Доллар курсининг кескин ўсиши жаҳон иқтисодиёти учун хавфни оширди

^{Фото: Bloomberg}
Жаҳон иқтисодиёти ва молиявий бозорларда содир бўлаётган воқеалар туфайли доллар курсининг сўнгги пайтларда кучли ўсиши тарихий тажрибани ҳисобга олган ҳолда кутилганидан камроқ эътиборни тортди. Financial Times нашри дунё иқтисодиётига таъсирини таҳлил қилди.

Аслида дунёдаги энг барқарор иқтисодий кўрсаткич валютасининг қадрланиши глобал иқтисодиётдаги тузатишларга ёрдам бериши керак. Бу импорт нархини пасайтириш орқали АҚШдаги инфляция босимини юмшатиш билан бирга заифроқ мамлакатлар экспортини оширишга ёрдам беради.

Аммо ҳозирги шароитда доллар курсининг тез суръатларда кўтарилиши тебраниб турган глобал иқтисодиётнинг фаровонлиги учун ҳам, барқарор бўлмаган молиявий бозорлар учун ҳам хавф туғдирмоқда.

Йил бошидан бери доллар валютанинг глобал индекси бўйича 10 фоизга қимматлашди. 12 ойлик жами 16 фоизга ўсиш долларни 20 йил давомида кузатилмаган даражага олиб чиқди.

Бунга уч омил таъсир кўрсатди:

• АҚШ Федерал захира тизими ривожланган дунёнинг бошқа марказий банкларига қараганда фоиз ставкаларини агрессив равишда оширишини кутиш;
  
• АҚШнинг иқтисодий кўрсаткичлари дунёнинг қолган қисмидан капитални жалб қилиши;
  
• АҚШ молиявий бозорларининг нисбатан жозибадорлиги.

Илгари доллар курсининг бундай кўтарилиши савдо урушларига таҳдид солган. Энди эса Американинг кучли меҳнат бозори потенциал кескинликларга қарши турмоқда.

Шунга қарамай, АҚШда долларнинг кўтарилиши бўйича сиёсий қарама-қаршиликнинг йўқлиги унинг глобал иқтисодий ва молиявий барқарорлик учун силлиқ сузиб бораётганини англатмайди.

Ривожланаётган мамлакатлар учун хавфлар айниқса кескин бўлиши мумкин. Бу давлатлар айни дамда иқтисодиёт, энергетика, озиқ-овқат ва қарз билан боғлиқ инқирозларга дуч келмоқда.

Аксарият давлатларда доллар курсининг кўтарилиши импорт нархларининг ошишига, ташқи қарзнинг қимматга тушишига ва молиявий беқарорлик хавфига олиб келади.

Бу пандемиядан эндигина тикланаётган ресурслар ва сиёсат чораларига эга бўлган мамлакатларга қўшимча босим ўтказади.

Молиявий бозорлар аллақачон юқори инфляция туфайли фоиз ставкаларини ўсишини бошқариши керак эди. Бу жараёнда давлат облигацияларидаги узилишлар бозорнинг бошқа сегментларига ҳам тарқалди.

Оқибатда молиявий шароитларнинг кескинлашиши билан боғлиқ хавотирлар кучайди. Энди бозорлар глобал иқтисодий ўсишнинг секинлашиши ҳақида кўпроқ ташвишланишлари керак бўлади.

Доллар курсининг ҳаддан ташқари тез кўтарилиши билан боғлиқ хатарларни камайтиришнинг йўли бутун дунёда ўсиш ва маҳсулдорликни оширадиган, капитал даромадини яхшилайдиган ва иқтисодий барқарорликни кенгайтирадиган таркибий ислоҳотларни кўпайтиришдир.

Бусиз паст натижаларга эришаётган мамлакатлар учун ташқи ёрдам, иқтисодий ва молиявий беқарорликка дуч кела бошлайди. “Замин” янгиликларини “Инстаграм”да кузатиб боринг