Ukrainadagi urushda boʻlib qaytgan rossiyalik jurnalist: Qamaldagi hayot haqida

Elena Kostyuchenko Ukrainaga Rossiyaning «Novaya gazeta» muxbiri sifatida borgan edi. Uning Odessa, Xerson va Nikolaev shaharlarida tayyorlangan reportajlari ushbu gazetada tsenzura cheklovlari bilan e'lon qilingan. Rossiya Federatsiyasi qonunchiligiga rioya qilinganiga qaramay, Bosh prokuratura va «Roskomnadzor» talabi bilan matnlar oʻchirib tashlangan, «Novaya gazeta» esa oʻz ishini toʻxtatishga majbur boʻlgan.

«Novaya gazeta. Evropa» nashri uchun maxsus ravishda Elena Kostyuchenko Ukrainadagi urushda oʻzi koʻrgan narsalar haqida gapirib berdi.

— Xerson istilo boshlanganidan buyon qamal ichida qolgan: shaharga kirish va chiqish yoʻllarining barchasi Rossiya armiyasi tomonidan nazorat qilinadi, logistika juda buzilib ketgan. Bu oziq-ovqat tashish va dori etkazib berishni normal tashkil etishga xalal beradi. Oziq-ovqat mahsulotlari bilan bogʻliq vaziyat yaxshilandi, chunki ulgurji baza yana ishlashni boshladi va shaharga sabzavotlar olib kirildi, ammo dorilar bilan bogʻliq holat juda yomon.

Xerson kasalxonalarida eng muhim dorilarning bir-ikki oyga etadigan zaxirasi bor. Bular kasalxonaga kelib tushgan juda keskin holatdagi odamlar uchun kerak boʻladigan dorilardir. Biroq surunkali kasalliklarda zarur boʻladigan, yashashga koʻmaklashib turishi uchun qabul qilish kerak boʻlgan dorilar guruhlarining hech biri shaharda yoʻq. Yurak dorilari, qon bosimini pasaytiruvchi yoki normallashtiruvchi dorilar, psixotrop dorilar, L-tiroksin (bu dorini qalqonsimon bezi olib tashlangan yoki ishlamaydigan odamlar butun umr qabul qilib yurishi kerak), gormonal dorilarning hech qaysisi yoʻq. Bu gumanitar halokat. Oʻz yaqinlarining ahvoli kundan kunga yomonlashayotganini koʻrib turib, ularga yordam bera olmayotgan xersonliklar uchun esa juda ogʻir vaziyat.

Shahardan chiqib ketishning deyarli iloji yoʻq. Men esa bir moʻ'jiza sabab bunga muvaffaq boʻldim.

Shahardan chiqib ketishga uringan oddiy fuqarolar mashinalari, shu jumladan, ichida bolalar boʻlgan avtomobillar ham oʻqqa tutilgani qayd etilgan holatlar bor. Shunday oʻqqa tutilgan bitta mashina haqida aniq bilaman, lekin, tushunishimcha, bunday holatlar bir necha marta yuz bergan.

U erda Xersondan Nikolaevga olib boruvchi ikkita asosiy yoʻl bor. Shahardan chiqib ketayotganimda dastlab Chernobaevkaga olib boradigan yoʻl boʻylab yurdim. Rossiyaning uchta blokpostidan muvaffaqiyatli oʻtib oldim, uchinchi blokpostda menga: «Sizni oʻtkazib yuboramiz, lekin keyingi blokpostda sizni oʻqqa tutishadi», — deyishdi. Mening «Nima uchun?» degan savolimga javoban ularda shahardan chiqib kelayotgan barcha mashinalarga oʻq uzish haqida buyruq borligini aytishdi. Men: «Oddiy fuqarolar mashinalarinimi?» — deb soʻradim. U tasdiq javobini berdi, shu jumladan oddiy fuqarolar mashinalari ham, dedi. Mana shuni oʻz quloqlarim bilan eshitdim.

Oziq-ovqat mahsulotlari hozir ikki baravar qimmatlashgan, tuxum esa, masalan, uch baravar qimmatlashgan. Asosiy katta supermarketlardan un, makaron, yormalar, shakar gʻoyib boʻlgan. Lekin ularni bozordan uch baravar qimmatga topish mumkin. Shaharga faqat Rossiya gumanitar yordami etkazilmoqda, Ukraina gumanitar yordami qoʻyilmayapti. Men oʻsha erda paytimda yuk mashinalaridan gumanitar yordamni tushirishganini koʻrgandim.

Shu erda xersonliklar uchun murakkab ma'naviy tanlov yuzaga keladi: istilo ma'murlaridan yordam olish kerakmi, yoʻqmi? Bu yordamni qabul qilgan odamlarni koʻrganman. Ular bilan suhbatlashganman. Umuman olganda, bu odamlar — ular qanchalik samimiy, bilmayman — Rossiya propagandasi hikoyasini takrorlaydi: «Ruslar tartibga keltirish uchun bu erga keldi; bizning hukumat yomon, rus hukumati esa yaxshi; ular bu erda bizning hayotimizni yaxshilab beradi». Bu gumanitar yordamni olgan odamlar, koʻrdimki, bunga juda-juda ehtiyojmand, ular juda nochor odamlar.

Umuman olganda, ularning boshqa yoʻli yoʻq, buni oʻzlari ham aytib turadi. Ular qimmatlashib ketgan mahsulotlarni sotib ololmaydi — ular bepul mahsulotlar toʻplami uchun navbatda turishga majbur. Bu navbatlarda, siyosat haqida gap ketganda, ular Rossiya hukumatidan qanchalar minnatdor ekanini aytadi. Rossiya hukumati bu odamlarni shunday vaziyatga qoʻygani menga qabih boʻlib tuyuladi. Bu minnatdorlikni samimiy deb qabul qilish kerak, deb oʻylamayman: bu odamlar juda qiyin sharoitda qoldirilgan.

Qrim — Xersondan chiqib ketishning yagona usuli. Istilo ma'murlari tomonidan ishlab chiqilgan evakuatsiya yoʻnalishlari faqat Qrim, bosib olingan hudud tomonga bor. Bilaman, odamlar shunga ham roʻyxatdan oʻtadi. Roʻyxatdan oʻtish viloyat kengashi binosida boʻladi, avtobuslar tashkil qilinadi va 2—3 kunda bir marta ular karvon boʻlib Qrimga yoʻl oladi. Ammo bilishimcha, direktorlar Xersondan urushning eng birinchi kunlarida, hali buning imkoni boʻlgan paytda chiqib ketgan. Va ular Ukraina nazorati ostidagi hududga qarab ketgan. Xerson ma'muriyati hisob-kitoblariga koʻra, shaharning taxminan uchdan bir qismi ketib qolgan. Qrimga avtobuslar oqimi qanchalik serqatnovligidan xabarim yoʻq, men u erdaligimda koʻrmaganman. “Zamin” yangiliklarini “Telegram”da kuzatib boring