Inson tanasida qarish jarayoni murakkab biologik va genetik mexanizmlarga bogʻliq. Genetiklar ta'kidlashicha, inson hayotida 40 va 60 yosh oraligʻi qarishning eng tezlashgan davrlaridan biri hisoblanadi. Buning asosiy sabablari qanday?
Genetika va qarish
Genetiklar fikricha, har bir inson qarish jarayoniga ta'sir etuvchi oʻz oʻziga xos genetik kod bilan tugʻiladi. Shu bilan birga, hayot davomida tashqi muhit va turmush tarzi omillari genlarning ifodalanishiga (ekspressiyasiga) ta'sir koʻrsatadi. 40 va 60 yoshda genlar faoliyatida muhim oʻzgarishlar roʻy beradi:
1. Hujayra regeneratsiyasining sekinlashishi
40 yoshdan boshlab, hujayralarning yangilanish jarayoni sezilarli darajada sustlashadi. Bunda terini qayta tiklaydigan kollagen va elastin ishlab chiqarilishi kamayadi. Shuning uchun teri qurib, yoshga doir ajinlar paydo boʻladi.
2. Genlarning “mutantlashuvi”
40 yoshdan keyin hujayralarda genetik kodda nuqsonlar paydo boʻlishi xavfi ortib boradi. Bu jarayon onkologik kasalliklar va boshqa xastaliklarning rivojlanishiga olib kelishi mumkin.
3. Energiya ishlab chiqaruvchi mitoxondriyalar ishining sustlashishi
Mitoxondriyalar hujayralar uchun energiya manbaidir. Ular toʻgʻri ishlamay qoʻysa, hujayralar energiya etishmasligidan aziyat chekadi, bu esa umumiy holatning yomonlashishiga va ichki organlar ishining susayishiga olib keladi.
Nima uchun 60 yosh alohida bosqich?
60 yoshda qarish jarayoni yanada kuchayadi. Bunda quyidagi sabablar muhim oʻrin tutadi:
1. Telomerlarning qisqarishi
Telomerlar — bu DNK tuzilmalari oxirida joylashgan himoyachi “qopqoqlar”. Ular har bir hujayra boʻlinishida qisqarib boradi. 60 yoshda telomerlar qisqarishi choʻqqisiga etadi, bu esa hujayralarning qayta boʻlinish qobiliyatining toʻliq yoʻqolishiga olib keladi.
2. Gormonal oʻzgarishlar
60 yoshga borib, gormonlar darajasida katta oʻzgarishlar yuz beradi. Ayollarda menopauza jarayoni yakunlanib, estrogen ishlab chiqarilishi kamayadi, erkaklarda esa testosteron darajasi tushib ketadi. Bu oʻzgarishlar qon tomirlarining moslashuvchanligini yoʻqotishi va suyaklarning moʻrtlashishiga olib keladi.
3. Immunitetning pasayishi
60 yoshdan soʻng immun tizimi zaiflashadi. Bu infektsiyalarga qarshi kurashish qobiliyatining tushishiga va avtoimmun kasalliklar rivojlanishiga sabab boʻladi.
Qarishni sekinlashtirish mumkinmi?
Genetiklar aytishicha, qarish jarayonini toʻxtatib boʻlmaydi, ammo uni sekinlashtirish mumkin. Buning uchun quyidagilar tavsiya etiladi:
1. Sogʻlom turmush tarzi: toʻgʻri ovqatlanish, jismoniy faollik va stressni kamaytirish.
2. Antioksidantlarga boy mahsulotlar: antioksidantlar hujayralarni erkin radikallarning zararli ta'siridan himoya qiladi.
3. Tibbiy nazorat: muntazam tibbiy koʻrikdan oʻtish, kasalliklarni erta aniqlashga yordam beradi.
4. Uyqu va dam olish: sifatli uyqu hujayralarni tiklashda muhim rol oʻynaydi.
40 va 60 yoshda qarish jarayoni tabiiy jarayon boʻlib, genetika, gormonal oʻzgarishlar va hujayralar faoliyatining sustlashuvi bilan bogʻliq. Lekin sogʻlom turmush tarzi va hushyorlik bilan bu jarayonni sekinlashtirish hamda hayot sifati va uzoqligini oshirish mumkin. “Zamin” yangiliklarini “Telegram”da kuzatib boring
Ctrl
Enter
Xato topdIngizmi
Iborani ajratib Ctrl+Enter tugmasini bosingMavzuga oid yangiliklar
