янги солиқ қонуни ушбу имтиёзни 11,2 миллион долларгача оширди. Бу жуфтлик учун 22,4 миллион долларга айланади. Мазкур ҳолат 2026 йилгача давом этади. Ушбу имтиёздан ташқари ҳар қандай миқдор солиққа тортилади.

САРМОЯВИЙ ЙЎҚОТИШЛАР
Агар сиз сармояларни зарарсиз ҳолда сотсангиз, сиз йўқотишингиздан солиқ солинадиган даромадингизни йилига 3000 долларгача камайтиришингиз мумкин. Капитал йўқотишлар ҳатто йилдан-йилга бутун йўқотиш қопланмагунча ўтказилиши мумкин. Масалан, агар сиз инвестицияларни 2018 йилда 4500 доллар йўқотган ҳолда сотган бўлсангиз, солиқ солинадиган даромадингиздан 3 000 долларни 2018 йил солиқ декларациясида ва 2019 йилдаги солиқ декларациясида даромадингиздан 1500 долларни олиб қўйишингиз мумкин.

ПЕНСИЯ ДАРОМАДЛАРИ
Пенсия ҳисобварағига сармоя киритиш бир қатор солиқ имтиёзларини тақдим этади. Пенсияда шахсий пенсия ҳисобварақларнинг барча даромадлари беҳуда эмас. Шахсий пенсия ҳисобварақлари агарда беш йил давомида сақланган бўлса, 59,5 ёшгача яширин даромадларнинг афзалликларини таклиф қилишади.

Америкаликлар солиқ солинадиган йил давомида олинган ҳар қандай даромад учун солиқ мажбуриятлари тўғрисида хабардор бўлишлари керак. Чунки ҳукумат кўп ҳолларда барча турдаги даромадларга улушни талаб қилади. Аммо кўплаб истиснолар мавжуд. Солиқларни тўлаш заруратини бартараф этадиган истиснолар ва махсус шароитларни билиш молиявий қарорларнинг барча турларида муҳим бўлиши мумкин.

«Замин»ни Telegram’да ўқинг!