Дик Чейни — АҚШнинг собиқ вице-президенти, ХХ аср охири ва ХХI аср бошларида мамлакат сиёсатини ўзгартирган шахс, 2025 йил 3 ноябр куни 84 ёшида вафот этди. Чейни ўзининг мураккаб сиёсий фаолияти билан ёдда қолган: у Совуқ уруш ниҳоясидаги стратегдан тортиб, терроризмга қарши курашнинг асосий меъморларидан бири сифатида машҳур эди.
Чейни 1941 йилда Небраска штатидаги Линколн шаҳрида туғилган. У бир неча марта Йел университетидан четлаштирилган, оддий ишчи сифатида фаолият юритган, аммо Вайоминг университетида сиёсатшунослик бўйича магистр даражасини олгач, унинг ҳаёти кескин ўзгарди.
Сиёсий фаолияти Вашингтонда бошланиб, у Жеральд Форд президентлиги даврида Оқ уй аппарати раҳбарлигигача кўтарилди. 1978 йилда у Вайомингдан Конгресга сайланди ва Республикачилар партиясининг асосий стратегларидан бирига айланди.
Чейни жамоатчилик эътиборидан йироқда, лекин аниқ режалаштириш ва мукаммал ташкилотчилик билан танилган эди. 1989 йилда у АҚШ мудофаа вазири лавозимига тайинланди ва Панамага тезкор ҳарбий аралашув ҳамда Кувайтни озод қилиш операцияларини бошқарди.
Чейнининг эҳтиёткорлик билан қабул қилинган қарорлари унинг сиёсий фалсафасини акс эттиради. 1995 йилда у Halliburton компаниясини бошқариб, бизнес соҳасида ҳам катта муваффақиятларга эришди.
Аммо унинг сиёсий ва иқтисодий фаолияти бир-бирига чамбарчас боғлиқлиги сабабли танқидлар ҳам бўлди. 2000 йилда у вице-президент лавозимини эгаллади ва 2001 йил 11 сентябр воқеаларидан сўнг Америка сиёсатининг марказий фигураси бўлди.
У Афғонистонга ҳарбий аралашув ва Гуантанамо қамоқхонасининг ташкил этилишини қўллаб-қувватлади. 2003 йилда у Ироққа бостириб киришни қўллаб-қувватлади, бу уруш эса чексиз танқидларга сабаб бўлди ва мамлакатни йиллар давомида сиёсий беқарорликка олиб келди.
Чейни ўз фаолиятининг охиригача фаол қолди, ўз мемуарларини ёзди ва сиёсий маслаҳатчи сифатида ишлади. Унинг вафоти муносабати билан собиқ президент Жо Байден уни "тарихни ўзгартирган шахс" деб атади, собиқ президент Жорж Буш эса уни "ишончли маслаҳатчи ва дўст" сифатида таърифлаб, таъзия билдирди.
Чейни мураккаб сиёсатнинг рамзи сифатида қолди, унинг фаолияти эса турли баҳс-мунозараларга сабаб бўлди.
