Украинани қайта тиклаш учун Россия активларидан фойдаланиш осон бўлмайди

^{Фото: Getty Images}
Владимир Зеленский шу ҳафта Жаҳон Иқтисодий Форумида (WEF) нутқ сўзлади. Унда Украина президенти Россия марказий банки ва мамлакат олигархларидан тортиб олинган активлардан Украинани қайта тиклаш учун 500 миллиард долларлик харажатларни молиялашни сўради. Financial Times Украинани тиклаш учун Россия активларидан фойдаланиш имкониятларини таҳлил қилди.

Кўпгина ғарб етакчилари ҳам Украинани қайта тиклашда Россия активларидан фойдаланиш фикрида. Европа Иттифоқининг бош музокарачиси Хосеп Боррел яқинда Украинани қайта тиклаш учун Россия валюта захираларидан фойдаланишда «мантиқ» борлигини айтди.

Европа Комиссияси президенти Урсула фон дер Ляен Зеленскийнинг Давосдаги мурожаатига жавобан Россия ҳам қайта қуришга ўз ҳиссасини қўшиши кераклигини таъкидлади.

Бу сиёсий риторикани уйғотади. Бироқ, бу ҳафта бўлиб ўтган WEF йиғилишидаги оммавий мурожаатлар ғарб ва унинг иттифоқчиларидан молиявий элита қатламининг кўпчилиги учун шахсий ғазабга сабаб бўлмоқда.

Кўпчилик Украинага ёрдам бериш ва Россиянинг тажовузкорлигини жазолашни оқламоқда. Бироқ активларни музлатиш ва уларни бутунлай бериб юбориш орасида катта фарқ бор.

Агар АҚШ ва Ғарб мамлакатлари бу жараённи асоссиз амалга оширадиган бўлса улар ё кўп йиллик оғир суд жараёнларига дуч келади, ёки охир-оқибат ўзларининг сиёсий иқтисодларини таъминловчи ишончни йўқотади.

Албатта, кўплаб европаликлар ва украиналиклар, Россия босқинининг даҳшатларини ҳисобга олган ҳолда, бу иккинчи даражали савол деб таъкидлашлари мумкин. Аммо қонунга асосан буни амалга ошириш жуда қимматга тушади.

Европа Комиссияси президенти Урсула фон дер Ляен ҳуқуқшунослар музлатилган активлардан фойдаланишнинг мумкин бўлган усулларини топиш устида ишлаётганини таъкидлади.

Бундан келиб чиқадики, Украинага хайрихоҳ юристлар мавжуд қонунчилик воситаларини шу мақсадда ўзгартириш мумкинми ёки йўқлигини билиш учун ўрганмоқда.

Олдинга сурилаётган ғоялардан бири Украина учун олигархларнинг АҚШдаги активларидан зарарни қоплашни талаб қилиш имконини берувчи Американинг кенг қамровли фуқаролик қонунларидан фойдаланишдир.

Яна бир ғоя эса 1990 йилларда Россия ва Украина ўртасида имзоланган, иқтисодий зарар кўрган ҳолларда зарарни ундириш йўлини яратадиган унчалик ҳам маълум бўлмаган шартномалардан фойдаланиш.

АҚШ маъмурияти Россия валюта активларини мусодара қилишга рухсат берувчи янги қонунчиликни киритиш учун Конгрессдан қонун чиқарувчи ваколатларни сўраши мумкин.

Ёки АҚШ президенти 1977 йилдаги Халқаро фавқулодда иқтисодий ваколатлар тўғрисидаги қонундан Америка банкларидаги активларни қайта жойлаштириш учун фойдаланиши мумкин.

Энг қизиқарли ғоялардан бири Киевдан чиқди, у жимгина БМТнинг янги комиссиясини конституциявий, қонуний, шаффоф ва самарали блокировка қилиш ва қуролли тажовуз билан боғлиқ бўлганларга тегишли активларни тортиб олиш учун чақирувчи меморандум лойиҳасини ишлаб чиқди.

Бу эса Киевнинг тегишли жараён зарурлигини тан олганини кўрсатади. Баъзи украиналик ишбилармонлар ҳам худди шундай фикрда: украиналик миллиардер Ринат Ахметов шу ҳафта «барча харажатлар ва йўқотилган даромадларни тегишли равишда қоплаш» учун Москвани судга беришини айтди.

БМТ комиссиясини тузишни қийинлаштирувчи муҳим омил мавжуд. БМТ Хавфсизлик кенгашининг 5 нафар доимий аъзосида вето қўйиш ҳуқуқи бор — АҚШ, Буюк Британия, Франция, Хитой ва Россия.

Қонун лойиҳасини ёки қўшма қарорни тасдиқлашни рад этиш ва шу тариқа унинг кучга киришига тўсқинлик қилиш ҳуқуқи вето ҳисобланади.

Айнан шу сабабларга кўра Россиянинг активлари кўп йиллар давомида музлатилганлигича қолиши мумкин. “Замин” янгиликларини “Одноклассники”да кузатиб боринг