Америкада 200 миллион йиллик қанотли аждаҳо топилди

АҚШнинг Аризона штатида 200 миллион йилдан ортиқ вақт олдин Ер юзида парвоз қилган сирли ва қадимий жонзот – птерозаврнинг янги тури топилди. Олимлар томонидан Эотепҳрадаcтйлус мcинтиреае деб ном берилган ушбу парвозчи рептилия дунё илм-фани учун мутлақо янги жонзот сифатида эътироф этилмоқда. Янги кашфиёт ҳақидаги илмий мақола АҚШ Миллий фанлар академиясининг Проcеедингс оф тҳе Натионал Аcадемй оф Сcиенcес журналида чоп этилди.

Кашфиёт тарихи 2011 йилга бориб тақалади. Ўша йили Аризонадаги Петрожой ўрмонлари миллий боғи ҳудудида палеонтологлар томонидан табиий ётуқдан қадимий ҳайвоннинг жағ суяги топилган эди. Аммо замонавий 3D сканерлаш технологиялари ёрдамида суяклар тўлиқ тадқиқ этилиб, бу парвозчи рептилия илгари фанга номаълум бўлган янги тур эканлиги аниқланди.

Янги птерозавр турига берилган Эотепҳрадаcтйлус мcинтиреае номи "кун чиқишидаги вулқон кулида қанот ёйган илоҳий махлуқ" маъносини англатади. Бу ном суякларни вулқон кули сақлаб қолганига ишора сифатида берилган.

Бу кашфиёт палеонтология соҳасида муҳим бурилиш бўлиб, Шимолий Америкада топилган энг қадимги птерозавр ҳисобланмоқда. У тахминан 209 миллион йил олдинги триас даврида ҳаёт кечирган. Тадқиқотчи доктор Клигманнинг таъкидлашича, ушбу даврга оид птерозаврлар суяклари жуда нозик, кўпинча ички бўшлиққа эга бўлгани сабабли, уларнинг кўпчилиги ҳали ер остида йўқ бўлиб кетган ҳолда қолмоқда.

Топилган жағ суяги бир нечта бошқа топилмалар билан бирга аниқланган — улар орасида балиқ миқёслари, ҳайвон суяклари, ҳатто қадимги ҳайвонлар чиқиндиларининг тошга айланган шакли (копролитлар) ҳам бор. Бу эса, ушбу ҳудуддаги экосистема, ўша даврда яшаган ҳайвонлар ва уларнинг ўзаро муносабатлари ҳақида кенг маълумот беради.

Доктор Клигман ушбу топилманинг аҳамиятини шундай изоҳлайди: "Ушбу топилма птерозаврларнинг ривожланиш жараёнидаги муҳим босқични акс эттиради. Улар ҳаёт кечирган замонларда улкан амфибиялар, қадимги кальканли тумсоҳлар, ҳозирги қурбақа ва тошбақаларнинг аждодлари билан бир вақтда яшаган."

Бундан ташқари, жағ суягидаги тишлар таҳлили Eotephradactylus mcintireae нима билан озиқланганини ҳам аниқлашга ёрдам берди. Уларнинг учларида сезиларли даражада эскириш белгилари кузатилган. Бу птерозавр қаттиқ танали овқат – эҳтимол, броняли қадимги балиқлар билан озиқланган бўлиши мумкинлигини кўрсатади.

Палеонтологлар ушбу топилма орқали, триас даврида яшаган турли жонзотлар ўртасидаги эволюцион "ўтиш даври"ни ўрганиш имконига эга бўлишмоқда. Бу нафақат янги турнинг кашф қилиниши, балки қадимги Ер тарихидаги биологик хилма-хиллик, табиатдаги ўзгаришлар ва йўқолиб кетган жонзотлар ҳақидаги билимларимизни янада бойитишга хизмат қилмоқда.

Аниқланишича, бу янги тур – Eotephradactylus mcintireae – тана тузилиши жиҳатдан ҳозирги қушларга ўхшаш бўлган. Унинг қанотлари чайқалма парвозга мослашган, ўлчами эса тахминан денгиз қуши — чайкача бўлган. Бу каби кичик ўлчамли птерозаврлар ўша даврда ҳаво муҳитини эгаллаб, кўплаб бошқа жонзотлардан фарқли тарзда ҳаёт кечиришган.

Хулоса қилиб айтганда, ушбу янги птерозавр турининг топилиши — нафақат тарихий аҳамиятга эга, балки келажакда янада кўпроқ сирли жонзотлар топилиши эҳтимолини ҳам оширади. Илмий жамоа ва табиатшунослар келгусида бундан ҳам ажойиб ва ҳайратланарли кашфиётларни кутиб туришмоқда. «Замин»ни Telegram’да ўқинг!