Верешчагин Шинжонга саёҳат таассуротлари даврида ноёб сурат чизган, у ерда Хитойга қарши, аслида маҳаллий мусулмонларнинг мустамлакачиликка қарши қўзғолонлари давридаги қатағон ва қотилликларнинг даҳшатли изларини кўрган. Ушбу сурат қизиқарли тарихга эга.
Бироқ сурат дастлаб рассом томонидан «Туркистон туркуми»га киритилган ва биринчи номи «Темурлангнинг ғалабаси» деб аталган. Сурат осиёликларнинг ваҳший одатларини кўрсатиши ва руслар истилосини оқловчи ўзига хос бадиий асос бўлиши керак эди. Аммо кейинроқ рассом озгина ўзгартириш киритади.
Расм «Уруш апофеози» деган нейтрал ном олиб, унга «Ўтмиш, ҳозирги ва келажакдаги барча буюк босқинчиларга бағишланган» деган тавсиф берилади. Бошқача айтганда, суратда “осиёча” манзара бўлса-да, ҳар қандай урушларнинг пацифистик танқиди сифатида тушунилди ва кенг миқёсда танилди.
Ҳозирги кунда томошабинлар Верешчагиннинг бу расмини, балки, Украинадаги тажовузга қарши норозиликнинг энг муҳим рамзларидан бири сифатида кўришар... Мустамлака қилинган душманни қоралаш учун яратилган асар замонлар ўтиб тажовузкор томоннинг ўзига қаратилди.
Василий Василевич Верешчагин (1842 - 1904) – рус рассоми ва ёзувчиси, ижоди уруш ҳақидаги суратлар чизувчи баталист рассомлар сирасига киради.
Верешчагин 1867 йилда Туркистон генерал-губернатори генерал К.П.Кауфманнинг ўзи билан бирга рассом бўлиш таклифини қабул қилган эди. 1868 йил 2 майда рус қўшинлари томонидан босиб олингандан сўнг Самарқандга келган Верешчагин Шаҳрисабз беклари, қипчоқ уруғлари ва қўзғолончи маҳаллий аҳоли билан бўлган жангларда шахсан қатнашган. Кўрсатган “қаҳрамонликлари” учун Верешчагин 4-даражали Авлиё Георгий ордени билан тақдирланган.
“Ярим тундан кўп ўтмай, кучли ноодатий шовқин мени уйғотди – биз ўт қўйган масжид қулаб тушганди. Биз қилган ишимиздан мамнун бўлиб, томоша қилиш учун деворга чиқдик...”, деб ёзади Верешчагин 1868 йилги эсдаликларида.
Истилочилар рассоми бўлган Верешчагин Петербургда “Туркистон туркуми” деб аталган суратлари кўргазмасини ҳам ташкил этган. Бироқ унинг бир неча суратлари рус аскарларининг “шон-шуҳратли фаолияти”га мос келмагани, босқинчиларнинг аянчли кечмишини очиб қўйгани учун рус императори томонидан йўқ қилишга буйруқ берилган.
Улардан бирида сафдошлари томонидан ташлаб кетилган рус аскарининг мурдаси тасвирланган. Саҳрода қарға-қузғунларга ем бўлиб ётган жасад тасвири Туркистон вилояти генерал-губернатори Кауфмандан император Александр II га қадар даҳшатли танқидларга учраган.
Рассомнинг император танқидига учраб йўқ қилинган асарларидан яна бири “Қуршаб олишди. Таъқиб қилишмоқда” деб номланган. Суратда қуршаб олинган ва охирги дақиқаларини яшаётган бир тўда рус аскарлари тасвирланган.
Яна бир асари “Мағлублар”да эса жанг майдонида ўлиб ётган рус аскарлари ва уларнинг бошида турган поп ва ҳарбий қўмондоннинг расми чизилган.
Рус-япон уруши бошланганда Верешчагин яна урушга кетади. Руслар учун шармандали мағлубият билан тугаган мазкур уруш рассомнинг ҳам охирги сафари бўлади. 1904 йил 31 март куни Порт-Артур яқинида портлаган мина туфайли денгизга ғарқ бўлган “Петропавловск” жанговар кемасида Туркистон истилосида иштирок этган рассом ҳам бор эди.
Совет Иттифоқи ҳам Верешчагинни улуғлаб кўплаб жойларга унинг номини қўйган. Ҳатто Тошкентда ҳам унинг номи билан аталган кўча бўлиб, ўтган асрнинг 90-йилларида ўзгартирилган эди.
Ёқуб Умар
“Замин” янгиликларини “Facebook”да кузатиб боринг
Ctrl
Enter
Хато топдИнгизми?
Иборани ажратиб Ctrl+Enter тугмасини босингМавзуга оид янгиликлар
Россия армияси Купянскка киргани айтилмоқда
Эрдўғон Туркия Исроил билан алоқаларини узганини маълум қилди
НАТО бош котиби Украинанинг фронтдаги аҳволи ёмонлашганини тан олди
АҚШ ҳарбийлари орасида ўз жонига қасд қилиш кўпайди
Боррел ЕИнинг Исроил билан мулоқотини тўхтатишни таклиф қилди
Рақобат қўмитаси биржада Аи-80 бензини бошланғич нархига чеклов ўрнатди
Шавкат Мирзиёев: “Фаластинлик болалар ва аёлларни беғараз даволашга тайёрмиз”
АҚШ Исроилнинг икки вазирига санкция қўлламоқчи
