Afg‘onistonda Tolibon hokimiyatga kelganidan bir yil o‘tib, mamlakatning ayrim hududlarida xavfsizlik bilan bog‘liq vaziyat yaxshilangan, ammo gumanitar vaziyat og‘irligicha qolmoqda, deyiladi BMTning hisobotida.
BMTning Qochqinlar bo‘yicha Oliy komissarligi zo‘ravonliklardan qochgan millionlab afg‘onlarga yordam bermoqda, biroq bunday yordamga ehtiyoj katta va mablag‘ kam ekani ta’kidlandi.
Afg‘oniston va BMTning Qochqinlar bo‘yicha Oliy komissarligining afg‘onlarga yordami haqida bilish kerak bo‘lgan besh jihat quyidagilardan iborat.
1. Afg‘onistonliklar mojarolar va inson huquqlari buzilishi natijasida ko‘chirilgan dunyodagi eng ko‘p aholidan biri hisoblanadi
Afg‘onistonliklar 1979 yildan buyon o‘z vatanlarini tark etmoqda. Ko‘pchilik qaytgan bo‘lsa-da, hozir mintaqada 2,3 million afg‘on qochqin sifatida ro‘yxatga olingan. Ular asosan qo‘shni Pokiston va Eronda uchraydi. 2021 yil boshidan buyon yana 180 ming afg‘on mintaqadan boshpana so‘ragan.
Yana 3,5 million afg‘on mojaro tufayli o‘z uyini tark etdi, shu jumladan, 2021 yil yanvaridan beri 800 mingdan ortig‘i, ularning aksariyati 2021 yilning mayidan avgustigacha bo‘lgan janglar natijasida ko‘chirildi.
So‘nggi bir yil ichida Afg‘onistonning ayrim hududlarida xavfsizlik bilan bog‘liq vaziyat yaxshilangani odamlarning uylariga qaytishiga imkon berdi, biroq kam odam o‘z hayotlarini tiklashga muvaffaq bo‘ldi – uylar vayron bo‘lgan yoki buzilgan, ishlash uchun joy, infratuzilma yo‘q. Zo‘ravonlikning yangi avjlari odamlarni yana ko‘chishga majbur qiladi. Iyun oyida mamlakat janubi-sharqida ro‘y bergan zilzila oqibatida minglab afg‘onlar boshpanasiz qolgan edi.
2021 yilda BMTning Qochqinlar bo‘yicha Oliy komissarligi 1,1 million kishiga, xususan, qishki sovuqning boshlanishi munosabati bilan yordam ko‘rsatdi. Bo‘lim uy qurish uchun materiallar, issiq ko‘rpa-to‘shaklar, ovqat tayyorlash uchun yoqilg‘i bilan ta’minladi. BMT qochqinlar bo‘yicha oliy komissarlik xodimlari afg‘on qochqinlariga yordam berayotgan qo‘shni davlatlarga yordam ko‘rsatadi. O‘z uylariga qaytishga qaror qilganlarga uylarini ta’mirlash yoki qayta qurish uchun pul, shuningdek, pul topish uchun loyihalar beriladi. 2022 yilgacha BMT qochqinlar bo‘yicha Oliy komissarligi 560 ming kishiga naqd pul va boshqa yordam ko‘rsatdi.
Infratuzilmani, maktablarni, jamoat markazlarini, suv tizimlarini va sog‘liqni saqlash markazlarini ta’mirlash bo‘yicha BMTning Qochqinlar bo‘yicha Oliy komissarligi loyihalarini amalga oshirish orqali 2,5 million afg‘on o‘z turmushini yaxshiladi.
2. Afg‘oniston aholisining yarmi ochlikdan aziyat chekmoqda
O‘tgan bir yil ichida Afg‘oniston iqtisodiyoti tanazzulga yuz tutdi. Uzoq davom etgan qurg‘oqchilik, oziq-ovqat narxining oshishi va ish o‘rinlarining yo‘qolishi 25 millionga yaqin afg‘onni qashshoqlikka olib keldi. Aholining yarmidan ko‘pi insonparvarlik yordamisiz qila olmaydi. Taraqqiyot uchun xorijiy yordam butunlay to‘xtatildi.
Hozirda mamlakat aholisi o‘z daromadining to‘rtdan uch qismini oziq-ovqatga sarflamoqda. Olti million odam ochlik yoqasida. Bir million bola og‘ir to‘yib ovqatlanmaslikdan aziyat chekmoqda.
O‘tgan qishda ommaviy ocharchilik inqirozining oldi olindi, biroq oziq-ovqat narxlari qisman Ukrainadagi urush tufayli o‘sishda davom etmoqda. Uy xo‘jaliklarining daromadlari pasayishda davom etmoqda.
2022 yilda BMTning Qochqinlar bo‘yicha Oliy komissarligi 300 000 kishiga moliyaviy yordam ko‘rsatdi. Yo‘l qurilishi va kanallarni tozalashda ishtirok etish uchun to‘lanadigan naqd ish haqi dasturlari 4000 ishchini daromad bilan ta’minlaydi va shu bilan 28 000 ga yaqin oila a’zolarini qo‘llab-quvvatlaydi.
3. Iqlim o‘zgarishi Afg‘onistondagi gumanitar inqirozni yanada kuchaytirmoqda
Iqlim o‘zgarishi to‘qnashuvlar tufayli vayron bo‘lgan jamoalarga tobora tez-tez uchraydigan va halokatli tabiiy ofatlarni keltirib chiqarmoqda. Tolibon qaytishidan oldin ham kuchli qurg‘oqchilik ekinlarni quritib, suv sathini pasaytirgan edi.
Qurg‘oqchilik 2022 yilgacha davom etdi va kuchli issiqlik bilan birga keldi, bu esa mamlakat sharqida ko‘plab o‘rmon yong‘inlariga olib keldi. Keyin Afg‘onistonning ko‘plab hududlarida mavsumga xos bo‘lmagan kuchli yoz yomg‘irlari, suv toshqinlari sodir bo‘ldi, natijada qishloqlar suv ostida qoldi, uylar, yo‘llar va qishloq xo‘jaligi yerlari zarar ko‘rdi.
Bu kabi ofatlar tufayli 1,5 milliondan ortiq afg‘on, mojaro tufayli uy-joyini tashlab ketgan 3,5 milliondan ortiq kishi o‘z uyini tashlab ketgan.
4. Afg‘oniston ayollari va qizlari o‘z huquqlarini yo‘qotdilar
O‘tgan yil davomida chiqarilgan turli farmonlar mamlakat aholisining yarmining umid va orzularini puchga chiqardi.
Aksariyat qizlar o‘rta maktablari yopilgan, ko‘plab ayollar ishdan ayrilgan, afg‘on ayollariga faqat erkak hamrohligida uylariga borishlariga ruxsat berilgan. Ayollarning ko‘pchiligi tirikchilik qila olmagani bois, oilalar yanada qashshoqlashdi.
Mamlakatimiz bo‘ylab ko‘chma novvoyxona, tikuvchilik, parrandachilikka o‘qitish kabi oilalarning ro‘zg‘or tebratishini ta’minlaydigan loyihalar amalga oshirilmoqda.
5. Afg‘onistondagi azob-uqubatlarni engillashtirishga harakat qilayotgan gumanitar tashkilotlarga mablag‘ yetishmayapti
BMTning Qochqinlar bo‘yicha Oliy komissarligining muvofiqlashtirilgan sa’y-harakatlari tufayli o‘tgan yil davomida deyarli 23 million kishi oziq-ovqat, boshpana, pul va uy-ro‘zg‘or buyumlari kabi insonparvarlik yordamini oldi, bu esa o‘tgan qishdagi ocharchilikning oldini olishga yordam berdi.
Ushbu sa’y-harakatlarga qaramay, aholining yarmidan ko‘pi (taxminan 24,4 million kishi) hali ham yordamga muhtoj. Ular orasida ko‘chirilganlar ham bor, ularning ko‘pchiligi og‘ir sharoitlarda vaqtinchalik yashash joylarida yashaydi. Ayoz kelishiga sanoqli oylar qoldi, talab esa yanada ortishi mumkin.
BMT Afg‘onistonning bu yilgi gumanitar yordam rejasini moliyalashtirish uchun 4,4 milliard dollar so‘ragan, biroq hozirgacha bu mablag‘ning atigi 41 foizini olgan – afg‘onlarga yordam uchun 2,4 milliard dollardan ko‘proq mablag‘ yetishmaydi.
BMT Qochqinlar Komissarligining Afg‘onistondagi loyihalarini amalga oshirish va qo‘shni mamlakatlardagi afg‘on qochqinlariga yordam berish uchun Ofis qo‘shimcha 229,7 million dollar talab qiladi.
Afg‘onlarga kelayotgan qishga chidash uchun ko‘proq insonparvarlik yordami zarur, biroq ishlayotgan iqtisodiyot, xavfsizlik va ayollar va qizlar huquqlarini himoya qilish mamlakatning normal hayoti uchun zarur. “Zamin” yangiliklarini “Youtube”da kuzatib boring
Ctrl
Enter
Xato topdIngizmi?
Iborani ajratib Ctrl+Enter tugmasini bosingMavzuga oid yangiliklar
Eron AQSHdan 1 trln dollar kompensatsiya talab qildi
Xatolar va mag‘lubiyatlar... ular kechiriladimi?
Omega-3 qanday qilib ozishga yordam beradi?
Bayden va Jinping Peruda uchrashdi: «Agar bir-birimizni raqib deb bilsak, munosabatlarni buzamiz»
O‘zi choy damlaydi va suhbatlashadi: dunyodagi birinchi “aqlli” choynak taqdim etildi (video)
Rashida Tolib Kongress a’zolariga «achchiq haqiqat»ning suratini ko‘rsatdi
Kim Chen In harbiylarni jangovar holatda turishga chaqirdi
Shimoliy Koreya Rossiyaga uzoqqa zarba beruvchi qurollar yubordi
