Өзбекстанда 2025 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша ұзақ өмір сүрушілердің 66,3 пайызы әйелдер, 34,6 пайызы ер адамдар екені анықталды. Бұл туралы "Отбасы және гендер" ғылыми-зерттеу институты хабарлады. Мәлімет расталды: елде егде жастағы тұрғындар арасында әйелдердің үлесі айтарлықтай жоғары.
Айта кетейік, елде 90 жастан асқан азаматтардың саны 18 915-ті құрады. Олардың 56,5 пайызы қалада, 43,5 пайызы ауылда тұрады. Демек, ұзақ өмір сүру феномені тек ауылдық ортаға ғана тән емес, сонымен қатар үлкен қалалардағы денсаулық сақтау инфрақұрылымы мен қызметтерге кең қолжетімділік те әсер етеді.
Өңірлер бөлінісінде ең көп ұзақ өмір сүрушілер Ферғана облысында (2582 адам), Ташкент қаласында (2155 адам), Қашқадария облысында (2011 адам), Сұрхандария облысында (1799 адам) және Ташкент облысында (1740 адам) тіркелген. Бұл сандар әртүрлі аймақтарда демографиялық құрылым, медициналық қамтамасыз ету, тамақтану мәдениеті және әлеуметтік орта факторлары қалай көрінетінін көрсетеді.
Демографиялық болжамдарға сәйкес, алдағы жылдары елде ұзақ өмір сүрушілер саны тұрақты түрде артады. 2030 жылы бұл көрсеткіш 44 016 адамға, 2040 жылы 93 971 адамға жетеді деп күтілуде. Мамандар мұны 1935-1950 жылдары туған ұрпақтың ұзақ өмір сүру жасына жетуімен түсіндіреді. Осы жылдары туу деңгейі жоғары болды - 36,6-30,9 промилле шамасында. Қысқасы, үлкен "бебумер" толқыны қазір жоғары жас шегіне еніп жатыр.
Сонымен қатар, Өзбекстандағы өмір сүру ұзақтығының артуы да үдерісті қолдайды. 2010 жылы орташа өмір сүру ұзақтығы 73,0 жасты құраса, 2024 жылы бұл көрсеткіш 75,1 жасқа жетті. Медициналық қызмет көрсету сапасының жақсаруы, профилактикалық тексерулер мәдениетінің өсуі және салауатты өмір салтына қызығушылықтың артуы жалпы динамикаға оң серпін беруде.
"Отбасы және гендер" ғылыми-зерттеу институты жүргізген зерттеу нәтижелері бойынша, ұзақ өмір сүрудің негізгі әлеуметтік факторы әлеуметтік белсенділік болып табылады. Сауалнамаға қатысқандардың 76,3 пайызы белсенді әлеуметтік өмір адамның рухани және физикалық денсаулығын сақтайтынын атап өтті. Сондай-ақ, респонденттердің 38,8 пайызы ұзақ өмір сүру факторларында генетикалық мұра маңызды рөл атқаратынын айтқан. Бұл қорытынды отбасылық факторлар мен күнделікті белсенділік бір-бірін толықтырып, ұзақ өмір сүрудің стратегиялық құрамдас бөліктеріне айналатынын көрсетеді.
Естеріңізге сала кетейік, бұған дейін ферғаналық 130 жастағы ана Өзбекстандағы ең қарт азамат болып танылған. 1895 жылы туған Хувайдо момо Умарованың (Тошматова) тууы тіркелмеген. Бувайда аудандық әділет бөлімі тарапынан енгізілген талап арыз қанағаттандырылып, Азаматтық істер бойынша Қоқан ауданаралық сотының Бувайда ауданы "Қарақұм" махалласында өткізген көшпелі сот мәжілісінде Хувайда момоның 1895 жылдың 1 январында Бувайда ауданында туылған фактісі анықталды. Бұл жағдай ересек азаматтардың құқықтық мәртебесін анықтауда құжаттаудың қаншалықты маңызды екенін тағы бір рет көрсетті.
Қорытындылай келе, сандар көрсеткендей, ұзақ өмір сүрушілер қатары кеңейіп жатқанда, әйелдердің үлесі әлі де жоғары болып қалуда. Бұл денсаулық сақтау саясаты, күтім қызметі, оңалту, әлеуметтік белсенділікке жағдай жасау және қарттардың инфрақұрылымын дамытуға бағытталған шараларды одан әрі жүйелі түрде күшейту қажеттілігін көрсетеді.
“Zamin”-ді Telegram-нан оқыңыз!
