Хитой етакчиси Си Жинпинг ва Хитой ташқи ишлар вазири Син Ганг 7 март куни АҚШга қарши ўта кескин баёнотлар билан чиқди. Кўплаб экспертлар Пекин ва Вашингтон ўртасидаги сўнгги кескин муносабатларни инобатга олган ҳолда ҳам бундай баёнотни ҳаддан ташқари агрессив дея баҳолади. Шу билан бирга, Пекин Украина уруши бошланганидан бери биринчи марта очиқчасига Россияни асосий ҳамкори деб атади.
Таҳлилчилар фикрича, Хитой шу тарзда яқин келажакдаги халқаро сиёсатдаги мақсадларини кўрсатди.
Хитой етакчиси Си Жинпинг 7 март куни Коммунистик партия қурултойида сўзлаган нутқида Қўшма Штатларни Хитойга «босим ўтказиш ва яккалаш»га уринишда айблади.
Унинг нутқи АҚШни айбловчи даъволарга тўла бўлди ва кўпчилик учун, ҳатто Пекин вакили учун ҳам ноодатий бўлиб туюлди.
«АҚШ бошчилигидаги Ғарб давлатлари бизга қарши кенг қамровли тийиб туриш, ўраб олиш ва босим ўтказиш сиёсатини олиб бормоқда», деган Си Жинпинг.
Таҳлилчилар таъкидлашича, Хитой раҳбари ўз чиқишларида АҚШ номини камдан кам ҳолларда тўғридан тўғри тилга олади. У кўпроқ умумий Ғарб сўзидан фойдаланади.
Қурултойдан кейинги матбуот анжуманида Хитой ташқи ишлар вазири Син Ганг кескинликда Жинпингникидан кам бўлмаган гапларни айтди.
«Агар АҚШ тормозни босмаса ва нотўғри йўлдан юришни давом этса, ҳеч қандай тўсиқ вагонлар рельсдан чиқиб кетиши ва қулашига тўсқинлик қила олмайди, қарама-қаршилик албатта юзага келади», деган Ганг.
Бу билан у Пекин ўз ҳудуди деб ҳисобловчи Тайванга нисбатан Хитой сиёсатига АҚШнинг аралашувини назарда тутган. Вашингтон Тайванга Хитой унинг суверенитетига тажовуз қилган тақдирда ҳимоя қилишни ваъда бериб келади.
Тайван ва Хитой ўртасидаги қарама-қаршилик шу қадар кучлики, Тайван президенти Сай Инг Вен АҚШ Конгресси спикери Кевин Маккартидан оролга ташриф буюрмасликни ва ундан кўра, уни Вашингтонда қабул қилишни сўраган.
Тайван ҳукумати АҚШ делегациясининг ташрифи Пекинни ҳарбий ҳаракатларни бошлашга ундашидан хавотирда.
АҚШ реакцияси
Пекиннинг бу кескин баёнотларига жавобан Вашингтон вазиятни юмшатишга ҳаракат қилди.
«Биз Хитой билан стратегик рақобатни хоҳлаймиз. Биз қарама-қаршилик қидирмаяпмиз», деган Оқ уй Миллий хавфсизлик кенгашининг стратегик алоқалар бўйича координатори Жон Кирби.
«Биз Хитой билан рақобатлашишни ва унда ғалаба қозонишни истаймиз ва муносабатларни шу даражада сақлаб қолмоқчимиз», дея қўшимча қилган Кирби.
Тайваннинг мақоми масаласига изоҳ берар экан, Кирби АҚШ Хитой позициясини ҳурмат қилиши ва статус-квонинг ўзгаришини истамаслигини таъкидлаган.
Кирби шунингдек, Хитойни яна бир бор Украинада жанг қилаётган Россияга ҳарбий ёрдам бермасликка чақирди.
Феврал ойида АҚШ расмийлари ўзларида бўлган маълумотларга таяниб, Хитой Украинага қарши урушда ишлатиш учун Россияга қурол ва ўқ-дорилар етказиб бериши мумкинлигини эълон қилганди.
Хавфли зиддият
Хитой ва АҚШ ўртасидаги қарама-қаршилик даражаси бутун дунёда жиддий хавотир уйғотмоқда.
Тайван зиддиятнинг ягона сабаби эмас. Томонлар ўртасида Украинага қарши Россия агрессияси, киберхавфсизлик ва технология соҳасидаги глобал ҳукмронлик масалаларида ҳам келишмовчилик бор.
Вашингтон Хитойни ўз миллий хавфсизлигига асосий таҳдид деб билади ва бу давлатнинг дунёдаги таъсирини чеклаш учун ҳар томонлама ҳаракат қилади. АҚШнинг бу борадаги чора-тадбирлари сирасига Хитой технология компанияларига санкциялар киритиш, экспортни назорат қилиш ва Осиё-Тинч океани минтақасидаги бошқа ўйинчилар билан алоқалар ўрнатиш киради.
Зиддиятнинг янги босқичга чиқиши яқинда АҚШ осмонида номаълум шар пайдо бўлиши билан боғлиқ.
Ўшанда Вашингтон бу Хитойнинг айғоқчи ҳаво шари эканини маълум қилди ва ҳаво шари хавфсиз зона юқорисига келганида уни уриб туширди.
Пекиннинг таъкидлашича эса, бу метеорологик кузатув шари бўлиб, у ўз йўналишидан чиқиб кетган ва тасодифан АҚШ ҳаво ҳудудига кириб қолган. Хитой расмийларининг сўзларига кўра, Вашингтоннинг реакцияси ҳаддан ташқари ортиқча ва тажовузкор эди.
«Ушбу воқеа фундаментал нарсани очиб берди. Яъни АҚШнинг Хитойга бўлган қарашлари ва уларнинг мамлакатимиз ҳақидаги тасаввурлари жиддий бузилган. Улар Хитойга ўзларининг асосий рақиби ва асосий геосиёсий таҳдид сифатида қарашади. Буни биринчи тугмани нотўғри босиш ва унинг ортидан қолган тугмаларнинг ҳам нотўғри босилиб кетиши билан солиштириш мумкин. Натижада АҚШнинг Хитойга нисбатан сиёсати мантиқий ва соғлом йўлдан бутунлай адашиб кетди», деди 7 март куни Хитой ташқи ишлар вазири Син Ганг.
Москва учун муҳим сигнал
Ганг, шунингдек, Украина масаласидаги келишмовчиликларга тўхталиб, Вашингтонни икки томонлама стандартларда айблади.
«Нега Украина суверенитети ва ҳудудий яхлитлигини ҳурмат қилиш ҳақида баланд овозда баёнотлар бериш керагу, лекин айни пайтда Хитойнинг Тайван устидан суверенитети ва яхлитлигини ҳурмат қилмаслик керак?» деган Ганг.
«Нега Хитойдан Россияга қурол бермаслик сўраладию, лекин узоқ муддатли келишувларни бузган ҳолда Тайванга қурол етказиб берилаверади?» дея давом этган у.
Син Ганг ўз нутқида Хитойнинг Россия билан яқин ҳамкорлигини юқори баҳолаб, икки давлат ўртасида «ишонч йўли очилгани» ва халқаро ҳамкорлик модели яратилганини айтди.
«Қачонки, Хитой ва Россия бир-бирига қўл берса, кўп қутбли дунё ва янада демократик халқаро тизим сари ҳаракат жадаллашиб, глобал стратегик мувозанат ва барқарорлик кафолатланди», деган хитойлик дипломат.
«Бугунги кунда дунёда нотинчлик қанчалик кўп бўлса, Хитой ва Россия ўртасидаги алоқалар шунчалик мустаҳкам бўлиши керак», дея хулоса қилган Син Ганг.
Нутқи охирида у Хитой ва АҚШ ўртасидаги муносабатларда умумий манфаатлар ва умумий масъулият устун бўлиши кераклигини айтиб, Америкага қарши риторикасини бироз юмшатган.
Москва учун дўстликнинг бундай аниқ кафолати муҳим сигнал бўлиши мумкин. Кремль узоқ вақтдан бери Путин томонидан Украинада бошланган урушда Хитойнинг қўлловини кутаётган ва аллақачон ҳарбий ҳам ёрдам сўраганди, аммо Пекин ҳозиргача ўзини жуда эҳтиёткор тутаётганди.
Яқинда АҚШ вакиллари тўғридан тўғри Хитой ҳукуматидан Россияга қурол-яроғ сотмасликни сўради.
“Замин” янгиликларини “Telegram”да кузатиб боринг
