Россиянинг Украинага бостириб кириши катта тарихий ўзгаришларни бошлаб берди. Авваллари руслардан қўрқиб, совет-коммунистик мафкуранинг қолдиқ ахлатидан қутула олмай турган Европа давлатларида декоммунизация ҳамда десоветизация жараёнлари бошланди.
Рус босқинчиларга ўрнатилган ва расмий Москва томонидан ҳимоя қилиб келинган ёдгорлик ва ҳайкаллар ағдариб ташланмоқда. Совет тузуми билан боғлиқ топономик номлар ҳам бекор қилиниб, тарихий жой номлари қайтарилмоқда. Шундай бир даврда Ўзбекистонда ҳам десоветизация ва декоммунизацияси жараёнлари бошланишидан умид қилса бўладими?
AzonTV даги «Фикрат» таҳлилий дастурида сиёсатшунослар Камолиддин Раббимов ва Ҳамид Содиқ иштирокида шу мавзу юзасидан мунозара бўлиб ўтди.
Жумладан, Камолиддин Раббимовнинг фикрича бу жараён юртимизда имконсиз ҳодиса:
“Ҳозирги геосиёсат контексда бу жараёнларни бошлаш - Марказий Осиёнинг ҳар қандай давлатининг бевосита Россия билан тўқнаш келишни кафолатлайди. Марказий Осиё давлатлари, албатта, Путиннинг кетишини кутиб туради. Путин кетгандан кейин ҳам “бу қанчалик сиёсий ва геосиёсий мақсадга мувофиқ”, деган савол йўқолиб қолмайди. Лекин янги авлодлар келиши, янги сиёсий элита шаклланиши ҳамда келажакда Россия давлатчилигида ҳукмрон сиёсий вазиятга боғлиқ равишда бу масала кун тартибида тураверади.
Чунки инсоният тарихидаги энг катта сиёсий экспериментлардан бири Совет Иттифоқи ҳисобланади. Бу давлат тимсолида дунё тарихидаги энг катта тоталитар давлат ва атеистик империя тузилганди. Албатта СССРнинг “инсонлар ўртасида тенгликни ўрнатамиз”, деган ғояси нормал қадрият бўлган.
Лекин буни куч билан, мисли кўринмаган қирғин ва репрессиялар воситасида амалга ошириш, яъни, иқтисодиёт ва сиёсатни яхшилаш ўрнига, “инсонлар тенглигини таъминлаш учун шу тенгликни бузаётган воситалар ва шахсларни йўқотиш керак”, деган нотўғри тоталитар хулоса ҳаётга татбиқ этилди.
Хусусий мулкчилик, сўз, диний ва мафкуравий эркинлик чекланди. Бундай сиёсатдан норози шахслар қатағон қилинди. Бу ғоялар аслида Марказий ва Ғарбий Европада шакллана бошлаган. Биз ўша пайтда, афсуски, Чор Россиясининг мустамлакаси бўлганимиз учун бу ғоялар бизга тўғридан-тўғри бизда экстрополяция қилинди.
Десоветизация, яъни Совет мероси ёки Совет тарихини қайтадан ўрганиш, сарҳисоб қилиш, албатта, керак. Ўйлайманки, келажакда Ўзбекистонда СССР тарихи бўйича музей ташкил қилинади, деб ўйлайман. Албатта Совет даврида эришилган ютуқлар, ижобий томонлар ҳам йўқ эмас. Буни самимий айтиш керак. Лекин мисли кўрилмаган репрессиялар ҳақида ҳам очиқ айтиш керак ва умумий бир хулоса чиқарилиши керак. Чунки тарихни билсак ўтмишдаги хатоларни такрорламасдан янги келажак қура олмайди”, деди сиёсатшунос Камолиддин Раббимов.
Бу борада сиёсатшунос Ҳамид Содиқ ўз фикрига эгалигини билдирди:
"Тарихда ўтмиш соясидан қутулиш ёки сақлаб қолишга мисоллар кўп. Масалан, Янги Зеландияни оладиган бўлсангиз, ўзини мустамлака қилган давлат байроғининг атрибутларини олган.
Австралия ёки Канадани олсак, халқаро ҳуқуқий анъанага мувофиқ, қироличани монарх деб тан олади.
Буюк Британиянинг ўша даврдаги бош вазири Маргарет Тэтчер Россия президенти билан учрашувда “Борис, Россия билан Буюк Британиянинг фарқи нимада биласанми?”, деб сўраган экан. Борис Ельцин “Билмайман. Қани ўзингиз айтингчи”, дебди.
“Буюк Британия ўзининг империалистик тафаккуридан воз кеча олди. Лекин Россия бундан кеча олмаяпти. Фарқи шунда”, деган экан “темир леди”.
Гарчи Австралия, Янги Зеландия ва Канада ҳам собиқ мустамлакачиларнинг айрим атрибутларини сақлаб қолган бўлсада, ўтмиш тарихини тўғри тафтиш қилди, яхшиликларини кўрсатди, ёмонликларини ҳам айтишдан ҳам қўрқмади. Бизга ҳам шундай жараён керак. Биздаги энг хавфли жиҳат шуки, Ўзбекистонда мана шу жараённи биладиган, ўрганадиган тизим яратилмаган. Катта бир бўшлиқ бор, яъни мана шу бўшлиқни тўлдирмасдан туриб, натижа кўрсата бошласак, Россия аралашмаса ҳам, жамиятимиздан бўлиниш вужудга келади”, дейди сиёсатшунос Ҳамид Содиқ.
Ctrl
Enter
Хато топдИнгизми
Иборани ажратиб Ctrl+Enter тугмасини босингМавзуга оид янгиликлар
