Дунёнинг «энг қашшоқ» президенти

Уругвай 2010 йилдан 2015 йилгача "дунёдаги энг қашшоқ президент" номини олган ажойиб инсон Хосе Мухиканинг бошқарувида бўлган. Мухика Daily Mail нашри томонидан: "ниҳоят, харажатларида хатоси йўқ, ҳалол сиёсатчи пайдо бўлди", дея таърифланган эди. Ўз мамлакатида эл Пепе лақаби билан машҳур бўлган бу президент ҳақиқатан ҳам ақл бовар қилмас ростгўйлик ва адолат намунаси бўлган. Истаймизми-йўқми, бу ҳамма сиёсатчида ҳам учрайвермайдиган сифатлардан саналади.

Эл Пепенинг тўлиқ исми Хосе Умберто Мухика, у 1935 йилда туғилган, ҳозир 83 ёшда. Онаси италиялик камбағал муҳожир оиласидан, отаси испан. Отаси фермер хўжалиги соҳиби бўлган. Хосе беш ёшга тўлмасидан отасидан жудо бўлган. Бўлажак етакчида сиёсий ва ижтимоий ҳаётга қизиқиш жуда барвақт пайдо бўлган, у 25 ёшида Куба инқилоби ғояларидан илҳомланган "Тупамарос" миллий озодлик ҳаракати партизан гуруҳига қўшилади.

1960-1970 йилларда ушбу қуролли сўллар гуруҳининг аъзолари, афсонавий Робин Гуд сингари, бойларни талон-тарож қилиб, ўлжаларини камбағалларга тарқатиш билан шуғулланган. "Тупамарос" қилмишлари орасида қуролли ҳужумлар ва ҳатто қотилликлар ҳам бор. Хосе Мухика аксарият шафқатсиз тўқнашувларнинг фаол иштирокчиси бўлган, танасидаги жуда кўп жароҳат излари ана шу можаролардан “эсдалик” бўлиб қолган. Бир неча бор ҳибсга олиниб, умрининг жами 14 йилини қамоқларда ўтказган.

У қамоқдан қочишга ҳам муваффақ бўлган ва жазо сифатида бир кишилик қамоқхонага ташланган. Хосе икки йилни қудуқ тубида тўлиқ изоляцияда ўтказишга, у ерда ақлдан озмаслик учун қурбақалар билан суҳбатлашиб ўтиришга мажбур бўлган. Бу воқеаларни у ўз хотираларида муҳрлаган.

Бўлажак президент 1985 йилда, Уругвай демократия тузумига қайтганида қамоқдан озод қилинди. Шу пайтдан Мухиканинг сиёсий фаолияти бошланади. Ҳикоя қилинишича, Хосе депутат этиб тайинланганидан кейин ўзининг “Веспа” скутерида парламент биносига келади, шундан сўнг автотураргоҳ ходими ундан қанча вақтга келганини сўрайди, Хосе "узоқ вақтга келдим, деган умиддаман", дея жавоб беради. Бироз вақт ўтгач, Мухика сенатор, кейин чорвачилик, деҳқончилик ва балиқчилик вазири бўлади. 2008 йилда у Уругвай Президентлигига номзод сифатида тасдиқланади ва 2010 йилда у мамлакат президенти этиб сайланади.

Мухика қамоқда ўтган йиллари унинг ҳаёт ҳақидаги қарашларини шакллантиришга ёрдам берганини ҳеч қачон яширмаган. Мухика катта сиёсатга кириб келгач, ёшликда илҳомланган Робин Гуд услубидан воз кечиб, қашшоқлик ва адолатсизликка қарши курашишнинг янги усулларини излаш кераклигини тушунди. У ўзгаришларни энг аввало ўзидан бошлашга қарор қилди. Мана шу пайтдан бошлаб сайёрамизнинг "энг қашшоқ" президенти ҳақида ҳикоя шакллана бошлайди.

Ўша пайтда Уругвайда давлат раҳбарининг расмий ойлик маоши 12500 доллар эди. Президент Хосе дарҳол бу пулнинг ўндан бир қисми яшаш учун етарли эканини айтди. Бу гаплардан кейин у амалда ҳам шу хислатини намоён эта бошлади. Мухика ҳар ойлик даромадининг 90 фоизини ижтимоий эҳтиёжлар ва хайрия ишларига сарфлаган.

Давлат раҳбари бўлганидан сўнг, у президент қароргоҳига кўчиб ўтишни рад этади ва Монтевидео чеккасидаги кичик уйда яшайди. Уй унинг рафиқаси Лусия Тополански Сааведранинг мулки ҳисобланарди. Луcия эри қамоққа ташланган изтиробли кунларда ҳам, ҳукумат тепасига келганида ҳам ва ундан кейин ҳам уни ҳар бир ишда қўллаб-қувватлаб келган. Узоқ вақт давомида бу аёл вақтинчалик президент вазифасини бажарувчи, шунингдек Конгресс аъзоси бўлган.

Президент жуфтлигининг камтарона уйи ҳаттоки марказий сув таъминотига ҳам уланмаган. Оиланинг мулки эса эски Volkswagen ва бир жуфт трактордан иборат. Президентни ҳимоя қилиш фақат иккита полициячи билан чекланган. Шкафда эса расмий учрашувлар учун атиги битта костюми бўлган... “Замин” янгиликларини “Facebook”да кузатиб боринг