Яқинда ўтказилган илмий тадқиқот натижаларига кўра, эркаклар мияси ёш ўтиши билан аёлларникига нисбатан тезроқ кичраяди ва кўпроқ соҳаларда ҳажмини йўқотади. Бу ҳақда Proceedings of the National Academy of Sciences журналида чоп этилган мақолада маълум қилинди. Илмий жамоа олиб борган изланишлар мия қариши жараёнидаги жинсий фарқларга яна бир бор ойдинлик киритди.
Олимларнинг таъкидлашича, бу ҳолат эркаклар организмида қариш жараёни аёлларга нисбатан тезроқ кечишини, шунингдек, уларнинг умр давомийлиги қисқароқ бўлишини англатади. Бу, шубҳасиз, умумий соғлиқ, ҳаёт тарзи ва ирсий омиллар билан ҳам боғлиқ бўлиши мумкин.
Шу билан бирга, илмий манбалар аёлларда Алцгеймер касаллиги кўрсаткичи эркакларга нисбатан икки баробар юқори эканини эслатади. Илгари бу ҳолат кексаликнинг табиий таъсири билан изоҳланган бўлса, янги тадқиқот бу фикрни шубҳа остига қўйди. Олимлар фикрича, бу касаллик ёшга эмас, балки мия тузилиши, гормонал ва биологик фарқларга кўпроқ боғлиқ бўлиши мумкин.
Мутахассислар тадқиқот доирасида 4726 нафар иштирокчининг умумий ҳисобда 12,500 дан зиёд мия тасвирларини магнит-резонанс томография (МРТ) ёрдамида таҳлил қилган. Ҳар бир иштирокчи камида икки марта, ўртача уч йиллик интервал билан текширувдан ўтган.
Олинган маълумотлар эркакларда миянинг бир қатор муҳим қисмлари — айниқса ҳаракатлар, оғриқ ва ҳарорат сезгисини қайта ишловчи постмарказий пўстлоқ соҳалари — тезроқ ҳажмини йўқотишини кўрсатди. Аниқ ҳисоб-китобларга кўра, ушбу қисмлардаги тўқима йил давомида эркакларда ўртача 2 фоизга, аёлларда эса 1,2 фоизга қисқарган.
Олимлар бу натижалар миянинг пластиклиги, яъни янги маълумотларни ўзлаштириш қобилияти билан ҳам боғлиқ бўлиши мумкинлигини таъкидламоқда. Эркакларда стресс, турмуш босими ёки хромосомал фарқлар миянинг айрим тузилишларига кучлироқ таъсир кўрсатиши эҳтимоли бор.
Бундан ташқари, тадқиқот жамоаси таъкидлашича, аёллар миясидаги айрим ҳимоя механизмлари — хусусан, гормонлар билан боғлиқ фаолият — ҳажмнинг тез камайишини маълум даражада тўхтатиб туради. Шунинг учун ҳам улар қариликка чидамлироқ бўлиши мумкин.
Шундай қилиб, янги тадқиқот эркак ва аёл миясидаги биологик фарқлар нафақат туғма, балки ҳаёт тарзи ва ташқи таъсирлар билан ҳам шаклланишини кўрсатди. Олимлар мия саломатлигини сақлаш учун ҳар икки жинс вакилига ҳам фаол ҳаёт тарзи, тўғри овқатланиш ва ментал фаолликни тавсия қилмоқда.
Якуний хулоса аниқ: инсон мияси ёш билан ўзгариши табиий жараён, аммо унинг тезлиги кўп жиҳатдан инсоннинг ҳаёт услубига боғлиқ.
“Zamin”ни Telegram'да ўқинг!
![img]https://zam](/templates/zaminuz/dleimages/no_image.jpg)
