Nega dollar bunchalik mustahkam?

Yevropada dollari bor sayyoh bo‘lish uchun yaxshi vaqt. Shu oyning boshida yevro so‘nggi yigirma yil ichida birinchi marta dollarga nisbatan qisqa muddat past bo‘ldi.

Ammo dollari borlar Yevropaga sayohatlar bilan cheklanishiga hojat yo‘q. Bugungi kunda ular uchun dunyoning deyarli hamma joyi arzon.

Bu yil dollar iyenaga nisbatan 15 foizga, funtga nisbatan 10 foizga va yuanga nisbatan 5 foizga oshgan. The Economist nashri buni tahlil qildi.

2021 yil boshida dollar keng valyuta savatiga nisbatan besh yildan ortiq vaqtdagi eng past darajaga yaqinlashdi. Bu pandemiyaning noaniqliklari bilan sodir bo‘lgan edi. Hayot normal holatga qaytganida, rebound paydo bo‘ldi.

Ammo bir nechta tahlilchilar bunday keskin o‘sishni kutgan edi. AQSH dollari o‘tgan yilning iyun oyidan beri ushbu valyuta savatiga nisbatan qariyb 20 foizga oshgan.

Bu ko‘p jihatdan Federal rezerv tizimining (Fed) keskin siljishi bilan bog‘liq. Fed Inflyatsiyani jilovlashga qaror qilib, mart oyidan beri foiz stavkalarini 1,5 foiz punktga oshirdi.

Investorlar yil oxirigacha stavkalarni yana ikki pog‘onaga ko‘tarilishini taxmin qilmoqda — bu 1980 yillarning boshidan beri monetar qattiqlashuvning eng keskin sur’ati.

Foiz stavkalari ayirboshlash kurslarining hal qiluvchi omilidir: hamma narsa teng bo‘lsa, yuqori stavkalarga ega bo‘lgan mamlakat kuchliroq valyutaga ega bo‘lishi kerak, chunki bu mamlakatdagi aktivlar yuqori daromadlilikni keltirib chiqaradi va shuning uchun ko‘proq kapital oqimini jalb qiladi.

Bu nima uchun dollarning yevro va iyenaga nisbatan bunchalik yaxshi o‘sishini tushuntirishga yordam beradi.

Yevropa Markaziy banki (ECB) va Yaponiya Banki (BOJ) ancha «dovdirash» holatida. ECB bu hafta stavkalarni oshirishni boshlashi mumkin, ammo BOJ salbiy foiz stavkalari bilan doimiy mustahkam ushlab turiladi.

Siyosatdagi bu qarama-qarshilik iqtisodiy asoslardagi chuqur farqlarni aks ettiradi. Yillar davomida Yaponiyaning muammosi deflyatsiya bo‘lib, so‘nggi oylarda narxlar biroz ko‘tarildi.

Yevropada inflyatsiya deyarli Amerikadagi kabi yuqori bo‘ldi. Ammo bu tabiiy gaz narxining oshishi bilan chambarchas bog‘liq.

Foiz stavkalarini oshirish energiya xarajatlarini kamaytirmaydi, balki retsessiya ehtimolini oshiradi.

Amerikada pandemiya davridagi moliyaviy va monetar rag‘batlantirishdan kelib chiqqan haddan tashqari talab inflyatsiyani oshirishda katta rol o‘ynagan ko‘rinadi.

O‘zgaruvchan oziq-ovqat va energiya xarajatlarini yo‘qotadigan asosiy inflyatsiya iyun oyida Amerikada yillik 5,9 foizni tashkil etgan bo‘lsa, Yevropada atigi 3,7 foiz bo‘ldi.

Qattiq pul-kredit siyosati (talabni qisqartirish yo‘li) Amerikada dolzarbroq ustuvor yo‘nalish hisoblanadi.

Fed va boshqa markaziy banklarning bu keskinlashuvi butun dunyo bo‘ylab aktivlar narxiga ta’sir qiladi.

Pessimistik prognozchilarning fikriga ko‘ra, tanazzul boshlanishidan yomonroq narsa sodir bo‘lishi kutilmoqda.
Bu hozircha dollar foydasiga. Moliyaviy turbulentlik davrida dollar ko‘pincha xavfsiz oqimlardan foyda ko‘radi.

Investorlar, nima bo‘lishidan qat’i nazar, Amerikaning yaxshi tartibga solinadigan, yuqori likvidli pul bozorlari har qanday yengib o‘tishi mumkinligiga ishonadi.

Standard Chartered banki modeli, dollarning yaqindagi kuchining taxminan 45 foizi uning xavfsiz boshpana maqomidan kelib chiqqanligini aniqladi.

Agar Fed o‘zining shafqatsizligida boshqa markaziy banklarni ortda qoldirishda davom etsa, bu dollar qiymatini qo‘llab-quvvatlaydi.

Xuddi shunday bozordagi tartibsizliklarning yangi bosqichi uni kuchaytirishi mumkin. Ammo dollar qanchalik ko‘tarilgan bo‘lsa, keyingi yutuqlar uchun imkoniyatlar cheklangan bo‘ladi. “Zamin” yangiliklarini “Twitter”da kuzatib boring