Кўзни яна нималар чарчатади ва зўриқишни камайтирувчи самарали усуллар қайси?

Бугунги кунда визуал юкимиз сезиларли даражада ортди — биз доимо гаджетлар ва компьютерлар қаршисидамиз. Кўзлар доимо чарчаган ҳолатда бўлса, нима қилиш керак?

Визуал юкни назорат қилиш ва компьютер, гаджетлар билан ишлашда кўзлар учун тўғри дам олишни таъминлаш улар саломатлигининг калитидир. Зўриқишни дам олиш билан оқилона алмаштириш қобилияти нафақат кучланиш ва чарчоқни камайтиришга ёрдам беради, балки узоқ вақт давомида кўриш қобилиятини ҳам сақлаб қолади.

Кўзларингиз дам олишга муҳтож: аломатлар

Одатда, қуйидаги аломатлар визуал аппаратларнинг ҳаддан ташқари ишлаганини кўрсатади:

• кўзнинг қаттиқ чарчаши;
• қизариши;
• хира тасвирнинг пайдо бўлиши;
• кўз ёшланиши;
• ёрқин нурга сезувчанлик;
• кўз қадалиши (бегона жисм борлиги ҳисси).

Яна бир аломат кўриш қобилиятинингвақтинча пасайишибўлиб, бу айниқса, компьютер ёки гаджетда узлуксиз ишлашдан кейин сезилади.

Зўриқиш ва чарчоққа нима сабаб бўлади?

• компьютер, гаджетларда узлуксиз вақт ўтказиш ва узоқ муддатли ишлаш;
• гаджетдан фойдаланганда, телевизор томоша қилаётганда масофанинг йўқлиги;
• етарли ёритилмаган хонада компьютерда ишлаш, қоронғи хонада смартфондан фойдаланиш;
• ҳаракатланаётган транспорт воситасида ёки юриш пайтида телефонда китоб ўқиш, ўйин ўйнаш;
• нотўғри танланган кўзойнак тақиш;
• рефрактив аномалиялар (миёпия, астигматизм, пресбиёпия);
• иситиш мавсумида қуруқ ҳаво ёки ишлаётган кондиционерли хонадаги ноқулайлик.

Визуал юкламага олиб келувчи сабаблар

Кўриш органининг зўриқиши ва чарчашининг асосий сабаби ортиқча юкламадир. Кўпинча бу компьютерда узоқ вақт ишлаш ёки ҳажман катта ҳужжатлар билан ишлаш зарурати билан боғлиқ. Муаммо, одатда, ўқиш жараёнида улкан ҳажмдаги адабиётларни қайта ишлаш (ўқиш ва ёзиш) керак бўлган талабаларда, шунингдек, иш куни доимий равишда компьютерда бўлиш билан боғлиқ бўлган офис ходимларида пайдо бўлади.

Айниқса, яқин масофа ва паст ёруғликда гаджетдан мунтазам фойдаланиш кўз зўриқишига олиб келадиган сабаблар орасида етакчи ўринни эгаллайди.

Кўз зўриқиши ва чарчоғидан халос бўлиш усуллари

Агар сиз доимо кўз чарчоқларидан азият чексангиз, нима қилиш керак? Дам олишнинг оддий усулларидан фойдаланиб кўринг:

• Кўриш органларига мунтазам равишда таъминланиши керак бўлган мажбурий дам олиш ёрдамида муаммони минималлаштириш мумкин. Яъни, яқин масофадаги ҳар 40 дақиқалик ишдан сўнг, узоқ масофага 15-20 дақиқа қараган ҳолда дам олиш керак.
• Жуда чарчаганини ҳис қилсангиз, кўзни 5 дақиқага юминг. Тўлиқ қоронғиликни таъминлаш учун уларни қўлларингиз билан ёпинг.
• Кўзни тез-тез юмиб-очиш қон айланишини яхшилашга ёрдам беради ва зўриқишни енгиллаштиради.
• Диққатни узоқдаги нарсаларга қаратиш ҳам кўзнинг дам олишига ёрдам беради. Иккита объектни танлаш керак: бири яқин, иккинчиси узоқ ва навбат билан бир объектдан иккинчисига қараш лозим.
• Уқалаш ҳам фойдали. Кўзларни бир оз юминг ва бармоқларни юқори кўз қовоқларига секин босиб туринг. Бу кўз ичи суюқлигининг айланишини, қон таъминотини яхшилашга ёрдам беради, шунингдек, чарчоқни яхши кетказади.
• Иш куни давомида томизилиши керак бўлган намловчи томчилар ҳам чарчоқнинг олдини олишга ёрдам беради. Компьютерда ишлаш жараёнида биз камроқ рефлексли милтиллаймиз ва кўз шиллиқ қавати қурийди, бунинг оқибатида қуруқ кўз синдроми юзага келади.

Шуни таъкидлаш керакки, юқоридаги тавсияларни амалга ошириш келажакда юкламани осонроқ қабул қилиш, кўриш бузилишининг олдини олишга ёрдам беради.

Энг муҳими, кўз соғлиғини сақлаш учун дам олиш режимига риоя қилишингиз керак ва вақтни гаджетда ўтказиш ёки телевизор томоша қилиш ўрнига, кўриш органи экранга қаратилмайдиган юриш ёки бошқа дам олиш турларини танланг.

Гаджетлардан чарчаган кўзни қандай дам олдириш керак?

Бугунги кунда кўпчилигимиз смартфонлар, планшетлар, компьютерлар каби гаджетлар экранлари қаршисида кўп вақт ўтказамиз. Бу зўриқиш ва безовталикка олиб келади. Бироқ гаджетлардан фойдаланганда кўз зўриқишни енгиллаштирадиган бир неча усуллар мавжуд.

• Вақти-вақти билан танаффус қилинг. Кўзларингиз экрандан дам олиши учун ҳар 20-30 дақиқада қисқа танаффуслар қилиш тавсия этилади. Шу нуқтада визуал юкни диверсификация қилиш учун деразадан ташқарига, узоқ объектларга қаранг.
• Хона тўғри ёритилган бўлсин. Хонадаги ёруғлик етарли даражада бўлиши керак, лекин ниҳоятда ёруғ бўлмасин. Агар экран жуда ёрқин бўлса, ёрқинликни пасайтиришга ёки зангори нурни филтрлайдиган махсус экран созламаларидан фойдаланишга ҳаракат қилинг.
• Зангори ёруғлик филтрларидан фойдаланишни бошланг. Кўпгина гаджетлар ва операцион тизимлар чарчоқни камайтиришга ёрдам берадиган зангори чироқни филтрлаш функциясини таклиф қилади. Бу хусусият дисплей созламаларида ёқилиши мумкин.
• Доимий равишда массаж қилинг. Бу қон айланишини яхшилаш ва зўриқишни бартараф этишга ёрдам беради. Кўз атрофини доира шаклида енгил ҳаракатлар билан уқаланг.
• Экран тўғри ҳолатда турганига эътибор қаратинг. Ҳаддан ташқари зўриқишдан ҳимояланиш учун у кўз даражасида жойлашган бўлиши керак.
• Ниҳоят, мунтазам дам олишни унутманг. Яхши уйқу, соғлом овқатланиш ва жисмоний фаоллик чарчоқни камайтиради.

Чарчаган ва зўриққан кўз учун витаминлар

Тангликни бартараф этишга ва чарчоқнинг олдини олишга ёрдам берадиган бир қанча витаминлар ва озуқа моддалари мавжуд.

• А витамини — кўриш функциясини сақлашга ёрдам беради. Уни балиқ ёғи, сабзи, қовоқ, картошка, исмалоқ каби озиқ-овқатлардан олиш мумкин.
• C витамини антиоксидант бўлиб, кўзларни турли шикастланишдан ҳимоя қилади. Цитрус мевалари, киви, тарвуз, қулупнай, манго таркибида мавжуд.
• E витамини ҳам антиоксидант бўлиб, кўзни ҳимоя қилади. Уни ёнғоқ, уруғлар, авокадо, исмалоқ ва бошқа яшил сабзавотлардан қидиринг.
• Цинк муҳим рол ўйнайдиган минералдир. Бу чарчоқни камайтиришга, қоронғида кўришни яхшилашга ёрдам беради. Уни мол гўшти, товуқ, ёнғоқлардан олиш мумкин.
• Омега-3 ёғ кислоталари — қуруқ шиллиқ пардалар хавфини камайтиришга ёрдам беради. Улар балиқ ёғи, зиғир ёғи, авокадо таркибида мавжуд.
• Лютеин, зеаксантин — ёруғлик шикастланишидан ҳимоя қилувчи пигментлар. Улар исмалоқ, маккажўхори, яшил нўхат ва тухум каби озиқ-овқатларда мавжуд.

Озиқ моддалар чарчоқ ёки зўриқиш учун панацея эмаслигини тушуниш керак. Улар кўз саломатлигини яхшилашга ёрдам беради, лекин мунтазам дам олиш, экраннинг тўғри жойлашуви ёки иш танаффуслари ўрнини боса олмайди. Агар чарчоқ давом этса, маслаҳат ва ташхис учун офталмологга мурожаат қилишингиз зарур.