Сунъий интеллект туфайли бой ва камбағаллар ўртасидаги тафовут ўсмоқда

Сунъий интеллект (СИ) ва автоматлаштиришнинг шиддатли ривожланиши жаҳон иқтисодиётида янги имкониятлар яратаётгани билан бирга, глобал тенгсизлик муаммосини ҳам чуқурлаштирмоқда. БМТнинг Савдо ва тараққиёт конференцияси (UNCTAD) ҳисоботига кўра, келгуси ўн йил ичида бу технологиялар дунё бўйлаб меҳнат бозорига жиддий таъсир кўрсатади.

40 фоиз касблар таҳдид остида

UNCTAD таҳлилларига кўра, 2033 йилга келиб сунъий интеллект бозори қиймати 4,8 триллион долларга етиши мумкин. Бу технология ишлаб чиқариш самарадорлигини ошириш ва рақамли трансформацияни жадаллаштиришга ёрдам берса-да, меҳнат бозори учун салбий оқибатларга ҳам олиб келиши мумкин. Ҳисоботда қайд этилишича, автоматлаштириш дунёдаги иш ўринларининг 40 фоизига таъсир қилиши мумкин.

Мутахассислар ушбу жараён натижасида иқтисодий фойда нотекис тақсимланишини таъкидлашмоқда. Яъни сунъий интеллект асосан капитал эгаларининг манфаатларига хизмат қилади ва меҳнат ресурсларининг қийматини камайтиради. Бу эса айниқса ривожланаётган мамлакатлар учун жиддий муаммо туғдиради, чунки уларнинг иқтисодиёти арзон ишчи кучига асосланган.

Технологик тафовут ва глобал номутаносиблик

Технологияларнинг ривожланиши глобал иқтисодий тенгсизликни янада кучайтириши мумкин. UNCTAD маълумотларига кўра, сунъий интеллект бўйича тадқиқот ва ишланмаларга сарфланаётган маблағларнинг 40 фоизи асосан АҚШ ва Хитойда фаолият юритаётган 100 та компания ҳисобига тўғри келади. Apple, Nvidia ва Microsoft каби технологик гигантларнинг бозор капиталлашуви бутун Африка қитъаси ялпи ички маҳсулотига тенг эканлиги эса мамлакатлар ўртасидаги ривожланиш даражасидаги тафовутни янада оширади.

Ривожланаётган мамлакатлар учун эҳтиёткорлик ва ташаббус зарур

UNCTAD ҳисоботида ривожланаётган мамлакатлар СИ ривожланиши ва бошқаруви бўйича халқаро меъёрий-ахлоқий стандартларни шакллантиришда фаол иштирок этиши кераклиги таъкидланган. БМТ томонидан қуйидаги чора-тадбирларни амалга ошириш тавсия этилмоқда:

• Сунъий интеллект бўйича маълумотлар ошкоралигини таъминлаш – СИ технологияларининг таъсирини яхшироқ тушуниш учун аниқ ва очиқ маълумотларга эга бўлиш.
  
• Умумий инфратузилмани яратиш – сунъий интеллектдан фойдаланиш имкониятларини кенгайтириш.
  
• Очиқ сунъий интеллект моделларини қўллаб-қувватлаш – технологик ресурсларни тенг тақсимлаш.
  
• Билим ва ресурслар алмашинувини ривожлантириш – ривожланаётган мамлакатлар учун тажриба ва тафаккур алмашиш имкониятларини яратиш.
  

Сунъий интеллект – таҳдидми ёки имконият?

UNCTAD ҳисоботига кўра, сунъий интеллект технологик тараққиётнинг асосий драйверларидан бири бўлиши мумкин, аммо бу жараён адолатли ва тенг имкониятлар асосида йўлга қўйилиши керак. Давлатлар ва халқаро ташкилотлар СИни тартибга солиш ва стратегик инвестициялар орқали уни ривожлантириш йўналишида ҳамкорлик қилишлари муҳим.

Бугунги кунда сунъий интеллект инсон ҳаётининг турли жабҳаларига кириб борар экан, унинг иқтисодий ва ижтимоий оқибатларини диққат билан кузатиш, ҳар бир мамлакат учун мос ва хавфсиз стратегия ишлаб чиқиш зарур. Фақат шундагина технологик тараққиёт тенг имкониятлар яратадиган, барқарор ривожланиш воситасига айланиши мумкин. “Замин” янгиликларини “Telegram”да кузатиб боринг