COVID-19 келиб чиқиши: Ҳақиқат сари қийин йўл ва ҳал этилмаган саволлар

Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти ташаббуси билан сўнгги уч йилдан ошиқ вақт мобайнида бутун инсоният учун энг катта синовга айланган COVID-19 вирусининг келиб чиқиши ҳақида кенг қамровли тадқиқот олиб борилди, деб хабар берди euronews.com. Бундай глобал таҳлилга 27 нафар малакали олим жалб этилган бўлса-да, уларнинг натижалари аниқ ва якдил хулосага айланмади — пандемиянинг манбаи ҳануз тортишувлар марказида қолмоқда.

Тадқиқот жараёнида олимлар вирус одамга ҳайвонлардан, айниқса кўршапалаклар орқали юққани ҳақида кўплаб илмий далил ва фаразларни ўрганишди. Аммо энг тортишувли мавзулардан бири — вируснинг Хитой лабораторияларидаги эҳтимолий тарқалиши бўлиб қолмоқда. Ушбу гипотезани чуқурроқ ўрганиш учун етарли маълумотлар топилмагани, шунингдек, Хитой ҳукумати сўралган маълумотларни тақдим этмагани сабабли бу масала очиқ қолди.

Олимлар гуруҳига раҳбарлик қилган Мариетжи Вентер сўзларига кўра, мавжуд илмий далиллар, асосан, COVID-19 ҳайвондан одамга юқиш эҳтимолига ишора қилмоқда. Аммо лаборатория гипотезаси ҳам на рад этилди, на тўлиқ исботланди. Олимлар орасида бу масалада катта келишмовчилик туғилиб, айрим иштирокчилар гуруҳни норозилик билан тарк этган.

ЖССТ бош директори Тедрос Адханом Гебрейесус таъкидлашича, 20 миллион инсон умрига зомин бўлган, жаҳон иқтисодиётига 10 триллион доллар зарар етказган ушбу пандемиянинг манбасини топиш — мутахассисларнинг маънавий бурчи. Тадқиқот натижаларининг аниқсиз қолиши эса илмий жамоатчилик ва кенг жамоатчилик орасида қатор баҳс ва саволларни келтириб чиқарди.

COVID-19 пандемияси даврида АҚШ ва Хитой ўртасидаги муносабатлар кескинлашгани тарихга муҳрланди. Америка расмийлари Пекинни пандемия бошланишида реал маълумотларни яширишда айблади. Ҳатто Доналд Трамп коронавирусни “хитой вируси” деб атаб, дипломатик муаммоларни кучайтирди. АҚШ Конгресси эълон қилган сўнгги ҳисоботда ҳам вирус Хитойдаги лабораторияда яратилгани айтилган. Пекин эса, аксинча, вирус АҚШ ҳарбийлари томонидан тарқатилган деган версияни илгари сурди. Аммо ушбу қарашлар ҳамон жиддий далилларга эга эмас.

Эслатиб ўтамиз, Уханда номаълум хасталик илк марта 2019 йил декабрь (айрим манбаларга кўра, ноябрь) ойида аниқланган, Хитой эса расмий эпидемия ҳақида 2020 йил 20 январда маълум қилган. Февралгача вирус асосан Хитойда тарқалган бўлса-да, кейин бутун дунёга тез суръатда ёйилди ва ЖССТ уни пандемия деб эълон қилди.

Ҳозирда коронавируснинг аниқ манбаси очиқ қолмоқда ва бу масаладаги баҳслар яқин келажакда ҳам давом этиши аниқ. Илмий дунё ва экспертлар ҳамон ҳақиқат сари йўл қидиришдан тўхтагани йўқ — бу эса инсоният учун хавфсиз келажак сари ташланган навбатдаги қадам бўлиб қолади. «Замин»ни Telegram’да ўқинг!