Россия ва Украина ўртасидаги қуролли можаро бошланганидан буён, миллиондан ортиқ инсон ҳалок бўлди ёки яраланди. Уруш натижасида Украинадаги кўплаб шаҳар ва қишлоқлар яксон этилди, 20 мингга яқин бола Россияга мажбуран олиб кетилди. Аммо қуролли тўқнашувнинг яна бир оғир оқибати — Украинада рўй бераётган экологик фалокатлардир.
Экоцид: янги ҳарбий жиноят
Украина ҳукумати уруш натижасида келиб чиққан экологик ҳалокатлар бўйича махсус маълумотлар тўплаш ишларини олиб бормоқда. Мамлакат прокуратураси Россия томонидан амалга оширилган ҳарбий ҳаракатлар оқибатида атмосфера, сув манбалари, ўсимлик ва ҳайвонот дунёсига етказилган зарарни "экоцид" — яъни экологик жиноят сифатида баҳоламоқда.
Украина Бош прокуратурасининг экологик жиноятлар бўйича маслаҳатчиси Максим Поповнинг сўзларига кўра, бу жиноятларнинг ўзига хос жиҳати — уларнинг масштабли ва тизимли равишда амалга оширилганидир. Ҳозирда 247 та иш олиб борилмоқда ва шундан 14 таси Украина Жиноят кодексидаги экоцид моддасига асосан таснифланган.
Экологик зарарнинг умумий ҳажми
Украина ҳукумати маълумотига кўра, уруш туфайли мамлакатнинг табиий ресурсларига етказилган умумий зарар 85 миллиард доллардан ошган. Бу зарар нафақат экологик муҳитга, балки қишлоқ хўжалиги, аҳоли соғлиғи ва келажакдаги иқтисодий барқарорликка ҳам таъсир қилмоқда.
Каховка тўғони ва 2023 йилдаги экологик фалокат
2023 йил июнида Каховка ГЭС тўғони портлатилиши Украина тарихидаги энг йирик экологик фалокатлардан бири сифатида қайд этилди. Портлашдан кейин Днепр дарёси орқали заҳарли чўкиндилар ва чучук сув оқиб чиқиб, Қора денгиз соҳилларидаги экотизимга катта зарар етказди. Бу ҳодиса денгиз организмларининг кўпайиш мавсумига тўғри келиб, уларнинг аксарияти йўқ бўлди.
Каховка сув омбори Украина жанубининг катта қисмини суғориш билан таъминлаб келаётган эди. Портлашдан кейин ушбу минтақа қуриб боришни бошлади. 2024 йилда кунгабоқар ҳосили 2023 йилга нисбатан 10 баравар камайгани қайд этилмоқда.
Экоцидни халқаро даражада эътироф этиш ҳаракатлари
2021 йилда халқаро юристлар гуруҳи экоцидга аниқ таъриф бериб, уни Халқаро Жиноят Судида кўриб чиқиладиган жиноятлар қаторига қўшишни таклиф қилган. Унга кўра, экоцид — бу инсон томонидан содир этилган, узоқ муддатли ва кенг кўламли экологик зарар етказувчи ҳаракатдир.
Украина расмийлари Россияни жавобгарликка тортиш имконияти чекланганини тан олишади. Аммо уларнинг фикрича, ички терговлар ва суд қарорлари, ҳатто сиртдан чиқарилган бўлса ҳам, халқаро ареналарда товон тўлаш ва ҳуқуқий босим ўтказишда асос бўла олади.
Украинадаги уруш нафақат инсон ҳаётига, балки табиатга ҳам беқиёс зарар етказмоқда. Экоцид деган янги жиноят тури орқали Украина халқаро ҳамжамиятни жамлашга, агрессор томонни жавобгарликка тортишга ва табиатни муҳофаза қилиш йўлида қонуний механизмлар яратишга интилмоқда. Бу фақатгина Украина учун эмас, балки бутун инсоният келажаги учун долзарб масаладир. “Замин” янгиликларини “Telegram”да кузатиб боринг
Ctrl
Enter
Хато топдИнгизми
Иборани ажратиб Ctrl+Enter тугмасини босингМавзуга оид янгиликлар
