Америкаликлар Доналд Трампнинг биринчи 100 кунини қандай баҳолади?

^{Фото: Selcuk Acar / Anadolu via Getty Images}
Дадил ваъдалар, кенг кўламли ислоҳотлар ва ташқи сиёсат ташаббусларининг узун рўйхати ҳокимиятда юзинчи кунини нишонлаган Доналд Трамп маъмурияти учун жиддий сиёсий муаммоларга айланиб бормоқда. Сўровлар шуни кўрсатадики, америкаликлар президентнинг кескин қарорлари туфайли ижобий натижалар йўқлиги ва янги хавфлар юзага келаётганидан тобора кўпроқ хафа бўлмоқда. Бу ҳақда Forbes нашри сиёсатшунос ва One Big Union канали муаллифи Ян Веселовнинг фикрларини келтирди.

Доналд Трампнинг биринчи президентлиги даврида унинг фаолиятига берилган баҳолар асосан салбий бўлган. Бу сафар унинг президентлиги ишонч захираси билан бошланди. 2025 йил январь ойи охирида, инаугурациядан сўнг, Трампнинг аҳоли томонидан маъқулланиши рейтинги (унинг фаолиятини ижобий ва салбий баҳолаганлар орасидаги фарқ) ўртача +11 фоизни ташкил этди. Аммо дастлабки 100 кун ичида у ўз устунлигини йўқотди, сўров натижаларига кўра, энди фарқ -9 фоизни кўрсатмоқда. Трамп аввалги муддатининг дастлабки 100 кунидан кейин ҳам худди шундай рақамга эга эди, бироқ бу сафар пасайиш кескинроқ бўлди – уч ой ичида 20 фоизга яқин.

Ушбу кўрсаткичлар бўйича Трамп ўз ишининг дастлабки 6 ойида ижобий рейтингни сақлаб турган аввалги барча президентлардан ортда қолди. Трампни энг кўп пастга тортаётганлар ўзини демократлар ҳам, республикачилар ҳам эмас деб ҳисоблайдиган мустақил сайловчилардир. Апрель ойидаги сўровларда президент ишига салбий баҳо берганлар улуши улар орасида ўртача 62 фоизни, умумий рейтинги эса -28 фоизни ташкил этади.

Иқтисодиёт

2024 йилда аксарият америкаликлар ўз молиявий аҳволи Байден давридан кўра Трамп даврида яхшироқ бўлганини эътироф этди ва «қўмсаш» республикачини Оқ уйга қайтаришга ёрдам берди. Энди эса иқтисодиёт Трампнинг энг заиф нуқталаридан бири бўлиб қолмоқда – апрель ойида унинг рейтинги -14 фоизга тушиб кетди, яъни президентнинг иқтисодий муаммоларни енгиш қобилиятига ишонмаганлар улуши бу саволга ижобий жавоб берганларга нисбатан 13 фоизга юқори бўлган. Ва агар январь ойида тахминан тенг миқдордаги америкаликлар иқтисодиётнинг ҳолатини ижобий ва салбий баҳолаган бўлса, апрель ойининг охирига келиб салбий баҳолашлар улуши 50 фоиздан ошди, ижобий баҳолашлар эса деярли 20 фоизга тушди.

Бу АҚШда коронавирус эпидемияси авж олган 2020 йил апрель ойидан бери энг паст даражада тушган истеъмолчилар ишончи индекси каби ўлчовлар билан ҳам тасдиқланади. Инвесторлар кайфиятининг бир ўлчови сифатида ишлатилиши мумкин бўлган S&P 500 фонд индекси Трампнинг биринчи муддати дастлабки уч ойи давомида барқарор ўсди. Аммо кейин кескин пасайди, бу охирги ярим асрдаги энг ёмон кўрсаткич эди.

Иқтисодий пессимизм ва фонд бозори ваҳимасининг ўсишига Трамп кўпчилик мамлакатларга қўйган йирик бож тарифлари сабаб бўлди. Савдо сиёсати масалалари бўйича Трампнинг маъқулланиш рейтинги ҳозир -20 фоиз атрофида. Худди шундай баҳолар инфляция масаласига ҳам тегишли: Трампнинг нархларни пасайтириш ҳақидаги ваъдасига қарамай, сайловчилар импорт қилинадиган товарларга божлар туфайли нархларнинг ошиши тезлашишини кутмоқда. Бу истеъмолчи тадқиқотларида ҳам, молиявий регуляторларнинг баҳолашларида ҳам яққол намоён бўляпти.

^{Фото: AP
Миграция}

Ҳозиргача Трамп сиёсатининг энг кучли жиҳати иммиграция соҳасидир. У Мексика билан чегарани ёпиш ҳақидаги сайловолди ваъдасини бажарди: агар Байден даврида ноқонуний кесиб ўтишга уринишлар сони рекорд даражада бўлса, ҳозир бу сўнгги тўрт йилдаги энг паст кўрсаткичдир. Натижада, президентнинг ишини маъқуллаш рейтинги дастлабки 100 куни аксарият қисмида ижобий бўлиб қолди. Аммо апрель ойи охирига келиб, бу масалада ҳам салбий баҳолар устун кела бошлади.

Бунда Салвадорга ноқонуний депортация қилинган Килмар Абрего Гарсия билан боғлиқ шов-шувли янгиликлар роль ўйнаган бўлиши мумкин. Трамп маъмурияти Олий суд қарорига қарамай, уни Қўшма Штатларга қайтаришдан бош тортмоқда. Сўровда иштирок этганларнинг атиги 31 фоизи Трампнинг бу ишини маъқуллаган.

Худди шу сўровда иштирок этганларнинг 63 фоизи президент Исроилни танқид қилган қонуний мигрантларни депортация қилиш ҳуқуқига эга бўлмаслиги керак, деб ҳисоблайди. Шунга қарамай, маъмурият 4 мингдан ортиқ талаба визаларини бекор қилди, бу асосан уларнинг Фаластинни қўллаб-қувватлагани сабабли. Сўралганларнинг учдан икки қисми Трампнинг америкалик жиноятчиларни Салвадорга депортация қилиш таклифига қарши, у ерда президент Найиб Букеле қамоқхона экспортини ташкил қилган.

Федерал ҳукумат

Айни дамда Трамп маъмурияти давлат идораларида кенг қамровли ислоҳотлар ўтказмоқда, кераксиз давлат ходимларини қисқартириш ва самарасиз давлат дастурларини ёпиш орқали бюджет харажатларини камайтиришга ҳаракат қилмоқда. Бунда президентга миллиардер Илон Маск ва унинг Ҳукумат самарадорлиги департаменти (DOGE) жамоаси ёрдам бермоқда. Мансабдор шахсларнинг нотўғри ишдан бўшатилиши, ижтимоий нафақа олувчиларнинг ўлган деб эълон қилиниши ва тежалган бюджет маблағларини бўрттириб кўрсатилиши ҳақидаги хабарлар ортидан DOGE демократларнинг асосий нишонига айланди.

Америкаликлар орасида Маскнинг ишидан норозилик кучаймоқда – респондентларнинг 57 фоизи уни салбий баҳолаган. Тахминан шунча одам федерал ҳукумат харажатлари ўзгармаган ёки кўпайган, маъмурият ҳукумат ходимларини ишдан бўшатишда ҳадидан ошмоқда деб ҳисоблайди.

Ташқи сиёсат

Трамп ўз инаугурацияси арафасида тузилган Исроил ва ҲАМАС ўртасидаги сулҳни ташқи сиёсатдаги илк муваффақияти деб ҳисоблаши мумкин эди. Аммо бу узоққа чўзилмади – атиги бир ой ўтгач, Ғазо секторида ҳарбий ҳаракатлар қайта бошланди. Россия-Украина можаросини 24 соат ичида ёки президентликнинг дастлабки 100 кунида тугатиш ҳақидаги кўплаб ваъдалар ҳам ҳали натижа бермади. Америкаликларнинг атиги 35 фоизи президентнинг бу борадаги ҳаракатларини ижобий баҳолайди.

Умуман, Трампнинг ташқи сиёсати ҳақида гап кетганда, апрель ойидаги сўровларда салбий баҳолар устунлик қилмоқда, рейтинглар -14 фоиздан -23 фоизгача. Трампнинг қуюшқондан чиқувчи таклифлари ҳам қўллаб-қувватланмаяпти. Мисол учун, сўровда иштирок этганларнинг 76 фоизи Гренландиянинг АҚШ томонидан аннексия қилинишига қарши, 86 фоизи эса Канадага нисбатан худди шундай ҳаракатга қарши.

Муаллиф фикрига кўра, Трампнинг бир вақтда кўплаб халқаро муаммоларни ҳал қилиш истаги камида битта йўналишда ҳам муваффақият қозонишига тўсқинлик қилаётган бўлиши мумкин. «Замин»ни Telegram’да ўқинг!