Абдуллоҳ ибн Фараж айтади: “Бир куни менга мардикор керак бўлиб, бозорга бордим. Кўзим бозор четида жун кийим кийган, олдида сават ва белкурак турган рангпар йигитга тушди. Мен ундан:
– Ишлайсанми? – деб сўрадим.
– Ҳа!
– Қанчага?
– Бир дирҳам ва бир танга.
– Яхши. Мен билан юр.
– Майли, фақат битта шартим бор!
– Қанақа экан?
– Муаззин азон айтса, мен таҳорат қилиб, масжидда жамоат билан намоз ўқиб келаман. Шом намозига азон айтилса ҳам шундай қиламан.
– Келишдик.
У мен билан бирга уйимга келди, камарини маҳкам боғлаб, индамай ишга киришди. Аср намозига азон айтилгунча ишлади. Йигит: «Эй Абдуллоҳ, азон айтилди», деди. Мен жавоб бердим: «сенинг ҳақинг, боравер». Масжидга борди, намоз ўқиди, қайтиб келгач яна ишга киришди ва шомга азон чақирилгунча тинмай меҳнат қилди. Азон айтилгач, йигит яна масжидга йўл олди. Қайтиб келгач, ишини тугатди. Мен унга ҳақини бердим ва у кетди.
Бир неча кундан кейин бизга яна уста керак бўлиб қолди. Аёлим ишининг пухталиги бизга ёққанлиги учун яна ўша устани олиб келишимни айтди. Мен бозорга бориб уни қидира бошладим, лекин тополмадим. Мен у ҳақида сўраганимда, уни билганлар йигитнинг фақат шанба куни келиб, бозорнинг чеккасида ёлғиз туришини айтишди. Мен ишни шанбагача қолдириб, ниҳоят уни топдим. Ва яна:
– Ишга борасанми? – деб сўрадим.
– Ҳа, сиз иш ҳақим ва шартларимни биласиз, – деди.
У мен билан уйимга борди, ўз ишини кўнгилдагидек бажарди. Мен унинг ишига пул тўлаганимда, келишилганидан кўпроқ беришга қарор қилдим, бироқ у рози бўлмади. Менинг қайсарлигимдан у ғазабланиб, келишилган пулни ҳам олмасдан йўлга тушди. Ноилож ортидан эргашдим.
Яна бир қанча муддат ўтиб, уста керак бўлди. Мен яна мардикорлар олдига бордим. Бироқ шанба куни бўлса-да у кўринмас эди. Менга унинг касал эканлигини айтишди.
Унинг яшаш жойини билиб олдим. Борсам уй эгаси бир кампир экан. Ундан: «ёш уста шу ерда яшайдими?» деб сўрадим. Кампир йигитнинг бир неча кундан бери тоби йўқлигини айтди. Мен унинг ёнига кирсам у ўринда ётган экан. Бошида ёстиқ ўрнида бир ғишт қўйилган эди. Мен салом бериб сўрадим:
– Сенга бирор нарсада ёрдам бера оламанми?
– Ҳа, агар рози бўлсангиз.
– Инша Аллоҳ, розиман.
– Мен ўлсам, бу белкуракни сотинг, жубба ва кўйлагимни ювинг, мени уларга ўранг, чўнтагимда бир узук топасиз. Уни олиб халифа Ҳорун ар-Рашид келаётган йўл бўйида туринг. Сизга яқинлашганда унга ўша узукни кўрсатинг, шунда у сизни ўзига чақиради. Унинг олдига борганингизда, узукни беринг. Аммо буларнинг барчаси менинг дафн маросимимдан кейин содир бўлиши керак.
Мен унинг илтимосини қабул қилдим. У оламдан ўтгандан кейин ҳамма айтганларини қилдим ва Ҳорун ар-Рашид кўчага чиқишини кутдим. Халифа йўлдан ўтаётганда мен унга: «Эй мўминлар ҳукмдори, сенга бир нарсам бор», деб нидо қилдим ва узукни силкита бошладим. У унга эргашишни буюрди ва биз унинг саройига бордик. У барча ишларини бир четга суриб, сўради:
– Сен кимсан?
– Мен Абдуллоҳ ибн Фаражман.
– Бу узукни қаердан олдинг?
Мен унга узук воқеасини айтиб бердим, халифа шундай йиғлай бошладики, ҳатто унга раҳмим ҳам келди. Мен сўрадим:
– Эй мўминлар ҳукмдори, бу йигит сизга ким эди?
– У менинг ўғлим!
– У бу аҳволга қандай тушиб қолди?
Халифа деди:
– У мен халифа бўлишимдан олдин туғилган. Мен уни яхши тарбияладим, Қуръон ва ислом илмларини ўргатдим. Менга халифалик ҳукмронлиги ишониб топширилганида, у мени тарк этди ва дунё бойлигимдан бирортасини ҳам қабул қилмади. Мен бу қимматбаҳо узукни онаси орқали унга бериб, муҳтож бўлсганида уни сотиб ишлатишини айтдим. У онасига жуда яхши муносабатда бўлиб, совғани қабул қилди. Лекин унинг онаси оламдан ўтди ва сен айтмагунча мен ундан бошқа хабарим йўқ эди.
Кеч киргач, халифа билан бирга чиқиб, ўғлининг қабрига бордик. У ерда халифа ўтириб, ҳўнг-ҳўнг йиғлади. Тонг отгандан кейин у уйига қайтди. Халифа ўғлининг қабрини бирга зиёрат қилиш учун яна унинг ҳузурига яна келишимни илтимос қилди. Кечаси унинг олдига келдим, бирга қабристонга бордик, кейин у ўз саройига қайтди.
Жамолиддин Абул Фараж ибнул Жавзийнинг
(вафоти ҳижрий 597 йил) «Уюн ал-ҳикоят» китобидан.
Манба: Azon.uz
“Замин” янгиликларини “Telegram”да кузатиб боринг
