Dollar kursining keskin o‘sishi jahon iqtisodiyoti uchun xavfni oshirdi

^{Foto: Bloomberg}
Jahon iqtisodiyoti va moliyaviy bozorlarda sodir bo‘layotgan voqealar tufayli dollar kursining so‘nggi paytlarda kuchli o‘sishi tarixiy tajribani hisobga olgan holda kutilganidan kamroq e’tiborni tortdi. Financial Times nashri dunyo iqtisodiyotiga ta’sirini tahlil qildi.

Aslida dunyodagi eng barqaror iqtisodiy ko‘rsatkich valyutasining qadrlanishi global iqtisodiyotdagi tuzatishlarga yordam berishi kerak. Bu import narxini pasaytirish orqali AQSHdagi inflyatsiya bosimini yumshatish bilan birga zaifroq mamlakatlar eksportini oshirishga yordam beradi.

Ammo hozirgi sharoitda dollar kursining tez sur’atlarda ko‘tarilishi tebranib turgan global iqtisodiyotning farovonligi uchun ham, barqaror bo‘lmagan moliyaviy bozorlar uchun ham xavf tug‘dirmoqda.

Yil boshidan beri dollar valyutaning global indeksi bo‘yicha 10 foizga qimmatlashdi. 12 oylik jami 16 foizga o‘sish dollarni 20 yil davomida kuzatilmagan darajaga olib chiqdi.

Bunga uch omil ta’sir ko‘rsatdi:

• AQSH Federal zaxira tizimi rivojlangan dunyoning boshqa markaziy banklariga qaraganda foiz stavkalarini agressiv ravishda oshirishini kutish;
  
• AQSHning iqtisodiy ko‘rsatkichlari dunyoning qolgan qismidan kapitalni jalb qilishi;
  
• AQSH moliyaviy bozorlarining nisbatan jozibadorligi.

Ilgari dollar kursining bunday ko‘tarilishi savdo urushlariga tahdid solgan. Endi esa Amerikaning kuchli mehnat bozori potensial keskinliklarga qarshi turmoqda.

Shunga qaramay, AQSHda dollarning ko‘tarilishi bo‘yicha siyosiy qarama-qarshilikning yo‘qligi uning global iqtisodiy va moliyaviy barqarorlik uchun silliq suzib borayotganini anglatmaydi.

Rivojlanayotgan mamlakatlar uchun xavflar ayniqsa keskin bo‘lishi mumkin. Bu davlatlar ayni damda iqtisodiyot, energetika, oziq-ovqat va qarz bilan bog‘liq inqirozlarga duch kelmoqda.

Aksariyat davlatlarda dollar kursining ko‘tarilishi import narxlarining oshishiga, tashqi qarzning qimmatga tushishiga va moliyaviy beqarorlik xavfiga olib keladi.

Bu pandemiyadan endigina tiklanayotgan resurslar va siyosat choralariga ega bo‘lgan mamlakatlarga qo‘shimcha bosim o‘tkazadi.

Moliyaviy bozorlar allaqachon yuqori inflyatsiya tufayli foiz stavkalarini o‘sishini boshqarishi kerak edi. Bu jarayonda davlat obligatsiyalaridagi uzilishlar bozorning boshqa segmentlariga ham tarqaldi.

Oqibatda moliyaviy sharoitlarning keskinlashishi bilan bog‘liq xavotirlar kuchaydi. Endi bozorlar global iqtisodiy o‘sishning sekinlashishi haqida ko‘proq tashvishlanishlari kerak bo‘ladi.

Dollar kursining haddan tashqari tez ko‘tarilishi bilan bog‘liq xatarlarni kamaytirishning yo‘li butun dunyoda o‘sish va mahsuldorlikni oshiradigan, kapital daromadini yaxshilaydigan va iqtisodiy barqarorlikni kengaytiradigan tarkibiy islohotlarni ko‘paytirishdir.

Busiz past natijalarga erishayotgan mamlakatlar uchun tashqi yordam, iqtisodiy va moliyaviy beqarorlikka duch kela boshlaydi. “Zamin” yangiliklarini “Twitter”da kuzatib boring