Шу кунларда YouTube-каналларда, машинада кетаётиб радиони ёққанингизда ёки телевизорда футбол каналини қидираётиб, янгиликлар дастурига тушиб қолганингизда Мюнхен конференцияси деган сўзга тез-тез дуч келаётган бўлсангиз керак. Одатда янгиликларда бу конференция ҳақида номигагина хабар бериб кетишади. Лекин ишонинг, бу жуда жиддий сиёсий машварат.
Киноларда массонлар ҳар хил қоятошлар ичидаги махфий қалъаларда йиғилиб, дунё тартиботидаги ўзгаришларни белгилаб берганини кўрган бўлсангиз керак. Мюнхен конференциясида ҳам шунақа бўлади демоқчи эмасман, лекин бу йиғилишларда дунё сиёсатини яқин келажакда нималар кутаётганига ишора қиладиган баёнотлар берилади.
Путиннинг тарихий чиқиши
Аввало Мюнхен конференцияси дунё сиёсати учун қанчалик аҳамиятли эканига тўхталсак. Бу учун конференция яратилиш тарихи-ю, унга асос солганлар ҳақида узундан узун ваъз ўқиш шарт эмас, конференция тарихидаги энг машҳур нутқни мисол қилсак кифоя.
Демак, 2007 йил 10 феврал. Мюнхендаги конференция минбарига Россия иккинчи президенти, ўша вақтдаги мамлакат конституциясига кўра охирги муддатида ишлаётган Владимир Путин таклиф қилинади. «Умид қиламан, менинг нутқим вақтида ана у қизил тугмани босиб, микрофонни ўчириб қўйишмайди», деб бошлайди нутқини Путин. Кейин Россия президенти шундай нарсаларни гапирадики, Ангела Меркел бошчилик европаликлар оғзини очиб қолади. Путин илк марта халқаро минбарда туриб айнан Мюнхен конференциясида дунё бир қутбли моделдан воз кечиши кераклигини тантанавор эълон қилади. Яъни европаликларга ҳамманг Америка чизган чизиқдан чиқмаяпсан, дейди қоғозга ўраб. Шунингдек, НАТОнинг кенгайиши инсониятга фақат хавф олиб келишини айтади.
Путин нутқи давомида ҳеч бир давлатни очиқчасига фалон ишни қилдинг, деб айбламайди, лекин унинг сўзларидан кейин америкалик сиёсатчилар бир хулосага келишади: совуқ уруш тикланди. Кўпчилик сиёсатчилар Путиннинг ўша нутқи Ғарб ва Россия ўртасидаги душманликнинг бошланиши деб ҳисоблайди. Путин гаплари йиллар давомида ўрганилади, унга Мюнхен нутқи деб ном ҳам беришади. Ва ҳозир дунёда содир бўлаётган воқеалар ўша нутқдан кейин келинган хулосалар тўғри бўлганини кўрсатиб турибди.
Ҳа, ўртоқлар, ана шунақа жиддий гаплар айтиладиган минбар бу Мюнхен конференцияси деганлари. Шу учун унда нималар дейилаётганига жиддий эътибор беринг.
Кутилмаган қаҳрамон
Бу йилги конференциянинг асосий мавзуси табиийки, Украина ва Россия ўртасидаги уруш бўлди. Ахир Трамп ҳам бежизга конференция бошланишидан олдин Путин ва Зеленскийга қўнғироқ қилмади. Мюнхенда Зеленский нутқ сўзлади, Америка мулозимлари билан учрашувлар ўтказди, Европа лидерлари ўз позицияларини билдиришди. Лекин Олмония минбарларидаги асосий қаҳрамон ҳеч ким кутмаган одам бўлди – АҚШ вице-президенти Жей Ди Вэнс. Трампнинг номидан гапирган Вэнс бир сўз билан айтганда АҚШ ва Европа аввалги ҳарбий-сиёсий ҳамкор эмаслигига ишора қилди.
У нутқи давомида европалик сиёсатчиларни танқид қилди ва ҳатто Европа демократиясига шубҳа билдирди. Биласиз, Европа Иттифоқи давлатлари аввалига арзон ва тайёр ишчи кучи бўлгани учун, бундан ташқари, одамийлик жиҳатдан уруш бўлаётган, қашшоқ давлатлардан бораётган мигрантларни қабул қилади. Бу иттифоқнинг умумбелгиланган сиёсати ҳисобланади. Вэнс Европанинг бу сиёсатини ҳам қоралади.
АҚШ вице-президентининг чиқиши Европа учун хавотирли бўлди. Шу сабаб Франция президенти Эммануэл Макрон Европа етакчиларини айнан шу нутқни муҳокама қилиш учун йиғилишга чақирди.
Зеленский нималар деди?
Украина президенти Мюнхен конференцияси доирасида АҚШ вакиллари билан хусусан, давлат котиби Марко Рубио ва вице-президент Вэнс билан учрашув ўтказди. Табиийки, бу учрашувлар Байден маъмурияти вақтида бўлгани каби икки иттифоқчи ўртасида ўтгани йўқ. Конференция тугаши билан Россия ва АҚШ Саудияда Украинадаги уруш масаласини муҳокама қилиш учун учрашиши аниқ бўлганининг ўзи Мюнхендаги учрашувда Киев учун ёқимли гаплар айтилмаганини билдиради.
Зеленский Мюнхендаги ҳар бир чиқишида Украинадаги урушни тугатишни Россия ва АҚШ Киев иштирокисиз муҳокама қилолмаслиги, улар музокара ўтказган тақдирда ҳам Киев буни тан олмаслигини кўп марта такрорлади. Шунингдек, Зеленский ҳар бир чиқишида музокараларда Европа вакиллари бўлиши шартлигини таъкидлади.
Трамп маъмурияти вакилларининг чиқишида бир нарсага эътибор бериш мумкин: улар айнан нима масалада Европа билан бир хил фикрда эмасликларини очиқ айтгани йўқ. Худдики уларнинг гапларидан асосий мақсад фақат Европани уришиш бўлгандек. Лекин Европа учун бу конференция жуда хавотирли бўлди.
Ўзи Трамп келган вақтдаёқ бундай қўрқув бор эди, лекин Мюнхендаги Жей Ди Вэнснинг нутқидан кейин АҚШ ва Европа иттифоқчилиги катта шубҳа остида қолди. Бу Америка учун ҳеч нарса эмас, улар исталган муаммони мустақил ҳал қилиб кетаверади. Лекин Европа қўрққанича бор: ахир қитъа энг шарқий сарҳадларидаги Украинага Россияга қарши урушда уч йилдан буён ёрдам бериб келади. Россия ҳозир иқтисодий жиҳатдан ҳолдан тойган бўлиши мумкин, лекин уч йил давомида армиясини ислоҳ қилиб, жанговар тайёргарлигини оширди.
Украина фронтидаги уруш рус армияси чигалини ёзиб, энди аввалгидан яхшироқ уруша оладиган ҳолатга келтирди. Европа ва ана шу жуда катта Россия ўртасида Украина бор. АҚШ ёрдамисиз Европа давлатларининг Россияга кучи етмаслигини эса бу давлатнинг ўзи ҳам яхши билади...
Ўткир Жалолхонов тайёрлади.
Ctrl
Enter
Хато топдИнгизми
Иборани ажратиб Ctrl+Enter тугмасини босингМавзуга оид янгиликлар
