Россия «буфер зона» яратиш учун Суми областига ҳужум қилмоқда

Россия 10 километр чуқурликда «буфер зона» ҳосил қилиш учун Суми йўналишида қўшин тўпламоқда, дея маълум қилди Украина президенти Володимир Зеленский. У юриш бошлашга тайёрланаётган рус гуруҳи миқдорини 50 мингдан ортиқ кишига баҳолаган. Кремлнинг бу сафарги режалари қандай бўлиши мумкин ва уни амалга ошириш истиқболлари қанақа?

Россия армияси Суми ва эҳтимол Харкив йўналишларида йирик ҳужумга тайёргарлик кўраётгани ҳақида айрим ҳарбий экспертлар ҳам гапирмоқда.

Россия президенти Владимир Путин 22 май куни ҳукумат аъзолари билан йиғилишда Россия ҳудудларини Украина қуролли кучлари таҳдидларидан ҳимоя қилиш учун чегара бўйлаб буфер хавфсизлик зонаси яратиш тўғрисида қарор қабул қилинганини айтганди.

Бу Владимир Путин биринчи бор бундай баёнот бериши эмас. У Украина чегараси бўйлаб хавфсизлик зонасини яратиш режалари ҳақида дастлаб 2024 йил март ойида гапирганди. Ўша йил май ойида эса Россия қўшинлари Харкив областида янги ҳужум бошлаб, Вовчансккача ёриб кирди. Уч ой ўтиб жавоб зарбаси берилди – Украина қуролли кучлари Курск областига бостириб кирди.

Шу кунларда Суми области ҳарбий маъмурияти Россия армияси тўртта аҳоли пункти – Новенкое, Басовка, Веселовка ва Журавка қишлоқларини назорат остига олганини тасдиқлади.

«Душман буфер зонаси деб аталадиган ҳудудни яратиш мақсадида олдинга силжиш ҳаракатларини давом эттирмоқда. Водология қишлоғи атрофида ва Хотен обшинасининг Владимировка, Беловодов, Константиновка ва Кондратовка қишлоқлари яқинида, шунингдек, Юнаков обшинасининг Локни қишлоғи атрофида ҳарбий ҳаракатлар давом этмоқда», – деди маъмурият раҳбари Олег Григоров..

Унинг сўзларига кўра, Россия қўшинлари томонидан босиб олинган қишлоқлар аҳолиси аллақачон эвакуация қилинган, у ерда тинч аҳолига ҳеч қандай таҳдид йўқ.

Суми области чегарадош ҳудудининг бир қисми, хусусан, Журавка қишлоғи босиб олингани ҳақида апрел ойи бошида Россия Мудофаа вазирлиги хабар берган эди, бу маълумотни OSINT-тадқиқотчилари ҳам тасдиқлади. Май ойи охирига келиб Россия мудофаа вазирлиги яна иккита қишлоқ - чегарадан 7,5 километр узоқликдаги Беловоди ва икки километр узоқликдаги Владимировка эгаллаб олинганини маълум қилди.

Украинанинг DeepState OSINT-лойиҳаси маълумотларига кўра, Беловоди қишлоғи қисман «кулранг зонада», Владимировка эса Украина назорати остида қолмоқда. Шу билан бирга, унинг хариталари Суми областининг 60 километр квадратдан ортиқ ҳудуди аллақачон Россия назорати остига ўтганини тасдиқлайди.

Россияга буфер зона нега керак?

Ғояга кўра, у душманнинг манёвр майдонини торайтиради, уни қўшни ҳудудга қуролли рейдлар ўтказиш ва унга тактик ўт очиш воситалари – биринчи навбатда, стволли артиллерия, ўқотар қуроллар, яқин радиусли дронлардан фойдаланган ҳолда зарба бериш имкониятидан маҳрум қилади.

Буфер зоналар афғон кампанияси пайтида СССР чегара қўшинлари томонидан шакллантирилган – улар Афғонистоннинг барча шимолий вилоятларида чегарадан 100 километргача бўлган чуқурликда ҳаракат қилишган.

Аммо Россия-Украина ҳарбий можаросида Афғонистон билан ўхшашликлар кам. Гап фақат географик ўзига хосликлар ҳамда афғон мужоҳидлари отрядлари ва Украинанинг мунтазам армиясининг ҳарбий имкониятларини солиштириб бўлмаслигида эмас – гарчи бу ҳам муҳим бўлса-да.

Афғонистонга совет қўшинлари кирганида нисбатан кучсиз, асосан ўчоқли қаршилик кўрсатилганди ва фақат анча вақт ўтиб ҳолдан тойдирувчи партизан урушига дуч келди. У ерда ҳеч қандай фронт чизиғи йўқ эди.

Россия ва Украина ўртасида эса бундай чизиқ бор – ҳатто ҳозирда фаол ҳарбий ҳаракатлар бўлмаётган жойларда ҳам. Уни тўқнашув ёки қарама-қаршилик чизиғи деб аташ мумкин, моҳият ўзгармайди. Чегаранинг икки томонидаги қўшинлар тўлиқ жанговар шай ҳолатда.

Бу шуни англатадики, Украина билан чегара бўйлаб тўлиқ буфер зонасини яратиш учун Россия армияси ҳеч бўлмаганда ушбу фронт чизиғини ортга суриши керак. Яъни кенг кўламли ҳужум амалиётини ўтказиш талаб этилади.

Қайси участкада?

Россиянинг Украинанинг шимолий областлари билан чегаралари узунлиги қуйидагича: Брянск областида 350 километрдан ортиқ, Курскда – тахминан 245 километр, Белгородда – тахминан 540 километр. Тўғри, Белгород участкасининг ярми – Луҳанск областида ва қисман Харкив области билан чегара ҳудудлари Россия томонидан назорат қилинмоқда.

Шунда ҳам 800-900 километрлик давлат чегараси Украина назорати остида қолмоқда.

Россия армияси фронтнинг бу қисмида кўплаб қўшинларга эга. Унинг иккита гуруҳи – «Ғарб» ва «Шимол» – Харкив областида, Купянск йўналишида ва Вовчанск-Липси ҳудудида жанг қилмоқда. Аммо у ердаги вазият нисбатан барқарор, демак, томонларнинг кучлари тахминан тенг ва яқин орада кескин ўзгаришларни кутишнинг ҳожати йўқ.

Сўнгги ойларда Курск областининг Суджа районидан Украина қуролли кучларини сиқиб чиқариш бўйича вазифаларни деярли ҳал қилган ва нисбатан «бўш» қолган гуруҳ эса қизиқиш уйғотади – айнан унинг қисмлари ҳозирда Суми йўналишида ҳужум қилишга уринмоқда.

Украиналик ҳарбий эксперт Константин Машовецнинг баҳолашича, Россия қўшинларининг Курск гуруҳи сони бўйича ишончли кўрсаткич – 75 минг аскар. «Аслида, Суми йўналишида сон ва „штат“ бўйича душманнинг умумқўшин армияси ҳаракат қилмоқда, у ҳаво ва денгиз пиёдаларининг йиғма тактик гуруҳлари билан кучайтирилган», – деб ёзади у.

Шу билан бирга, қўшинларнинг бундай бирлашмаси учун жанговар техника билан таъминланганлик, унинг маълумотларига кўра, жуда паст: танклар – 160 та атрофида, эҳтимол – 200 тагача, жанговар зирҳли машиналар – 480 дан ортиқ (кўрсаткич 620-625 бирликгача), стволли артиллерия (шу жумладан, 120 миллиметрли миномётлар) – 660 га яқин, реактив артиллерия – 160-180 тагача.

Украиналик эксперт Россия гуруҳининг сонини бироз паст баҳолаган бўлса ҳам (гарчи у максимал деб ҳисобласа ҳам), у 800 километрлик фронт чизиғида йирик умумқўшин операцияларини ўтказиш учун етарли эмаслиги аниқ. Бир километрга юз киши ва бир тўпдан камроқ – Россия-Украина уруши шароитида бундай кучлар билан ҳатто ҳимояланиш ҳам қийин.

Шуни ҳам ҳисобга олиш керакки, Украина қуролли кучлари қўшинлари гуруҳи Курск областидан чекинишдан кейин ҳам ҳеч қаерга кетмади. Унинг айрим қисмлари Россия ҳудудининг кичик қисмларини Суджанинг жануби-ғарбий қисмида ва Тёткино қишлоғи ҳудудида ушлаб туришда давом этмоқда, шунингдек, қўшни Белгород области ҳудудига ҳужум қилишга уринмоқда.

Толиқтиришга қаратилган уруш мантиғи

Бироқ тор участкада 75 минг кишилик гуруҳ жиддий кескинлик ўчоғини яратишга ва бир йил олдин Вовчанск атрофида бўлгани каби ҳудуд ичкарисига кириб боришга қодир. Фронтнинг яна бир фаол участкасини шакллантириш Россия ва Украина учун қандай оқибатларга олиб келиши мумкинлигини ҳозир айтиш қийин.

Ҳозирда Суми областидаги кўплаб аҳоли яшаш пунктларида эвакуация кетмоқда, област маркази мунтазам равишда ўққа тутилмоқда. Украинанинг чегарадош ҳудудида ҳарбий ҳаракатлар фаоллашиши чегаранинг нариги томонидаги аҳолининг ҳам тинчини бузган – доимий равишда Россия объектларига берилаётган зарбалар ҳақида хабарлар келмоқда.

Ҳарбий қўмондонликни кўп танқид қиладиган ва ҳозирда экстремизмда айбланиб, Россия қамоқхонасида жазо ўтаётган собиқ дала қўмондони Игор Гиркин Украина ҳудудига буфер зона яратиш учун Россия захираларининг оммавий равишда киритилишини Украина қуролли кучлари учун фойдали деб ҳисоблайди: «бир неча ўн километр йўқотиш душманни қўрқитмайди».

«Фронт Беларус билан чегарагача яна юзлаб километрга чўзилади (камида, кўплаб ва кўплаб ўнлаб километрга, лекин катта эҳтимол билан гап юзлаб километрлар ҳақида кетади). Натижада, Украина армиясини мағлуб этиш учун ишлатилиши мумкин бўлган барча захираларимиз бу „буфер зона“ни қўриқлаш билан банд бўлади. Душман қаттиқ қаршилик кўрсатишини ҳисобга олсак, бу жуда қийин бўлади», - деб ёзади у.

Аммо Россия армиясининг Суми йўналишидаги хатти-ҳаракатлари айрим операциялар натижаси эмас, балки душманга босимни давом эттириш муҳим бўлганида, толиқишга олиб келадиган уруш мантиғига мос келади. Фронт чўзилмоқда ва урушаётган томонларга тобора кўпроқ ресурслар керак бўлмоқда.

Шундай вазият юзага келмоқдаки, мудофаа харажатларини ошириш зарурлиги ҳақидаги далиллар тобора кўпроқ аҳамият касб этмоқда. Ва бу Россия-Украина ҳарбий можаросида у ёки бу тарзда иштирок этаётган барча томонларга тегишли.