Amerikada 200 million yillik qanotli ajdaho topildi

AQSHning Arizona shtatida 200 million yildan ortiq vaqt oldin Yer yuzida parvoz qilgan sirli va qadimiy jonzot – pterozavrning yangi turi topildi. Olimlar tomonidan Eotephradactylus mcintireaye deb nom berilgan ushbu parvozchi reptiliya dunyo ilm-fani uchun mutlaqo yangi jonzot sifatida e’tirof etilmoqda. Yangi kashfiyot haqidagi ilmiy maqola AQSH Milliy fanlar akademiyasining Proceyedings of the National Academy of Sciyences jurnalida chop etildi.

Kashfiyot tarixi 2011 yilga borib taqaladi. O‘sha yili Arizonadagi Petrojoy o‘rmonlari milliy bog‘i hududida paleontologlar tomonidan tabiiy yotuqdan qadimiy hayvonning jag‘ suyagi topilgan edi. Ammo zamonaviy 3D skanerlash texnologiyalari yordamida suyaklar to‘liq tadqiq etilib, bu parvozchi reptiliya ilgari fanga noma’lum bo‘lgan yangi tur ekanligi aniqlandi.

Yangi pterozavr turiga berilgan Eotephradactylus mcintireaye nomi "kun chiqishidagi vulqon kulida qanot yoygan ilohiy maxluq" ma’nosini anglatadi. Bu nom suyaklarni vulqon kuli saqlab qolganiga ishora sifatida berilgan.

Bu kashfiyot paleontologiya sohasida muhim burilish bo‘lib, Shimoliy Amerikada topilgan eng qadimgi pterozavr hisoblanmoqda. U taxminan 209 million yil oldingi trias davrida hayot kechirgan. Tadqiqotchi doktor Kligmanning ta’kidlashicha, ushbu davrga oid pterozavrlar suyaklari juda nozik, ko‘pincha ichki bo‘shliqqa ega bo‘lgani sababli, ularning ko‘pchiligi hali yer ostida yo‘q bo‘lib ketgan holda qolmoqda.

Topilgan jag‘ suyagi bir nechta boshqa topilmalar bilan birga aniqlangan — ular orasida baliq miqyoslari, hayvon suyaklari, hatto qadimgi hayvonlar chiqindilarining toshga aylangan shakli (koprolitlar) ham bor. Bu esa, ushbu hududdagi ekosistema, o‘sha davrda yashagan hayvonlar va ularning o‘zaro munosabatlari haqida keng ma’lumot beradi.

Doktor Kligman ushbu topilmaning ahamiyatini shunday izohlaydi: "Ushbu topilma pterozavrlarning rivojlanish jarayonidagi muhim bosqichni aks ettiradi. Ular hayot kechirgan zamonlarda ulkan amfibiyalar, qadimgi kalkanli tumsohlar, hozirgi qurbaqa va toshbaqalarning ajdodlari bilan bir vaqtda yashagan."

Bundan tashqari, jag‘ suyagidagi tishlar tahlili Eotephradactylus mcintireae nima bilan oziqlanganini ham aniqlashga yordam berdi. Ularning uchlarida sezilarli darajada eskirish belgilari kuzatilgan. Bu pterozavr qattiq tanali ovqat – ehtimol, bronyali qadimgi baliqlar bilan oziqlangan bo‘lishi mumkinligini ko‘rsatadi.

Paleontologlar ushbu topilma orqali, trias davrida yashagan turli jonzotlar o‘rtasidagi evolyutsion "o‘tish davri"ni o‘rganish imkoniga ega bo‘lishmoqda. Bu nafaqat yangi turning kashf qilinishi, balki qadimgi Yer tarixidagi biologik xilma-xillik, tabiatdagi o‘zgarishlar va yo‘qolib ketgan jonzotlar haqidagi bilimlarimizni yanada boyitishga xizmat qilmoqda.

Aniqlanishicha, bu yangi tur – Eotephradactylus mcintireae – tana tuzilishi jihatdan hozirgi qushlarga o‘xshash bo‘lgan. Uning qanotlari chayqalma parvozga moslashgan, o‘lchami esa taxminan dengiz qushi — chaykacha bo‘lgan. Bu kabi kichik o‘lchamli pterozavrlar o‘sha davrda havo muhitini egallab, ko‘plab boshqa jonzotlardan farqli tarzda hayot kechirishgan.

Xulosa qilib aytganda, ushbu yangi pterozavr turining topilishi — nafaqat tarixiy ahamiyatga ega, balki kelajakda yanada ko‘proq sirli jonzotlar topilishi ehtimolini ham oshiradi. Ilmiy jamoa va tabiatshunoslar kelgusida bundan ham ajoyib va hayratlanarli kashfiyotlarni kutib turishmoqda. “Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!