Нима учун премиум iPhone нархи сўнгги ойда кескин кўтарилди

Юрт ичидаги йирик савдо нуқталаридан келаётган маълумотлар қиммат уяли қурилмалар, айниқса янги авлод iPhone серияси тез суръатда қимматлашаётганини кўрсатмоқда. Бу тенденция диний ёки сиёсий эмас, аксинча бож, рўйхатдан ўтказиш ва таъминот занжиридаги босимлар миқёси билан боғлиқ молиявий омиллар мажмуасига ишора қилади, деб хабар берди kun.uz.

Сўнгги ўттиз кун атрофидаги кузатувларда янги iPhone 16 линейкасининг барча конфигурациялари бўйлаб сезиларли қўшимча харажатлар пайдо бўлди. Савдо ходимлари бу ўсишни фақат талаб билан эмас, балки товар киримига қўйилган янги чекловлар билан тушунтиряпти.

Маълумотлар юртдаги машҳур “Малика” савдо мажмуасида жойлашган дўконлардан йиғилган. У ерда ҳам анъанавий SIM, ҳам e‑SIM қўллайдиган вариантлардан олинган рақамлар таққосланди.

20 июн ҳолатида базавий iPhone 16 128 ГБ хотира билан 769 доллар атрофида бўлган. Худи шу модель 256 ГБ хотира билан 919 доллар бўлган. Бу старт нуқта.

Шу санада iPhone 16 Pro 128 ГБ варианти 1009 доллар деб қайд этилган. 256 ГБ 1139 доллар. 512 ГБ 1399 доллар. 1 ТБ 1549 доллар бўлган.

iPhone 16 Pro Max шу куни 256 ГБда 1239 доллар бўлган. 512 ГБ 1439 доллар. 1 ТБ 1679 доллар этиб қайд қилинган.

20 июлга келиб манзара ўгарди. iPhone 16 128 ГБ 849 долларга чиқди. 256 ГБ 999 долларни кўрди. Кескин қадам.

Шу вақтда iPhone 16 Pro 128 ГБ 1139 долларга кўтарилди. 256 ГБ 1279 доллар. 512 ГБ 1499 доллар. 1 ТБ 1699 доллар бўлди.

Pro Max 256 ГБ 1399 долларга чиқди. 512 ГБ 1629 доллар. 1 ТБ 1799 доллар. Бу бир ой ичида сезиларли фарқ.

Таблицалардан кўринадиган тарзда базавий iPhone 16 тахминан 9,5 фоиз ёки 80 долларга ошган. Буни ўқиб “кичик” дейишга шошилманг. Асосий сегментда 80 доллар ўрта чек учун жиддий вазн.

iPhone 16 Pro бўйлаб ўсиш тахминан 10 фоиз атрофида. Хотирага қараб 100 доллардан 150 долларгача фарқ қўшилган. Премиум сегмент босими бу.

Pro Maxда ўсиш яна баланд. Тахминан 10,8 фоиз. Хотира диапазонига қараб 120 доллардан 190 долларгача қўшимча чиқим.

“Малика”даги бошқа дўкондан ижтимоий тармоқларда эълон қилинган нархлар ҳам ўрганилди. 22 июндан 22 июлгача бўлган оралиқдаги динамика ўхшаш картина беради.

Бу иккинчи манбага кўра iPhone 16 тахминан 8 фоиз ёки 70 долларга қимматлашган. iPhone 16 Pro тахминан 10,8 фоиз. Хотира бўйича 130–150 доллар орасида қўшимча.

Шу даврда Pro Max тахминан 10,7 фоиз. Хотирага қараб 120–190 долларгача ўзгариш. Икки хил манба қўшимча қувват бериб турибди.

Таҳлилчилар ўсиш манзараси июн ойининг иккинчи ярмидан бошланганига ишора қилишяпти. 20 июндан олдинги чек нархлар барқарорроқ бўлган. Кейин босқичма-босқич юқорилаш бошланган.

Нархлар кўтарилишига омиллар бир нечта. Биринчи йирик омил – божсиз олиб кириш лимитларидаги кескин қисқариш. Бу тартиб 1 майдан амал қила бошлади.

Янги меъёрга кўра самолёт орқали кирувчилар учун шахсий товар лимити 2000 доллардан 1000 долларга туширилди. Поезд ёки бошқа ер транспорти билан келувчилар учун 1000 доллардан 500 долларга тушган.

Демак, чет элдан қиммат қурилма олиб кириш энди олдингидай юмшоқ эмас. Лимитдан ошган қисм учун бож тўланади. Бу жамланган харажат.

Масалан, хорижий дўкондан 1200 долларга олинган iPhone 16 Pro Max мисолини оламиз. Киришда декларация қилсангиз лимитдан ташқари 200 долларлик қисмига бож ҳисобланади.

10 фоизлик бож ставкасини қўлласак 20 доллар эмас, балки амалда баъзи постларда бутун товар қиймати асосида ҳисобланиши ҳақида савдогарлар гапиряпти. Тартиб тушунтиришларида фарқлар борлиги айтилади. Шу боис айримлар 60 доллар атрофида тўланганини айтишмоқда. Бу рақамлар турлича қайд этилган. Расмий тушунтиришлар тўлиқлашини кутиш керак.

Бунга параллел UzIMEI учун алоҳида тўлов бор. Ҳозирги пайтда 75 минг сўм атрофида. Бу мажбурий рўйхатдан ўтказиш жарёнининг ажралмас қисми.

Агар киришда декларация тўлдирилмаса муаммо катталашади. Кейинчалик IMEI рўйхатидан ўтказишда қурилма божхона базасида топилмаса 30 фоизлик бож қўлланиши мумкин.

Шу схемада 1200 долларлик қурилма учун 30 фоизлик ҳисоб 360 долларни ташкил қилади. Буга яна 75 минг сўмлик UzIMEI қўшилади. Умумий чек кескин ўсади.

Жисмоний шахс кирганда декларация тўлдирмасдан ўтиб кетса ўзини хавфга қўяди. Кейинги рўйхатда катта сарф билан тўқнашади. Савдогарлар ҳам шундан қўрқади.

2024 йил октябридан кирган тартиблар бу жараённи янада қатъийлаштирган эди. IMEI коди божхона маълумотлар базаси билан боғланади. Шахсий импорт йўллари қисқаради.

Kun.uz шу янги тартиб чиққанидаёқ икки даражада таъсир бўлиши мумкин деб ёзган. Ҳозир шўрвасини ичяпмиз деса бўлади.

Биринчи сценарий: кимки шахсий маълумотлардан ноқонуний фойдаланишга йўл қўймаса, тадбиркор қурилмани расмий олиб келади. Демак, тўлиқ бож, тўлиқ солиқ, тўлиқ UzIMEI. Бу ҳар бир қурилманинг чегара нархини оширади.

Юқоридаги 1200 долларлик мисолни яна ёритамиз. 10 фоиз бож десак 120 доллар. 12 фоиз қўшилган қиймат солиғи десак яна 144 доллар. Якуний 1464 доллар атрофи чиқади. Устига 75 минг сўм UzIMEI. Бу долларда кичик, аммо жамланса юклама.

Тадбиркор фойда қўшади. Логистика харажати бор. Валюта айирмаси бор. Савдо майдони ижараси бор. Шунинг учун витринадаги рақам баланд чиқади.

Иккинчи сценарий: сотувчи ўз вақтида расмий рўйхатдан ўтказмайди. Харидор бир ҳафта ёки бир ой кутади. Рўйхат кечикса мижоз ўзи 30 фоизлик божни тўлайди.

Бу ҳолда харидор учун режалаштирилмаган 360 доллар чиқим пайдо бўлади (1200 доллар асосида ҳисоблаганда). Узоқлашган валюталарда бу олам-олам пул. Қўшимча 75 минг сўмни унутманг.

Шу хавфни ҳисобга олган мижозлар нархдан ташқари “кафолат премияси” тўлашга тайёр ёки альтернатив излаяпти. Бу ҳам бозор психологик босимини оширяпти.

Савдо занжирларидаги бошқа омиллар ҳам бор. Таъминот қисқаргани ҳақида миш-мишлар бор. Айрим реселлерлар янги партияни чеклашган дейишади. Бу маълумотлар ҳали расман тасдиқланмаган.

Валюта курслари силжиши ҳам таъсир қилади. Доллар қийматида кичик ҳаракатлар ҳам йирик чекда акс этади. Айниқса импорт товарларда.

Сўнгги ойларда ҳаво иссиғига қарамай талаб пастламади дейишади савдогарлар. Янгиланган камералар, батареялар ва сунъий интеллект функциялари одамларни қизиқтирди. Талаб барқарор қолса, кам таъминот нархни кўтаришга туртки.

Электрон сотув каналлари ва омбор баланслари ўртасидаги номувофиқлик ҳам тушунмовчилик келтиряпти. Сайтда бор, омборда йўқ. Ёки аксинча. Бу ҳам нарх белгилашда хавф коэффициенти қўшади.

Рўйхатдан ўтган ва ўтмаган қурилмалар ўртасидаги кафолатлар фарқи бор. Расмий кафолатли қурилма қимматроқ. Сотувчи ўз хавфини чеккада ҳисоблайди.

Анъанавий SIM ва e‑SIM комбинациясидаги версиялар алоҳида талабга эга. Баъзи импорт каналларида аниқ вариантлар танқис. Танқислик премияси қўшилади.

Ранг ҳам аҳамиятли. “Natural titanium” серияси кўпроқ сўралади дейишади. Талаб баланд бўлган рангда савдо қиймати тезроқ кўтарилади.

Хотира ҳажми ҳолатни янада кўндаланг қўяди. 1 ТБ версиялар кам келади. Камлик устидан юқори маржа қўйилади.

Кредитли сотув схемаларидаги фоизлар нарх сезгисини ўзгартиради. Айрим мижозлар бўлиб-бўлиб тўлайди. Дўкон умумий рискны бошланғич чипта нархига ёки умумий пакетга жойлаштиради.

Сотувчи ўзининг валюта рискларини хеджлаш учун ўзгартирилган курс қўллаши мумкин. Бу “ичкий курс” расмий биржа курсидан юқори бўлиши оддий ҳол. Мижоз чекда сезади.

Ҳар ой ижара, маош, коммунал харажатлар ўсиши нархга босим қилади. Юқори ликвидли товарлардан маржа олиб бу харажатлар қопланади. Премиум смартфонлар шундай товарлардан.

Шу боис бир неча юз долларлик ўзгаришлар қисқа муддатда содир бўлиши мумкин. Сотувчи жон сақлайди. Мижоз қўшимча пул тўлайди.

Шахсий олиб кириш йўли қисқаргач “қўлдан-қўлга” каналлар қисқарди. Қора бозордаги рақобат сийраклашди. Расмий каналлар нарх белгилашда кўпроқ эркинлик олди.

Чегараларда назорат кучайгани айтилади. Телефонлар сумкаларда осон ўтмайди. Кўпроқ декларация талаб қилинади.

Декларация талаб қилинганда рақамлар очилади. Очиқ рақам бож ҳисобини автомат қилади. Автомат ҳисоб – нархда аниқ кўринади.

Баъзи фуқаролар дўст-билиш орқали қурилма киритиш амалиётидан воз кечмоқда. Рискти кўриб. Бу ҳам разряд.

Шунча омил бир векторга тўғри келганда натижа битта: витринадаги рақам юқори. Айнан шу ҳозир кўрилиб турган воқелик.

Савдо ходимлари мижозга “IMEIни биз ўзимиз ўтказиб берамиз” деб ваъда қиляпти. Аммо бу ваъда қай даражада амалий? Олиб келингандан кейин кечикса ким тўлайди?

Мижозлар ҳужжат талаб қилишга ўтяпти. Квитанция, чек, рўйхат рақами. Бу яхши тенденция. Шаффофлик босими ортиши нарх сиёсатини ҳам тартиблайди.

Чиқимлар рост бўлса, мижоз тушунади. Лекин ноаниқ бўлса, ишонч кетади. Ишончсиз бозорда савдо пасаяди.

Шунинг учун айрим дўконлар барча солиқ ва божларни чекда очиқ ёзиб қўйишни бошлаган. Бўйича қулай. Мижоз кўради. Савол берса жавоб олади.

Ҳисоб-китоб қилиб кўрайлик. Агар 1200 долларлик қурилма расмий кирса: 120 бож, 144 қўшилган қиймат солиғи (жами 1464), плюс 75 минг сўм UzIMEI. Дўкон 100 доллар маржа қўшса 1564 доллар атрофида чипта. Бу фақат намуна ҳисоб. Аниқ рақамлар реал транзакцияга боғлиқ.

Шундай ҳолатда профилактика қилиш учун мижозлар кўпроқ рақобат излайди. Турли дўконлардан сўрайди. Гуруҳ чатида солиштиради.

Солиштириш мослашувга мажбур қилади. Бир дўкон pastroq маржа билан ҳам айланма сақлаши мумкин. Бошқа дўкон тескари. Бозор жавоб топади.

Сўнгги кунларда онлайн эълонларда “IMEI тўлиқ расмий”, “бож тўланган”, “кафолат 12 ой” каби ёзувлар кўпайди дейишяпти. Бу мижоз ишончини тиклашга уриниш.

Нархлар баланд бўлса ҳам аниқлик борлиги одамни таскинлантиради. Ноаниқ арзон нархдан кўра аниқ қиммат нархни баъзи мижозлар афзал кўради.

Премиум сегментда обрў фактори бор. Кимдир тўйга совға қилади. Кимдир иш учун керак деб ҳисоблайди. Олинган қурилманинг манбаи муҳим.

Сўнгги ойдаги ўсиш келгуси ойда ҳам давом этадими? Савол очиқ. Бож сиёсатлари ўзгармаса ва таъминот чекланган бўлса, пастлаш эҳтимоли кичик.

Валюта курслари юмшаса ёки акция келса нархлар бир оз тушиши мумкин. Лекин расмий юкламалар сақланса базавий паст планка олдингига қайтмайди.

Мижозлар қандай ҳаракат қилсин? Биринчи – расмий ҳужжат сўранг. Иккинчи – IMEI рўйхатини текширинг. Учинчи – олдиндан бож ва солиқлар чекка киритилганини аниқланг.

Чет элдан ўзингиз олиб кирмоқчи бўлсангиз лимитни ҳисобланг. 1000 доллар чегарасидан ошишда декларация тўлдиринг. Кечикиш қимматга тушади.

Дўкон танлашда хизмат ва қўллаб-қувватлашни ҳам инобатга олинг. Арзон нарх, лекин рўйхатсиз телефон – кейинги oyда катта дард.

Янги тартибларга мослашувда савдогарлар ҳам ўрганяпти. Улар учун ҳам иншоот. Халол юрганлар вақт ўтиб мижозни қайтариб олади.

Келгуси ҳафталарда яна маълумот йиғамиз. Нарҳлар қай тарзда силжишини кузатамиз. Янги қоидалар бўлса билдириб борамиз.

Эслатма: айрим манбалардан келган рақамлар ҳали расмий органлар томонидан тўлиқ тасдиқланмаган. Савдо ходимлари айтган баъзи қийматлар турли нуқталарда фарқ қилиши мумкин. Янги маълумот келиши билан янгилаймиз. «Замин»ни Telegram’да ўқинг!