Özbekistan so‘munun güçlenmesi: doların düşüşü ve ekonomik rekorlar tarihi

Son aylarda Özbekistan’ın ulusal para birimi — so‘m — Amerikan dolarına karşı istikrarlı bir şekilde değer kazanarak ülke ekonomik tarihinde yeni bir basamak elde etti. Merkez Bankası, 23 Haziran’dan itibaren yabancı paralara karşı yeni kurlar uygulamaya başlayarak, dolar kuru 15 ayın en düşük seviyesine indi ve 12.500 so‘mdan aşağıya düştü. Bu, son bir yılda kaydedilen en düşük göstergelerden biri oldu.

Yıl başından beri so‘mun dolara karşı yaklaşık %3,2 oranında güçlenmesi, ulusal ekonomideki olumlu değişimlerin açık bir göstergesi oldu. Aşağıda, so‘mun güçlenmesine etki eden faktörleri her yönüyle analiz ediyoruz.

Doların küresel düşüşü ve jeopolitik faktörler

Birincisi, so‘mun güçlenmesine uluslararası arenadaki eğilimler de ciddi şekilde etki etti. Son bir yılda ABD Dolar Endeksi %6,8 oranında düştü. Bu, esas olarak ABD’deki siyasi istikrarın zayıflaması, Trump’ın başkanlık yarışındaki başarıları ve yeni tarifelerin getirilmesiyle ortaya çıktı. Yatırımcılar ABD ekonomisiyle ilgili tahmin ve beklentilerini yeniden gözden geçirerek, küresel finans piyasalarında belirsizlik hissini artırdı. Sonuç olarak, dolar birçok ülkenin parasına karşı değer kaybederek, so‘m için uygun ortam oluşturdu.

Ekonomik istikrar ve artan altın ihracatı hacmi

İkinci önemli faktör — Özbekistan ekonomisinde gözlenen istikrarlı büyüme ve uluslararası pazardaki faaliyet. Özellikle ülkenin altın sektöründe yeni rekorlar kaydedildi. 2025 yılının ilk 4 ayında Özbekistan, 26 ton saf altın ihraç ederek, bu alanda Orta Asya bölgesinde liderliğini pekiştirdi. Dünya pazarında değerli metallerin, özellikle altının %28 oranında yükselmesi, ulusal rezervlerin hacmine ve para biriminin istikrarına olumlu etki yaptı.

Bunun yanında, ülkenin uluslararası rezervlerinin ana kısmı — tam da altına denk gelmektedir. Bu yıl Özbekistan’ın toplam rezervleri 8,48 milyar dolar artarak, 49,66 milyar dolara ulaştı. Bu da ülke tarihindeki en yüksek göstergelerden biri olarak kayda geçti. Rezervlerin artışı, Merkez Bankasına döviz piyasasında aktif katılım ve ihtiyaç duyulduğunda piyasayı istikrara kavuşturmak için geniş imkânlar sunuyor.

İhracat hacmi ve dış ticarette istikrar

Üçüncü büyük faktör — ülkenin dış ticareti ve ihracat potansiyeli belirgin şekilde güçlendi. 2025 yılının ilk dört ayında ihracat hacmi 12 milyar dolar olup, geçen yılın aynı dönemine göre %35 arttı. Altın ihracatı %62 yükselerek, 5,6 milyar dolara ulaştı. Dış ticaret açığı ise 846 milyon dolara kadar azaldı, bazı aylarda ticaret fazlası gözlendi. Bu da, so‘ma olan talebi artırıyor ve ulusal para biriminin güçlenmesine zemin hazırlıyor.

Dış faktörler ve uluslararası para transferleri

Dördüncü faktör olarak, başlıca ekonomik ortaklar — Rusya ve Kazakistan gibi ülkelerin para birimlerinin güçlenmesi sonucu, yurtdışından Özbekistan’a para transferleri hacmi arttı. 2025 yılının başından bu yana Rus rublesi, dolara karşı %23 güçlendi, bu da Özbek göçmen işçilerin memleketlerine daha fazla para göndermesini sağladı. Örneğin, bu yılın ilk çeyreğinde para transferleri 3,3 milyar dolar olup, geçen yılın aynı dönemine göre %32 arttığı kaydedildi.

Uluslararası kredi notu ve yatırımcı güveni

S&P ve Moody’s gibi saygın uluslararası derecelendirme kuruluşları, Özbekistan’ın kredi notu görünümünü “durağan”dan “pozitif”e yükseltti. Bu, ülke ekonomisine olan güveni daha da artırdı ve yatırımcılar için uygun bir ortam oluşturdu. Bu durum döviz piyasasında olumlu havayı güçlendirdi ve so‘mun değerine sağlam destek oldu.

Ulusal para biriminin istikrarı — ekonomik reformların sonucu

So‘mun son aylarda güçlenmesi — ülkede yürütülen ekonomik reformların ve uluslararası piyasadaki durumun akıllıca yönetilmesinin pratik bir sonucudur. Hükümetin dış ticaret ve ihracatı çeşitlendirme, rezervleri teşvik etme, yatırım ortamını iyileştirmeye yönelik stratejisi meyvesini veriyor.

Bu tür istikrar ve büyüme eğilimleri, Özbekistan ekonomisinin geleceği için sağlam bir temel oluşturmakta ve ulusal para birimi — so‘mun uluslararası piyasadaki prestijini daha da artıracağı şüphesizdir. Telegram’da «Zamin»i takip edin!