Ukrainani qayta tiklash uchun Rossiya aktivlaridan foydalanish oson bo‘lmaydi

^{Foto: Getty Images}
Vladimir Zelenskiy shu hafta Jahon Iqtisodiy Forumida (WEF) nutq so‘zladi. Unda Ukraina prezidenti Rossiya markaziy banki va mamlakat oligarxlaridan tortib olingan aktivlardan Ukrainani qayta tiklash uchun 500 milliard dollarlik xarajatlarni moliyalashni so‘radi. Financial Times Ukrainani tiklash uchun Rossiya aktivlaridan foydalanish imkoniyatlarini tahlil qildi.

Ko‘pgina g‘arb yetakchilari ham Ukrainani qayta tiklashda Rossiya aktivlaridan foydalanish fikrida. Yevropa Ittifoqining bosh muzokarachisi Xosep Borrel yaqinda Ukrainani qayta tiklash uchun Rossiya valyuta zaxiralaridan foydalanishda «mantiq» borligini aytdi.

Yevropa Komissiyasi prezidenti Ursula fon der Lyayen Zelenskiyning Davosdagi murojaatiga javoban Rossiya ham qayta qurishga o‘z hissasini qo‘shishi kerakligini ta’kidladi.

Bu siyosiy ritorikani uyg‘otadi. Biroq, bu hafta bo‘lib o‘tgan WEF yig‘ilishidagi ommaviy murojaatlar g‘arb va uning ittifoqchilaridan moliyaviy elita qatlamining ko‘pchiligi uchun shaxsiy g‘azabga sabab bo‘lmoqda.

Ko‘pchilik Ukrainaga yordam berish va Rossiyaning tajovuzkorligini jazolashni oqlamoqda. Biroq aktivlarni muzlatish va ularni butunlay berib yuborish orasida katta farq bor.

Agar AQSH va G‘arb mamlakatlari bu jarayonni asossiz amalga oshiradigan bo‘lsa ular yo ko‘p yillik og‘ir sud jarayonlariga duch keladi, yoki oxir-oqibat o‘zlarining siyosiy iqtisodlarini ta’minlovchi ishonchni yo‘qotadi.

Albatta, ko‘plab yevropaliklar va ukrainaliklar, Rossiya bosqinining dahshatlarini hisobga olgan holda, bu ikkinchi darajali savol deb ta’kidlashlari mumkin. Ammo qonunga asosan buni amalga oshirish juda qimmatga tushadi.

Yevropa Komissiyasi prezidenti Ursula fon der Lyayen huquqshunoslar muzlatilgan aktivlardan foydalanishning mumkin bo‘lgan usullarini topish ustida ishlayotganini ta’kidladi.

Bundan kelib chiqadiki, Ukrainaga xayrixoh yuristlar mavjud qonunchilik vositalarini shu maqsadda o‘zgartirish mumkinmi yoki yo‘qligini bilish uchun o‘rganmoqda.

Oldinga surilayotgan g‘oyalardan biri Ukraina uchun oligarxlarning AQSHdagi aktivlaridan zararni qoplashni talab qilish imkonini beruvchi Amerikaning keng qamrovli fuqarolik qonunlaridan foydalanishdir.

Yana bir g‘oya esa 1990 yillarda Rossiya va Ukraina o‘rtasida imzolangan, iqtisodiy zarar ko‘rgan hollarda zararni undirish yo‘lini yaratadigan unchalik ham ma’lum bo‘lmagan shartnomalardan foydalanish.

AQSH ma’muriyati Rossiya valyuta aktivlarini musodara qilishga ruxsat beruvchi yangi qonunchilikni kiritish uchun Kongressdan qonun chiqaruvchi vakolatlarni so‘rashi mumkin.

Yoki AQSH prezidenti 1977 yildagi Xalqaro favqulodda iqtisodiy vakolatlar to‘g‘risidagi qonundan Amerika banklaridagi aktivlarni qayta joylashtirish uchun foydalanishi mumkin.

Eng qiziqarli g‘oyalardan biri Kiyevdan chiqdi, u jimgina BMTning yangi komissiyasini konstitutsiyaviy, qonuniy, shaffof va samarali blokirovka qilish va qurolli tajovuz bilan bog‘liq bo‘lganlarga tegishli aktivlarni tortib olish uchun chaqiruvchi memorandum loyihasini ishlab chiqdi.

Bu esa Kiyevning tegishli jarayon zarurligini tan olganini ko‘rsatadi. Ba’zi ukrainalik ishbilarmonlar ham xuddi shunday fikrda: ukrainalik milliarder Rinat Axmetov shu hafta «barcha xarajatlar va yo‘qotilgan daromadlarni tegishli ravishda qoplash» uchun Moskvani sudga berishini aytdi.

BMT komissiyasini tuzishni qiyinlashtiruvchi muhim omil mavjud. BMT Xavfsizlik kengashining 5 nafar doimiy a’zosida veto qo‘yish huquqi bor — AQSH, Buyuk Britaniya, Fransiya, Xitoy va Rossiya.

Qonun loyihasini yoki qo‘shma qarorni tasdiqlashni rad etish va shu tariqa uning kuchga kirishiga to‘sqinlik qilish huquqi veto hisoblanadi.

Aynan shu sabablarga ko‘ra Rossiyaning aktivlari ko‘p yillar davomida muzlatilganligicha qolishi mumkin. “Zamin” yangiliklarini “Twitter”da kuzatib boring