Хитой ўз иқтисодиётини Ғарбдан ҳимоя қилишга ҳаракат қилмоқда

^{Фото: Альваро Бернис}
2000 йилда Хитой жуда оз сонли мамлакатларнинг энг йирик савдо шериги эди. Ҳозирда у 60 дан ортиқ мамлакатнинг энг йирик ҳамкори ҳисобланади. Бу ҳақда The Economist маълумот берди.

1985—2015 йилларда Хитойнинг Америкага маҳсулот экспорти 125 бараварга ошди. 2001 йилдан 2020 йилгача қисман боғлиқ бўлган ишлаб чиқариш натижасида Хитойда ялпи ички маҳсулотнинг ўсиши киши бошига ўртача 8 фоиздан ошди.

Аммо Хитой ҳукумати қандай фойда бўлишидан қатъи назар, глобаллашувдан бутунлай рози бўлмаган.

Президент Сининг фикрича, Хитой либерал демократик давлатларга, жумладан, Европа ва Японияга, айниқса, Америкага ҳаддан ташқари қарам бўлиб қолган.

Хавфлардан бири шундаки, Ғарб 2007—2009 йиллардаги молиявий инқирозга ўхшаш яна бир иқтисодий секинлашувни бошдан кечириши, Хитой товарлари ва хизматларига талабни камайтириши мумкин.

Россияга қарши санкциялардан кўриниб турибдики, Ғарб давлатлари Хитойни заифлаштириш учун ўз иқтисодий кучларидан фойдаланиши мумкин.

Бундай хавф-хатарларнинг олдини олиш учун президент Си Хитойнинг жаҳон иқтисодиётидаги ўрнини ўзгартирмоқчи.

Биринчиси, ҳукумат стратегик деб ҳисоблаган тармоқларда — технология ва энергия — ҳеч ким Хитойнинг иқтисодий юксалишига тўсқинлик қилолмаслиги учун бошқарув позициясини яратишдир.

Хитой глобал таъминот занжиридаги ҳал қилувчи роли унинг автократик тизимини хорижий ҳужумлардан ҳимоя қилишга ёрдам беришини билади.

Иккинчи мақсад Хитойнинг савдо ва молия соҳасидаги потенциал душман бўлган Ғарб ҳамкорларига камроқ таяниши ва ўз ватанига яқинроқ бўлган янги ҳамкорликларни ривожлантиришдир.

^{Фото: Альваро Бернис}
Хитой Ғарб четлаб ўтган Россия билан иштиёқ билан дўстлашди. Шунингдек, у жаҳон ялпи ички маҳсулотининг деярли учдан бир қисмини ташкил этувчи Осиёнинг 15 мамлакати иштирокидаги анча саёз, аммо кенг кўламли савдо битимига ҳам қўшилди.

Жануби-Шарқий Осиёдаги сиёсатчилар, бизнес раҳбарлари ва бошқалар ўртасида шу йил бошида эълон қилинган сўровнома қатнашчиларининг 77 фоизи Хитойни минтақадаги энг нуфузли иқтисодий куч деб атаган.

Шунга қарамай, йирик Ғарб иқтисодиётлари Хитойга таъсир ўтказишда давом этмоқда.

Хитой билан энг яқин иқтисодий алоқаларга эга бўлган давлатлар ҳали ҳам Ғарбда ёки Ғарбга йўналтирилган: Америка, Жанубий Корея, Сингапур, Германия ва Япония.

Президент Си ҳукмронлиги даврида эса аксарият Ғарб давлатларининг иқтисодлари Хитой билан чамбарчас боғланиб қолган. Мисол учун, Германиянинг Хитойдаги тўғридан-тўғри инвестициялари икки баравар кўпайган.

Хитойлик узоқ муддатли сармоядорлар Австралияга ялпи таъсирини икки баравар оширди. Айни пайтда Хитойнинг Индонезия ва Россия каби ўз таъсир доирасига тушиши кутилаётган давлатлар билан алоқалари заифлашди.

Хитойнинг экспорт тармоқлари ҳам ўз маҳсулотларига бўлган Ғарб талабига жуда боғланиб қолмоқда. Хитой билан яқинроқ савдо алоқаларини ривожлантирмоқчи бўлган давлатлар Америка, Европа ва Япониянинг улкан бозорларини алмаштириш учун жуда кичик.

Бир вақтнинг ўзида кўпроқ юқори технологияли товарлар ва хизматлар ишлаб чиқариш ва уларнинг бой мамлакатларга эмас, балки камбағал мамлакатларга сотиладиган улуши ошишини кутиш қийин.

Сўнгги йилларда Хитой ўз мақсадларига хайрихоҳ деб ҳисоблаган давлатлар билан яқинроқ молиявий алоқаларни ривожлантиришга ҳаракат қилмоқда. Бунга ўз валютасидан халқаро миқёсда фойдаланишни тарғиб қилишга уриниш киради.

Мақсад Хитойнинг долларга қарамлигини камайтиришдир. Шу мақсадда Хитой аста-секин облигациялар бозорини хорижий инвесторлар учун очди.

Хитой фирмалари бу йил Россия товарлари импорти учун юанда тўлашди, бу Россияга Ғарб санкцияларининг таъсирини камайтириш ва юаннинг халқаро обрўсини ошириш орқали ёрдам беради.

Хитойнинг ўзини ўзи таъминлайдиган иқтисодиётга интилиши, ўз нуқтаи назаридан тўлиқ муваффақиятли бўлмади.

Глобал миқёсда юань бир нечта бошқа валюталар учун «лангар» ҳисобланади. Марказий банк томонидан келишилган янги юандаги своплар сони кескин секинлашди.

Тадқиқотлар шуни кўрсатдики, Хитой банк тизими Америка билан солиштирганда глобал молияда ҳали ҳам кичик рол ўйнайди. “Замин” янгиликларини “Одноклассники”да кузатиб боринг