Avstraliya qirg‘oqlarida o‘tkazilgan tadqiqot paytida Birinchi jahon urushi davrida yozilgan askarlar maktubi bo‘lgan shisha topildi.
Maktub 1916-yil 15-avgust sanasiga tegishli bo‘lib, uni 27 yoshli Malkolm Nevill va 37 yoshli Uilyam Xarli yozgan. Ular o‘sha paytda avstraliyalik harbiy mahbuslarni Yevropaga olib ketayotgan HMAT A70 Ballarat transport kemasida xizmat qilgan.
Maktubda dengizchilar o‘zlarining birgalikdagi hayoti, yo‘l davomida boshdan kechirgan kechinmalari haqida yozib, ota-onalaridan ular uchun ortiqcha qayg‘urmaslikni so‘rashgan.
Topilmani Braun oilasi tasodifan plyajni tozalash chog‘ida kashf etdi. Oilaning vakili Deb Braunning aytishicha, shisha bir asrdan ko‘proq vaqt davomida qum ostida yotgan bo‘lib, suv ta’siriga deyarli uchramagan.
“Biz plyajni tez-tez tozalaymiz, lekin bunday topilma kutmagan joyda chiqib qoldi. U kichkina, ammo tarixiy ahamiyatga ega shisha edi”, — dedi Deb Braun.
Tadqiqotchilar maktubni “tarixning tirik guvohi” deb atamoqda. Chunki yozuvlarda o‘sha davr askarlarining insoniy tuyg‘ulari, sog‘inch va umidlari aks etgan.
Nevill 1917-yilda janglarda halok bo‘lgan, Xarli esa ikki marta yaralangan bo‘lishiga qaramay, urushdan omon qolgan. Ammo u 1934-yilda Adelaida shahrida saraton kasalligidan vafot etgan. Uning yaqinlari bu kasallikni “urush paytida xandaqlarda yutilgan zaharli gaz” bilan bog‘lashgan.
Tarixchilar bu topilmani XX asr boshidagi harbiy dengizchilarning ruhiy holatini tushunishda muhim manba sifatida baholamoqda. Maktub hozirda Avstraliya Harbiy tarixi muzeyida saqlanmoqda.
“Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!
