Афғонистонда Толибон ҳокимиятга келганидан бир йил ўтиб, мамлакатнинг айрим ҳудудларида хавфсизлик билан боғлиқ вазият яхшиланган, аммо гуманитар вазият оғирлигича қолмоқда, дейилади БМТнинг ҳисоботида.
БМТнинг Қочқинлар бўйича Олий комиссарлиги зўравонликлардан қочган миллионлаб афғонларга ёрдам бермоқда, бироқ бундай ёрдамга эҳтиёж катта ва маблағ кам экани таъкидланди.
Афғонистон ва БМТнинг Қочқинлар бўйича Олий комиссарлигининг афғонларга ёрдами ҳақида билиш керак бўлган беш жиҳат қуйидагилардан иборат.
1. Афғонистонликлар можаролар ва инсон ҳуқуқлари бузилиши натижасида кўчирилган дунёдаги энг кўп аҳолидан бири ҳисобланади
Афғонистонликлар 1979 йилдан буён ўз ватанларини тарк этмоқда. Кўпчилик қайтган бўлса-да, ҳозир минтақада 2,3 миллион афғон қочқин сифатида рўйхатга олинган. Улар асосан қўшни Покистон ва Эронда учрайди. 2021 йил бошидан буён яна 180 минг афғон минтақадан бошпана сўраган.
Яна 3,5 миллион афғон можаро туфайли ўз уйини тарк этди, шу жумладан, 2021 йил январидан бери 800 мингдан ортиғи, уларнинг аксарияти 2021 йилнинг майидан августигача бўлган жанглар натижасида кўчирилди.
Сўнгги бир йил ичида Афғонистоннинг айрим ҳудудларида хавфсизлик билан боғлиқ вазият яхшилангани одамларнинг уйларига қайтишига имкон берди, бироқ кам одам ўз ҳаётларини тиклашга муваффақ бўлди – уйлар вайрон бўлган ёки бузилган, ишлаш учун жой, инфратузилма йўқ. Зўравонликнинг янги авжлари одамларни яна кўчишга мажбур қилади. Июнь ойида мамлакат жануби-шарқида рўй берган зилзила оқибатида минглаб афғонлар бошпанасиз қолган эди.
2021 йилда БМТнинг Қочқинлар бўйича Олий комиссарлиги 1,1 миллион кишига, хусусан, қишки совуқнинг бошланиши муносабати билан ёрдам кўрсатди. Бўлим уй қуриш учун материаллар, иссиқ кўрпа-тўшаклар, овқат тайёрлаш учун ёқилғи билан таъминлади. БМТ қочқинлар бўйича олий комиссарлик ходимлари афғон қочқинларига ёрдам бераётган қўшни давлатларга ёрдам кўрсатади. Ўз уйларига қайтишга қарор қилганларга уйларини таъмирлаш ёки қайта қуриш учун пул, шунингдек, пул топиш учун лойиҳалар берилади. 2022 йилгача БМТ қочқинлар бўйича Олий комиссарлиги 560 минг кишига нақд пул ва бошқа ёрдам кўрсатди.
Инфратузилмани, мактабларни, жамоат марказларини, сув тизимларини ва соғлиқни сақлаш марказларини таъмирлаш бўйича БМТнинг Қочқинлар бўйича Олий комиссарлиги лойиҳаларини амалга ошириш орқали 2,5 миллион афғон ўз турмушини яхшилади.
2. Афғонистон аҳолисининг ярми очликдан азият чекмоқда
Ўтган бир йил ичида Афғонистон иқтисодиёти таназзулга юз тутди. Узоқ давом этган қурғоқчилик, озиқ-овқат нархининг ошиши ва иш ўринларининг йўқолиши 25 миллионга яқин афғонни қашшоқликка олиб келди. Аҳолининг ярмидан кўпи инсонпарварлик ёрдамисиз қила олмайди. Тараққиёт учун хорижий ёрдам бутунлай тўхтатилди.
Ҳозирда мамлакат аҳолиси ўз даромадининг тўртдан уч қисмини озиқ-овқатга сарфламоқда. Олти миллион одам очлик ёқасида. Бир миллион бола оғир тўйиб овқатланмасликдан азият чекмоқда.
Ўтган қишда оммавий очарчилик инқирозининг олди олинди, бироқ озиқ-овқат нархлари қисман Украинадаги уруш туфайли ўсишда давом этмоқда. Уй хўжаликларининг даромадлари пасайишда давом этмоқда.
2022 йилда БМТнинг Қочқинлар бўйича Олий комиссарлиги 300 000 кишига молиявий ёрдам кўрсатди. Йўл қурилиши ва каналларни тозалашда иштирок этиш учун тўланадиган нақд иш ҳақи дастурлари 4000 ишчини даромад билан таъминлайди ва шу билан 28 000 га яқин оила аъзоларини қўллаб-қувватлайди.
3. Иқлим ўзгариши Афғонистондаги гуманитар инқирозни янада кучайтирмоқда
Иқлим ўзгариши тўқнашувлар туфайли вайрон бўлган жамоаларга тобора тез-тез учрайдиган ва ҳалокатли табиий офатларни келтириб чиқармоқда. Толибон қайтишидан олдин ҳам кучли қурғоқчилик экинларни қуритиб, сув сатҳини пасайтирган эди.
Қурғоқчилик 2022 йилгача давом этди ва кучли иссиқлик билан бирга келди, бу эса мамлакат шарқида кўплаб ўрмон ёнғинларига олиб келди. Кейин Афғонистоннинг кўплаб ҳудудларида мавсумга хос бўлмаган кучли ёз ёмғирлари, сув тошқинлари содир бўлди, натижада қишлоқлар сув остида қолди, уйлар, йўллар ва қишлоқ хўжалиги ерлари зарар кўрди.
Бу каби офатлар туфайли 1,5 миллиондан ортиқ афғон, можаро туфайли уй-жойини ташлаб кетган 3,5 миллиондан ортиқ киши ўз уйини ташлаб кетган.
4. Афғонистон аёллари ва қизлари ўз ҳуқуқларини йўқотдилар
Ўтган йил давомида чиқарилган турли фармонлар мамлакат аҳолисининг ярмининг умид ва орзуларини пучга чиқарди.
Аксарият қизлар ўрта мактаблари ёпилган, кўплаб аёллар ишдан айрилган, афғон аёлларига фақат эркак ҳамроҳлигида уйларига боришларига рухсат берилган. Аёлларнинг кўпчилиги тирикчилик қила олмагани боис, оилалар янада қашшоқлашди.
Мамлакатимиз бўйлаб кўчма новвойхона, тикувчилик, паррандачиликка ўқитиш каби оилаларнинг рўзғор тебратишини таъминлайдиган лойиҳалар амалга оширилмоқда.
5. Афғонистондаги азоб-уқубатларни энгиллаштиришга ҳаракат қилаётган гуманитар ташкилотларга маблағ етишмаяпти
БМТнинг Қочқинлар бўйича Олий комиссарлигининг мувофиқлаштирилган саъй-ҳаракатлари туфайли ўтган йил давомида деярли 23 миллион киши озиқ-овқат, бошпана, пул ва уй-рўзғор буюмлари каби инсонпарварлик ёрдамини олди, бу эса ўтган қишдаги очарчиликнинг олдини олишга ёрдам берди.
Ушбу саъй-ҳаракатларга қарамай, аҳолининг ярмидан кўпи (тахминан 24,4 миллион киши) ҳали ҳам ёрдамга муҳтож. Улар орасида кўчирилганлар ҳам бор, уларнинг кўпчилиги оғир шароитларда вақтинчалик яшаш жойларида яшайди. Аёз келишига саноқли ойлар қолди, талаб эса янада ортиши мумкин.
БМТ Афғонистоннинг бу йилги гуманитар ёрдам режасини молиялаштириш учун 4,4 миллиард доллар сўраган, бироқ ҳозиргача бу маблағнинг атиги 41 фоизини олган – афғонларга ёрдам учун 2,4 миллиард доллардан кўпроқ маблағ етишмайди.
БМТ Қочқинлар Комиссарлигининг Афғонистондаги лойиҳаларини амалга ошириш ва қўшни мамлакатлардаги афғон қочқинларига ёрдам бериш учун Офис қўшимча 229,7 миллион доллар талаб қилади.
Афғонларга келаётган қишга чидаш учун кўпроқ инсонпарварлик ёрдами зарур, бироқ ишлаётган иқтисодиёт, хавфсизлик ва аёллар ва қизлар ҳуқуқларини ҳимоя қилиш мамлакатнинг нормал ҳаёти учун зарур. “Замин” янгиликларини “Telegram”да кузатиб боринг
Ctrl
Enter
Хато топдИнгизми?
Иборани ажратиб Ctrl+Enter тугмасини босингМавзуга оид янгиликлар
Ўзи чой дамлайди ва суҳбатлашади: дунёдаги биринчи “ақлли” чойнак тақдим этилди (видео)
Глобал очлик ва қашшоқликка қарши кураш алянсига 82 мамлакат аъзо бўлди
КХДР Россияга 100 минггача ҳарбий юбориши мумкин
Хатолар ва мағлубиятлар... улар кечириладими?
Туркия Исроил президенти самолётини ҳаво ҳудудига киритмади
Ижтимоий тармоқлар даврида руҳий саломатликни қандай сақлаш мумкин?
Омега-3 қандай қилиб озишга ёрдам беради?
Тюмен областига Ўзбекистондан меҳнат мигрантлари ишга жалб қилинади
