2022 yil O‘zbekiston iqtisodiyoti uchun jiddiy sinovlar davri bo‘ldi. Iqtisodiy islohotlar va tadqiqotlar markazi shu davrda mamlakatning rivojlanish jarayonini tahlil qildi.
Pandemiyadan keyingi tiklanishga global konyunkturaning beqarorligi, asosiy savdo sheriklari bo‘lgan mamlakatlar iqtisodiyotidagi qiyinchiliklar, jahon bozorlaridagi narxlar tebranishlari, transport va logistika zanjirlarining uzilishi, vaziyatning umumiy noaniqligi kabi omillar ta’sir o‘tkazdi.
Biroq iqtisodiyot tashqi qiyinchiliklarga chidamliligini ko‘rsatdi. Davlat statistika qo‘mitasi ma’lumotlariga ko‘ra, O‘zbekiston yalpi ichki mahsuloti (YAIM) 2022 yilda 5,7 foizga o‘sgan, ammo o‘sish sur’ati 2021 yilga (7,4 foiz) nisbatan pasaygan.
Noqulay tashqi sharoitlar fonida asosiy savdo sheriklari bo‘lgan mamlakatlardagi vaziyat turlicha rivojlandi.
Qirg‘izistonda 2022 yilda YAIM 7 foizga o‘sgan bo‘lsa, 2021 yil oxirida o‘sish 3,6 foizni tashkil qilgan. Qozog‘istonda o‘sish sur’atlari 2021 yildagi 4,3 foizdan 2022 yilda 3,1 foizga pasaydi.
Mutaxassislarning fikricha, Xitoy YAIMning o‘sish sur’ati o‘tgan yil oxirigacha sekinlashdi va taxminan 3 foizni tashkil qildi. Rossiya iqtisodiyoti yil oxirida mojaro va sanksiyalar fonida tanazzulga yuz tutdi. Natijada yanvar—noyabr oylarida Rossiya iqtisodiyoti 2021 yilning shu davriga nisbatan 2,1 foizga kamaydi.
2022 yilda O‘zbekistonda inflyatsiya 2021 yildagi 10 foizdan 12,3 foizgacha tezlashdi. Bu, asosan, jahon miqyosida narxlarning oshishi, O‘zbekiston bozoriga asosiy yetkazib beruvchi bo‘lgan mamlakatlarda mahsulotlar tannarxining oshishi bilan bog‘liq.
Masalan, mamlakat importning qariyb 20 foizi to‘g‘ri keluvchi Rossiyada inflyatsiya 2021 yilda 8,4 foizdan 2022 yilda 11,9 foizgacha o‘sdi. Xuddi shu davrda Qozog‘istonda (O‘zbekiston importining taxminan 11 foizi) inflyatsiya 8,4 foizdan 20,3 foizgacha o‘sdi.
O‘zbekistonda 2022 yilda oziq-ovqat mahsulotlari narxi asosan 15,6 foiz (2021 yilda 13 foiz) va nooziq-ovqat mahsulotlari narxi 10,7 foizga (7,8 foiz) oshdi. Pullik xizmatlar narxlarining o‘sishi 8,4 foiz (7,7 foiz) o‘rtacha darajasida saqlanib qoldi.
Yil oxirida asosiy kapitalga investitsiyalar 0,5 foizga qisqardi. Shu bilan birga, markazlashtirilgan investitsiyalarni kamayish tendensiyasi davom etmoqda, ularning hajmi 23 foizga pasaydi.
Hukumat tomonidan kafolatlangan xorijiy investitsiyalar, kreditlar va kreditlarni jalb qilish bo‘yicha me’yoriy cheklovlar ularning 33 foizga qisqarishiga olib keldi. Shuningdek, budjet mablag‘lari hisobidan investitsiyalar 15 foizdan ko‘proqqa kamaydi.
Shu bilan birga, markazlashtirilmagan investitsiyalar hajmining 4,9 foizga o‘sishi kuzatilmoqda. Xususan, markazlashtirilmagan investitsiyalarning aksariyat qismini tashkil etuvchi to‘g‘ridan-to‘g‘ri xorijiy investitsiyalar va kreditlar 1,3 foizga oshib, 8,5 milliard dollarni tashkil etdi.
Korxonalar hisobidan yo‘naltirilgan investitsiyalar 8,9 foizga, aholi mablag‘lari 3,2 foizga, tijorat banklari kreditlari va boshqa qarz mablag‘lari 7,8 foizga oshdi.
Umuman olganda, yil davomida investitsiyalarning umumiy hajmida markazlashmagan investitsiyalarning ulushi 80,8 foizdan 85,1 foizgacha o‘sdi, markazlashtirilgan investitsiyalarning ulushi esa mos ravishda 19,2 foizdan 14,9 foizgacha pasaydi.
Yil yakunlariga ko‘ra, iqtisodiyotning barcha tarmoqlarida mahsulot ishlab chiqarish hajmining o‘sishi kuzatilmoqda.
Sanoatning o‘sish sur’ati 2021 yilga nisbatan 5,2 foizgacha sekinlashdi (2021 yilda o‘sish 8,8 foizni tashkil etdi). Eng katta o‘sish elektr energiyasi, gaz ta’minoti, bug‘ va havoni tozalash tarmog‘ida 12,7 foizga qayd etilgan. Sanoat tarmoqlarida ishlab chiqarish hajmi 5,3 foizga oshdi.
Qazib olish sohasida o‘sish sur’atlari 2021 yilda 10,8 foizdan 2022 yilda 2,1 foizgacha pasaymoqda. Shu bilan birga, 2022 yilda iste’mol tovarlari ishlab chiqarish sezilarli darajada 19,4 foizgacha tezlashdi (2021 yilda 13,9 foiz).
Foto: Review
Xizmat ko‘rsatish sohasi 2022 yilda 15,9 foizga oshdi (2021 yilda 19,5 foiz). Barcha sohalarda o‘sish kuzatilmoqda.
2022 yilda moliyaviy xizmatlar eng yuqori sur’atlarda — 29,3 foiz, aloqa va axborotlashtirish xizmatlari — 25,5 foiz, ta’lim — 15,3 foiz, turar joy va ovqatlanish — 14,7 foiz, ijara va prokat — 12,2 foiz, sog‘liqni saqlash — 11,5 foizga o‘sdi.
Transport sohasida ko‘rsatilgan xizmatlar hajmi 12,4 foiz, avtotransport xizmatlari 6,5 foiz, yo‘lovchi aylanmasi 5,6 foizga oshdi. Shu bilan birga, yuk aylanmasi bo‘yicha o‘sish sur’ati 2021 yilda 11,8 foizdan 2022 yilda 0,5 foizgacha sekinlashdi. Aksincha, chakana tovar aylanmasining o‘sish sur’ati 2021 yilda 12 foizdan 2022 yilda 12,3 foizgacha tezlashdi.
Qurilish sohasida o‘sish sur’atlari amalda 2021 yildagi 6,8 foizga nisbatan 6,6 foizga, o‘tgan yil darajasida qolmoqda.
Qishloq xo‘jaligida o‘sish sur’ati biroz pasayib, 3,6 foizga yetdi (2021 yilda mahsulot ishlab chiqarish hajmining o‘sishi 4 foizni tashkil etdi).
Tashqi savdo faoliyati 2022 yil oxiriga qadar kengayishda davom etdi. Mustaqillik tarixida birinchi marta tashqi savdo hajmi 2021 yilga nisbatan 18,6 foizga o‘sib, 50 milliard dollarga yetdi.
Shuningdek, eksport ko‘rsatkichlari 2022 yilda rekord o‘rnatdi, ularning hajmi yil yakuniga ko‘ra 15,9 foizga o‘sish bilan 19 milliard dollardan oshdi (2021 yilda o‘sish 10,3 foizni tashkil etdi). Ko‘rib chiqilayotgan davrda import 20,4 foizga oshdi.
2022 yilda eksport hajmining o‘sishi xorijda oziq-ovqat mahsulotlari yetkazib berishning 24 foizga, energetika tashuvchilar va neft mahsulotlari 34 foizga, kimyo mahsulotlari 17 foizga, mashina va uskunalar yetkazib berish hajmining 41 foizga oshishi bilan bog‘liq.
To‘qimachilik mahsulotlari eksporti 8,6 foizga o‘sdi va 3,2 milliard dollarga yetdi. Xizmatlar eksporti hajmi esa 1,5 barobar o‘sib, 4 milliard dollarni tashkil etdi. Ta’kidlanichisha, 2022 yilda ham 2021 yildagi kabi — 4,1 milliard dollar miqdordagi oltin eksport qilingan.
Importda asosiy o‘sish mashina va asbob-uskunalar ta’minotining 16 foizga, kimyoviy mahsulotlarning 19 foizga, oziq-ovqat mahsulotlarining 35 foizga, rangli metallar va ulardan tayyorlangan mahsulotlarning 45 foizga, qora metallar va ulardan tayyorlangan mahsulotlarning 18 foizga, energiya va neft mahsulotlarining 15 foizga o‘sishiga to‘g‘ri keldi. Xizmatlar importi hajmi 43 foizga oshdi.
Umuman olganda, 2022 yilda ko‘plab tashqi va ichki qiyinchiliklarga qaramay, O‘zbekiston iqtisodiyoti barqarorlikni namoyon etdi. 2022 yil uchun prognoz qilingan o‘sish sur’atlariga amalda erishildi.
Tabiiyki, shoklar va global kon’yunktura iqtisodiy rivojlanishga salbiy ta’sir ko‘rsatdi. Bu esa iqtisodiyot tarmoqlarida o‘sish sur’atlarining sekinlashishiga va inflyatsiyaning tezlashishiga olib keldi.
Shu bilan birga, tashqi iqtisodiy faoliyatdagi qiyinchiliklarga qaramay, noxom ashyo eksportning o‘sishi va chet elga mahsulot yetkazib berish geografiyasining diversifikatsiyasi kuzatildi.
Xalqaro ekspertlar va tashkilotlarning hisob-kitoblariga ko‘ra, 2023 yil geosiyosiy qarama-qarshilikning kuchayishi, koronavirus bilan bog‘liq vaziyat bo‘yicha noaniqlikning davom etishi fonida jahon iqtisodiyoti uchun jiddiy muammolar va global tanazzul xavfini keltirib chiqaradi.
Shunday qilib, O‘zbekiston iqtisodiyoti joriy yilda ham noqulay sharoitlarda rivojlanishda davom etadi. Tashqi xatarlarni hisobga olgan holda, YAIM o‘sishi 2023 yilda 5,3 foizga yetishi va keyingi yillarda tezlashishi kutilmoqda. “Zamin” yangiliklarini “Instagram”da kuzatib boring
Ctrl
Enter
Xato topdIngizmi?
Iborani ajratib Ctrl+Enter tugmasini bosingMavzuga oid yangiliklar
Kuzda immunitetni yaxshilash uchun nimalar iste’mol qilish kerak?
Eron oliy rahbari Yaqin Sharqni Isroilga qarshi isyon ko‘tarishga chaqirdi
Gvatemalada o‘zbek migrantlari kontrabandasi bilan shug‘ullangan politsiyachilar hibsga olindi
Shimoliy Koreya «yangi davr» boshlanganini e’lon qildi
Endi haydovchilar qaysi “zapravka”larda gaz borligini onlayn tarzda bilishi mumkin
KXDR Ukrainadagi urush uchun Rossiyaga snaryadlar yetkazib bermoqda
Karvaxalni “sindirgan” raqibi unga murojaat qildi...
Harvard talabalari smart ko‘zoynak yordamida begonalarning shaxsini aniqlashga muvaffaq bo‘ldi
