Афғонистон: толиблар бостириб келмоқда, президент Ғани Вашингтонни айблади

«Ҳозирги вазиятнинг сабаби шуки, қарор [америкалик ҳарбийлар олиб кетилиши бўйича қарор] кескин ва кутилмаганда бўлди», деган у душанба куни афғон парламентида ва Вашингтонни оқибатлар ҳақида огоҳлантирган.

«Толибон» ҳаракати жангарилари май ойи бошида ҳукумат кучларига қарши кенг кўламли юришлар бошлади ва мамлакатнинг ярмини эгаллаб олишди, толибларнинг ўзлари эса 80 фоиз ҳудудга эгалик қилинаётганини иддао этишади. Уларнинг мақсади - Афғонистонда америкаликлар келгунига қадар 1996-2001 йилларда ҳукм сурган ислом амирлигини тиклаш ҳисобланади.

Ҳозирда учта вилоят маркази учун қақшатқич жанглар давом этмоқда: Ҳирот, Қандаҳор ва Лашкаргоҳ.
Ашраф Ғани унинг бошқарувидаги ҳукуматга барчасини ўз жойига қўйиш учун ярим йил вақт кераклигини билдирган.

Навбатдан ташқари сессия учун йиғилган парламент депутатлари Афғонистон Республикаси ва унинг конституциясини қатъий қўллаб-қувватловчи баёнот қабул қилишди.

Жанглар, гуманитар инқироз ва опиум
Афғонистон жануби ва ғарбида ҳукумат кучлари ҳамда «Толибон» ҳаракати вакиллари ўртасида интенсив жанглар давом этмоқда. Толиблар Лашкаргоҳ, Қандаҳор ва Ҳирот каби муҳим шаҳарларни эгаллашга ҳаракат қилмоқда.

Жанубий вилоятлардан бири Ҳилманд маркази Лашкаргоҳда, мавжуд маълумотларга кўра, ҳукумат кучлари фақат икки туманни ўз қўлида тутиб турибди, кўча жанглари давом этмоқда.

Американинг CNN телекомпанияси маҳаллий журналистларга таяниб хабар беришича, толиблар Ҳилманд вилояти маркази бўлмиш Лашкаргоҳ шаҳридаги бир неча туманларни ўз назоратига олишга муваффақ бўлган. Лашкаргоҳ орқали бир неча стратегик аҳамиятга эга бўлган йўллар ўтади, хусусан, Қандаҳор, Ҳирот ҳамда мамлакат жанубидаги иқтисодий жиҳатдан муҳим бўлган бир неча қишлоқ хўжалигига ихтисослашган туманларни ўзаро боғловчи йўл ҳам.

Лашкаргоҳ ҳукумат кучлари толибларга топширадиган илк вилоят маркази бўлиши мумкин - шу вақтгача Кобулдаги ҳукумат барча 34 вилоят марказини ўз қўлида сақлаб қолмоқда. Айрим маълумотларга кўра, толиблар аллақачон шаҳарнинг катта қисмини қўлга киритиб бўлган. Ҳукумат биноларидан бир неча юз метр масофада жанглар давом этмоқда.

Толиблар Тинчлик чорраҳаси номи билан ҳам маълум бўлган шаҳар марказий майдонига етиб келишгани акс этган видеоларни тарқатишган.

Лашкаргоҳда яшовчилардан бири Бадшоҳ Хон телефон орқали «Франс пресс» агентлиги журналисти билан суҳбатда ҳар бир кўча ва ҳар бир уй учун жанг кетаётганини айтиб ўтган. «Кўчаларда жасадлар ётибди, асосий майдонда ҳам», деган бу одам. У толиблар полиция штаб-квартирасини ва губернатор офисини қуршовга олганини қўшимча қилган.

Ҳукумат юқори тоифали юзлаб жангчилардан ташкил топган махсус бўлинмаларни Лашкаргоҳга йўллаган.
Ҳукумат Афғонистоннинг иккинчи йирик шаҳри, мамлакат ғарбида жойлашган Ҳиротда ҳам шиддатли жанглар кечаётганини маълум қилган.

Зарба остида қолаётган ҳудудлардан минглаб қочқинлар Кобул сари йўлга чиққан.
«Жанг кетмоқда, электр йўқ, алоқа ишдан чиққан, дорихоналар ёпиқ», дея Лашкаргоҳдаги вазиятни тасвирлайди маҳаллий аҳоли вакилларидан бири Хава Малалай.

Ҳилманд вилояти ҳукумат учун муҳим ҳудуд. Бу ерда кўкнор етиштириладиган улкан дала майдонлари жойлашган. Америкаликлар ва британияликлар йиллар мобайнида бу майдонларни яксон қилишга уриниб келган, толиблар эса - бундай далаларни эгаллаб олиб, уни асосий даромад манбайига айлантирмоқда.

Лашкаргоҳнинг бой берилиши Кобулдаги ҳукумат учун ҳарбий жиҳатдан ҳам, руҳий жиҳатдан ҳам оғир мағлубият бўлади. Ҳукумат шу вақтгача фақат қишлоқ ва туманларни эгаллаётган толибларнинг муваффақияти аҳамиятини пасайтириб келган ва ҳар қандай ҳолатда ҳам йирик шаҳарларни топширмасликка ваъда берган.

Қандаҳор шаҳри атрофида ҳам жанглар давом этмоқда, толиблар бу шаҳарни вақтинча пойтахт қилишни кўзлаган.
Якшанба куни улар маҳаллий аэропортнинг учиш йўлакларини ракеталар билан ўққа тутишди ва аэропортни бир неча соатга ишдан чиқаришди.

Қандаҳор аэропорти мамлакат жанубидаги барча ҳукумат ҳарбийлари таъминоти ва ҳаво орқали қўллаб-қувватлашда муҳим ролни ўйнайди.
«Бу уч вилоят учун таҳдид жуда юқори, аммо биз ҳужумларни мардонавор қайтаришда давом этамиз», деган якшанба куни афғон армияси вакили Умар Шинварий. У вазият фавқулодда мураккаблашиб бораётганини ҳам тан олган.

Афғон аёллари ҳуқуқи учун курашувчи фаол Важма Фрок твиттердаги саҳифасида ҳиссиётларга бой постлар қолдирди, у толибларни аёллар ва қизларнинг таомини куч билан тортиб олишда, баъзида шунчаки ўлдириб юборишда, ўз сафларига 11 ёшли болаларни сафарбар қилишда, осиш ёки дарра уриш орқали омма олдида қатл ўтказишда айблаган.

У халқаро ахборот агентликларидан ватанида содир бўлаётган воқеаларга янада каттароқ эътибор қаратишни сўраган.

«Стратегик хато»
«Агар афғон шаҳарлари бой берилса, ҳарбийларни олиб чиқиш қарори АҚШ ташқи сиёсатидаги энг жиддий хатолардан бири бўлиб чиқади», деган «Франс пресс» агентлиги билан суҳбатда Афғонистон масаласи бўйича эксперт, айни вақтда Австралияда яшовчи Нишон Мотваний.

«Вашингтон америкапараст ҳукуматни тақдир ҳукмига ва Афғонистонда сўнгги йигирма йилда эришилган ҳеч бир ютуқни қолдирмайдиган радикал кучлар қаршисига ташлаб кетди», дея қўшимча қилган у.

Бирдамликка ва қаршилик кўрсатишга чақириқ
Парламентда чиқиш қилган Ашраф Ғани халқни ва сиёсатчиларни жипслашувга чорлади.
«Ҳар бир депутат ва сенатор минглаб одамларга алоқадор. Афғонистон душманларига муносиб жавоб қайтариш учун умуммиллий сафарлик учун бор имкониятларни ишга солинг», деган у.

Президент «Толибон» энди тарқоқ ва тажрибасиз эмаслиги, аксинча яхши ташкиллаштирилган ва бошқарилаётган тузилмага айланганини тан олган.

Унинг сўзларига кўра, рақиб 20 йил олдингига қараганда бешафқатроқ ва исломдан узоқроқ.
«Биз барқарор ва мустаҳкам тинчликка эришмоқчи эдик ва бунга интилишда давом этамиз. Аммо бизни урушга мажбурлашди», деган у.

Ғани толибларни 2020 йил февралида Доҳада Қўшма Штатлар билан тузилган тинчлик келишуви бўйича халқаро терроризмга қарши курашиш бўйича ваъдани бажармаганликда айблади.

У толибларнинг қатағони қурбонлари биринчи навбатда афғон аёллари ҳамда ОАВ вакиллари бўлишини қайд этиб ўтган.
Президентнинг чиқиши давлат телевидениеси орқали трансляция қилинган.

Москва, Тошкент ва Душанбе вазият мураккаблашишига тайёрланмоқда
Душанба куни Термизда, Ўзбекистон ва Афғонистон чегараси яқинида 1500 нафар ҳарбий хизматчи иштирокида «Жануб-2021» номи остида ўзбек ва рус ҳарбийларининг қўшма ўқув машғулотлари бошланди, машғулотлар 5 кун давом этади.

1979-1989 йилларда советларнинг Афғонистондаги «чекланган контингенти» учун таъминот айнан Термиз орқали амалга оширилган, урушдан кейин совет ҳарбийлари Амударё устидаги кўприк орқали қайтишган.

5-10 август кунлари эса Тожикистон ҳудудида янада йирикроқ йиғин, Тожикистон, Ўзбекистон ва Россия қўшинлари иштирокида уч томонлама машғулотлар ўтказилади. Унда 2500 нафар аскар ва зобитлар (1800 нафари россиялик) иштирок этади.

Машғулотнинг асосий босқичида уч давлат ҳарбий хизматчилари давлат чегарасини кесиб ўтган ноқонуний қуролли гуруҳни йўқ қилиш бўйича тактик ҳаракатларни ишлаб чиқади. РФ Мудофаа вазирлиги сўнгги лаҳзаларда машғулотларда иштирок этадиган россияликлар сони 1000 нафардан 1800 нафарга оширилгани, шунингдек, ҳарбий техникалар сони дастлаб мўлжалланганидан икки баробар оширилиб, 420тага етказилгани ҳақида хабар берган.

Кузатувчиларнинг фикрича, бу Москва ва Марказий Осиё давлатлари толибларнинг Афғонистондаги ғалабаси келтириб чиқариши мумкин бўлган оқибатларга қанчалик жиддий ёндашаётганини англатади. “Замин” янгиликларини “Одноклассники”да кузатиб боринг