Қозоғистонда ҳеч кимга сир эмаски, тўй учун кредит олиш аллақачон одатий ҳолга айланган. Ҳар йили мазкур завқ мос равишда қимматлашади ва банклар олдидаги қарз мажбуриятлари катталашади. “Дарё” мухбири одамларнинг бу борада бошидан ўтказган ҳикояларини тўплади.
Асхат ва Зарина турмуш қурганига бир йилдан ошди, аммо ҳамон тўй учун олинган кредитни тўлайди. Қолаверса, куёвнинг ота-онаси, ака-ука ва опаси ҳам қарздор. Уларнинг ҳар бири маълум миқдорда тўйни ўтказиш учун қарз олган.
Асхатнинг оиласи 5 нафар фарзанддан иборат. У катта акаси ўзининг тўйини ўтказишни истамаганини, келинойиси ҳам бунга рози бўлганини айтади. Бироқ ота-оналар бутунлай бошқача фикрда бўлган.
“Оиламиз тантаналарни биз ҳашаматли ёки жуда бой бўлганимиз учун эмас, балки ‘уят бўлади’ сабабли уюштирган. Уларнинг фикрига қарши чиқиб бўлмайди ва зиёфат қилишга тўғри келди. Акам билан мен тўй қилишни хоҳламадик, чунки бу қимматга тушишини билардик.
Тўйни ташкил қилиш қийин эмас, унинг ортидан келувчи қарзни келажакда тўлаш қийин. Бизнинг оиламиз аллақачон 3 марта миллионлаб кредитлар олган. Тез орада кичик ука-сингилларим ҳам катта бўлади. Синглим аллақачон бу йил 19 ёшда. Балки яна кредит олишга тўғри келади”, — дейди Асхат.
Унинг ўзи тўй учун 3 миллион тенге (6700 доллар) олган. Ака-ука ва опа-сингиллар ҳар бири 400 000 тенге (900 доллар)дан ажратган. Умумий миқдорга ота-она ҳам қўшилган. Бу тахминан 6 миллион тенгени (13 500 доллар) ташкил қилади. Асхат бу пулга эски машина сотиб олиш ёки кўчмас мулкка сармоя киритиш мумкинлигини айтади.
“Ҳозирда бошланғич тўлов билан фойдали ипотека кредитлари мавжуд. Сиз квартирани кредитга сотиб олишингиз мумкин. Афсуски, тўйни ўтказиш муҳимроқдир. Чунки ота-оналар, албатта, барча қариндошлар, дўстлар, қўшниларни чақириши керак.
Куёв ҳам қалин пули тўлаши керак, унга ҳам кўп пул кетади. Катта акам 1,5 миллион (3300 доллар) берди, мен эса тахминан 2 миллион тенге (4500 доллар) бердим”, — дейди Асхат.
Гап ўрнида, Қозоғистонда келинлар ҳам байрамлар ўтказади. Ота-оналар “қудалик” уюштиради. Кўлами бўйича бу тадбир куёв томонидан ўтказиладиган тўйдан кам эмас. Маълум бўлишича, ҳар икки томон ҳам молиявий томондан қийналади.
Галим яна бир воқеани айтиб берди. Катта опаси турмушга чиққан. Келин томон шундай тадбир ўтказиши керак эди. Бунда ҳам ресторанни ижарага олиш, столга эса лаззатли таомлар тортилиши керак. Бу катта суммага айланади. Галимнинг ота-онаси бой эмас, болалари ўртача даромад билан яшайди.
“Опам қарийб 4 миллион тенге (8 минг доллар) кредит олди. Мен ва ота-онам ҳам озгина ёрдам бердик. Дарҳақиқат, харажатларнинг катта қисмини опам ўз зиммасига олган. Мен унга қўлимдан келганича ёрдам бердим.
Менинг телевидение ва радиода кўплаб дўстларим бор. Мусиқачилар, фотограф, видеографлар топдим. Мендан пул олишмади, лекин сен мендан қарздорсан дейишди”, — дейди Галим.
Аммо Наримон ва Жибек тўй маросими ўтказмоқчи эмас. Улар 7 йилдан ортиқ бирга. Улар тўй ўтказиш фойда келтирмайди, деб ҳисоблайди.
“Тўғрисини айтсам, тўй қилишни хоҳлардим, лекин кредитга эмас. Бир неча миллионга тушадиган байрамни ўтказиш арзимайди. Буларнинг барчаси, аслида, фақат меҳмонлар келиши, овқатланиши ва кетиши учун. Мен ва оилам қарздор бўлиб қоламиз. Бу нега керак?”, — таъкидлайди Жибек.
Дарҳақиқат, Қозоғистонда тўйлар ё кредитга, ёки даромади юқори одамлар томонидан ўтказилади. Наримон байрамга кетадиган пулни фойдали нарсага сарфлаган маъқул, деб ҳисоблайди. Никоҳни ресторанлар ва лимузинларсиз ҳам ўтказса бўлади.
“Шунчаки имзо чекиш мумкин! Кейин яшаш, оила қуришни давом эттириш. Тўй ҳам, қудалик ҳам энг яқин, оила даврасида ўтказса бўлади, деб ўйлайман. Тежалган пулга эса саёҳатга чиқиш, машина, квартира сотиб олиш ёки, масалан, бизнесга сармоя киритиш мумкин”, — дейди Наримон.
(Барча қаҳрамонларнинг исмлари ўзгартирилган)
Талгат Сатибалди, Остона
“Замин” янгиликларини “Twitter”да кузатиб боринг
