Hisobot: Toshkent havosining iflosligi yiliga 3 ming kishining bevaqt oʻlimiga olib keladi

Jahon banki “Toshkent shahrida havo sifatini baholash va Oʻzbekistonda havo sifati boshqaruvini takomillashtirish boʻyicha “yoʻl xaritasi” nomli hisobotini taqdim etdi.

Hisobotda asosiy e'tibor Toshkent shahri havosidagi PM2,5 zarrachalariga qaratilgan. Jahon sogʻliqni saqlash tashkiloti ushbu zarralarni inson salomatligi uchun eng katta xavf tugʻdiradigan ifloslantiruvchi deb hisoblaydi.

Ta'kidlanishicha, poytaxtda PM2,5 zarrachalarining kontsentratsiyasi qish oylarida eng yuqori darajaga etadi. Shaharda PM2,5ning oʻrtacha yillik kontsentratsiyasi JSST belgilagan me'yor (har bir kub metrga 5 mikrogramm)dan 6 baravar koʻproqni tashkil etadi.

Hisob-kitoblarga koʻra, bu ifloslanish natijasida Toshkent aholisi sogʻligʻiga etayotgan zarar qiymati Oʻzbekiston yalpi ichki mahsulotining 0,7 foiziga teng boʻlishi mumkin.

“Ushbu tadqiqot davomida Toshkent shahridagi PM2,5 ifloslanishining aholi salomatligiga ta'sirini baholash shuni koʻrsatdiki, havoning PM2,5 zarralari bilan ifloslanishi Toshkentda har yili taxminan 3000 kishining bevaqt oʻlimiga olib kelishi va aholi farovonligiga salbiy ta'siri esa yiliga 488,4 mln AQSh dollarini tashkil etishi mumkin”, – deya qayd etgan tadqiqotchilar.

Qayd etilishicha, erta oʻlimlarning aksariyati insult (33 foiz), undan keyin yurak ishemik kasalligi (28 foiz) va quyi nafas yoʻllarining infektsiyalari (23 foiz) sabab boʻladi.

Hisobotga koʻra, Toshkentda PM2,5 zarrachalari bilan antropogen ifloslanishning asosiy manbalari isitish sektori (28 foiz), transport (16 foiz) va sanoat (13 foiz) hissasiga toʻgʻri keladi.

Shaharda PM2,5 emissiyasining eng katta manbayi isitishdir: garchi bu omil asosan qish oylariga toʻgʻri kelsa-da, uning yillik ulushi PM2,5 emissiyasining deyarli uchdan bir qismini tashkil qiladi. Umumiy yillik PM2,5 chiqindilarining 18 foizi yoʻl changining koʻtarilishi va qurilish ishlari natijasida hosil boʻlgan shahar changi bilan bogʻliq, deyiladi hisobotda.

Ifloslanishning 36 foizini inson omiliga bogʻliq boʻlmagan transchegaraviy, xususan shamol bilan keladigan changlar tashkil etadi. Yoz mavsumida aynan shu omil, qish mavsumida esa isitish bilan bogʻliq manbalar ustunlik qiladi.

Jahon banki mutaxassislari Oʻzbekistonda havo sifatini boshqarishni takomillashtirish uchun, jumladan, quyidagi tavsiyalarni ilgari surgan:

• havo sifati standartlari va tegishli qoidalarni yangilash, havo sifatini boshqarish milliy strategiyasini ishlab chiqish va zarur muvofiqlashtirish mexanizmini yaratish;
  
• issiqlik tarmogʻidagi emissiyani kamaytirish uchun yoqilgʻi sifatini va isitish moslamalarining samaradorligini oshirish, binolarning energiya samaradorligini oshirish;
  
• uy xoʻjaliklariga (ayniqsa ijtimoiy himoyaga muhtoj qatlamga) oʻz binolarini energiya tejamkor va ekologik toza isitishga sarmoya kiritish uchun moliyaviy yordam koʻrsatish.
  

Texnik baholash natijalari Toshkent shahridagi havo sifatini keyingi tahlil qilish uchun asos boʻldi va Oʻzbekistonning boshqa shaharlarida ham shunday baholashlarni oʻtkazish uchun namuna boʻla oladi, deya xulosa qilgan xalqaro ekspertlar.

Hisobotdan ayrim muhim jadvallar


“Zamin” yangiliklarini “Telegram”da kuzatib boring