Инсон танасида қариш жараёни мураккаб биологик ва генетик механизмларга боғлиқ. Генетиклар таъкидлашича, инсон ҳаётида 40 ва 60 ёш оралиғи қаришнинг энг тезлашган даврларидан бири ҳисобланади. Бунинг асосий сабаблари қандай?
Генетика ва қариш
Генетиклар фикрича, ҳар бир инсон қариш жараёнига таъсир этувчи ўз ўзига хос генетик код билан туғилади. Шу билан бирга, ҳаёт давомида ташқи муҳит ва турмуш тарзи омиллари генларнинг ифодаланишига (экспрессиясига) таъсир кўрсатади. 40 ва 60 ёшда генлар фаолиятида муҳим ўзгаришлар рўй беради:
1. Ҳужайра регенерациясининг секинлашиши
40 ёшдан бошлаб, ҳужайраларнинг янгиланиш жараёни сезиларли даражада сустлашади. Бунда терини қайта тиклайдиган коллаген ва эластин ишлаб чиқарилиши камаяди. Шунинг учун тери қуриб, ёшга доир ажинлар пайдо бўлади.
2. Генларнинг “мутантлашуви”
40 ёшдан кейин ҳужайраларда генетик кодда нуқсонлар пайдо бўлиши хавфи ортиб боради. Бу жараён онкологик касалликлар ва бошқа хасталикларнинг ривожланишига олиб келиши мумкин.
3. Энергия ишлаб чиқарувчи митохондриялар ишининг сустлашиши
Митохондриялар ҳужайралар учун энергия манбаидир. Улар тўғри ишламай қўйса, ҳужайралар энергия етишмаслигидан азият чекади, бу эса умумий ҳолатнинг ёмонлашишига ва ички органлар ишининг сусайишига олиб келади.
Нима учун 60 ёш алоҳида босқич?
60 ёшда қариш жараёни янада кучаяди. Бунда қуйидаги сабаблар муҳим ўрин тутади:
1. Теломерларнинг қисқариши
Теломерлар — бу ДНК тузилмалари охирида жойлашган ҳимоячи “қопқоқлар”. Улар ҳар бир ҳужайра бўлинишида қисқариб боради. 60 ёшда теломерлар қисқариши чўққисига етади, бу эса ҳужайраларнинг қайта бўлиниш қобилиятининг тўлиқ йўқолишига олиб келади.
2. Гормонал ўзгаришлар
60 ёшга бориб, гормонлар даражасида катта ўзгаришлар юз беради. Аёлларда менопауза жараёни якунланиб, эстроген ишлаб чиқарилиши камаяди, эркакларда эса тестостерон даражаси тушиб кетади. Бу ўзгаришлар қон томирларининг мослашувчанлигини йўқотиши ва суякларнинг мўртлашишига олиб келади.
3. Иммунитетнинг пасайиши
60 ёшдан сўнг иммун тизими заифлашади. Бу инфекцияларга қарши курашиш қобилиятининг тушишига ва автоиммун касалликлар ривожланишига сабаб бўлади.
Қаришни секинлаштириш мумкинми?
Генетиклар айтишича, қариш жараёнини тўхтатиб бўлмайди, аммо уни секинлаштириш мумкин. Бунинг учун қуйидагилар тавсия этилади:
1. Соғлом турмуш тарзи: тўғри овқатланиш, жисмоний фаоллик ва стрессни камайтириш.
2. Антиоксидантларга бой маҳсулотлар: антиоксидантлар ҳужайраларни эркин радикалларнинг зарарли таъсиридан ҳимоя қилади.
3. Тиббий назорат: мунтазам тиббий кўрикдан ўтиш, касалликларни эрта аниқлашга ёрдам беради.
4. Уйқу ва дам олиш: сифатли уйқу ҳужайраларни тиклашда муҳим рол ўйнайди.
40 ва 60 ёшда қариш жараёни табиий жараён бўлиб, генетика, гормонал ўзгаришлар ва ҳужайралар фаолиятининг сустлашуви билан боғлиқ. Лекин соғлом турмуш тарзи ва ҳушёрлик билан бу жараённи секинлаштириш ҳамда ҳаёт сифати ва узоқлигини ошириш мумкин. “Замин” янгиликларини “Telegram”да кузатиб боринг
Ctrl
Enter
Хато топдИнгизми
Иборани ажратиб Ctrl+Enter тугмасини босингМавзуга оид янгиликлар
