Азия даму банкі (АДБ) дүйсенбі күні жариялаған жаңа талдамалық есебінде Өзбекстанда суармалы жерлерді жылдар бойы кеңейту Әмудария алабындағы гидрологиялық режимді күрт өзгерткенін атап өтті. Мамандар адам факторы өзеннің табиғи ағысын бұзғанын, соның салдарынан экожүйелер «тепе-теңдігін жоғалтып», қуаңшылық кезеңдерінде суды қалпына келтіру әлеуеті төмендеп жатқанын айтты. Бұл туралы upl.uz хабарлады.хабарлайды.
Ең ауыр «әлсіз тұс» — инфрақұрылым: есепке сәйкес, судың 70%-ына дейінгі бөлігі негізгі су арналары мен фермерлік шаруашылықтарға жеткенге дейін тасымалдау барысында-ақ жоғалады. Соған қарамастан, соңғы 12 жылда республикадағы су қамтамасыз ету жүйесінің тұрақтылығы жалпы бағалауда дерлік өзгермей, шамамен 5 балл деңгейінде қалған. Өңірдегі көршілер — Қазақстан, Қырғызстан және Түрікменстанда да ұқсас «орнында тұрып қалу» үрдісі байқалған.
Осы аяда Тәжікстан бөлек ерекшеленеді: 2020–2025 жылдары ел көрсеткіші 3 баллдан 4 баллға көтерілген. АДБ мұны көпшілікке ұнамауы мүмкін, бірақ тиімді қадамдармен — атап айтқанда, су тұтыну тарифтерін кезең-кезеңімен арттыру арқылы ресурсты үнемді пайдалануға ынталандырумен байланыстырады.
Есепте Ташкенттің ауыл халқы үшін су қауіпсіздігін қамтамасыз етудегі нәтижелері де ерекше атап өтілген. Деректер 2013 жылы ауылдық жерлерде таза суға қолжетімділік индексі 6,4 балл болғанын, ал 2025 жылдың соңына қарай 8,2 баллға жеткенін көрсетеді. Бұл өзгеріс әлеуметтік көрсеткіштерге де тікелей әсер етіп, ауыл халқының денсаулық деңгейі 12 жыл ішінде 7,6 баллдан 9,2 баллға көтерілген.
АДБ өкілдері Өзбекстандағы ауылдық гигиена мен су қамтамасыз етудің бүгінгі көрсеткіштері ұзақ мерзімді мемлекеттік инвестициялар мен салалар арасындағы үйлестірудің қандай нәтиже беретінін іс жүзінде дәлелдеп отырғанын айтады. Халықаралық сарапшылардың пікірінше, климаттық қатерлерді алдын ала басқару тәсілі өңірдегі су тапшылығы жағдайында ұстанымды сақтаумен қатар, ірі қалалардан тыс жерлерде өмір сапасын едәуір жақсартуға қызмет еткен.
Әмудария Орталық Азиядағы ең сулы өзен саналғанымен, суаруға судың шамадан тыс алынуы салдарынан бірнеше онжылдықтан бері Арал теңізіне дерлік жетпей келеді. Нәтижесінде бұрынғы теңіз табанының орнында жаңа шөл — Аралқұм қалыптасты.
“Zamin”-ді Telegram-нан оқыңыз!
«Меҳмон» тобындағы келушілер бұл жарияланымға пікір қалдыра алмайды.
