2025-yilning yanvar–sentyabr oylari mamlakat ichki valyuta maydonida juda faol, hatto kutilganidan ham harakatli davr bo‘ldi. Markaziy bank e’lon qilgan tahlilga ko‘ra, xorijiy valyutaga bo‘lgan ham talab, ham taklif bir vaqtning o‘zida oshdi, bu esa bozordagi umumiy dinamikani yanada jonlantirdi.
Hisobot davrida valyuta xaridiga bo‘lgan ehtiyoj 48,4 milliard dollargacha ko‘tarildi, bu o‘tgan yilga nisbatan 24 foiz o‘sish demak. Taklif tomoni ham ortda qolgani yo‘q — Markaziy bankning to‘g‘ridan to‘g‘ri operatsiyalarini hisobga olmagan holda bozorga 41,2 milliard dollarlik valyuta kirdi. Bu ham 2024-yilga nisbatan 26 foizga ko‘p o‘sishni anglatadi.
Shu bilan birga, Markaziy bank tomonidan monetar oltin doirasida amalga oshirilayotgan sterilizatsiya operatsiyalari orqali bozordagi valyuta zaxirasi qo‘shimcha ta’minlab turildi. Bu — ichki bozorda keskin tebranishlarning oldini olishda muhim omil bo‘ldi.
Yuridik shaxslarda talab va taklif mutanosib oshdi
Korxonalar tomonidan chet el valyutasiga bo‘lgan talab 10 oyda 24 foizga oshgan bo‘lsa, ular tomonidan valyuta taklifi 38 foizga ko‘payadi. Eksportdan tushgan valyuta tushumlari 18 foiz o‘sib, 14,5 milliard dollarni tashkil etdi. Bu mablag‘larning yarmidan ko‘pi — 8,1 milliard dollari ichki bozorda sotildi.
Shuningdek, banklar xorijiy kreditlar hisobidan 7,3 milliard dollarlik valyuta sotdi — bu o‘tgan yildan 63 foiz ko‘p. Korxonalar tomonidan sotib olingan valyuta asosan quyidagi yo‘nalishlarga sarflandi:
- 51 foiz — uskunalar, xomashyo va texnik mahsulotlar importi
- 27 foiz — tashqi kreditlarni qaytarish
- 17 foiz — iste’mol tovarlari va dori-darmon
- 2 foiz — xorijiy investorlar dividendlari
- 3 foiz — boshqa maqsadlar
Jismoniy shaxslar valyuta ayirboshlashda rekord ko‘rsatkich qayd etdi
Aholi tomonidan banklarga sotilgan valyuta hajmi 17,4 milliard dollarga yetdi. Bu — o‘tgan yildagidan 1,3 barobar ko‘p.
Shuningdek, aholi valyuta sotib olishni ham faol davom ettirdi: jami 9,6 milliard dollarlik valyuta xarid qilindi.
Eng qizig‘i — aholi sotgan valyuta miqdori unga bo‘lgan talabdan 7,8 milliard dollarga ortiq bo‘ldi. Bu ko‘rsatkich o‘tgan yilga nisbatan qariyb bir yarim barobar ko‘p.
Bu albatta xalqaro pul o‘tkazmalari ta’siriga bog‘liq. Bu yo‘nalish orqali mamlakatga 15,8 milliard dollar kelib tushdi — bir yilda 25 foiz o‘sish. Chiqib ketgan mablag‘lar esa 2,2 milliard dollar bo‘lib, o‘tgan yildagidan 147 million dollarg‘a kam.
Milliy valyuta kursi mustahkamlanishda davom etdi
Yanvar–oktyabr oylari ichida milliy valyuta 7 foizga qiymat oshirdi. Bu tendensiya bir necha omillar ta’sirida shakllangan:
- eksportdan tushumlar oshishi
- xorijiy kreditlar oqimining kuchayishi
- pul o‘tkazmalari hajmining o‘sishi
- importning barqarorlashuvi
- investitsiya dinamikasining yaxshilanishi
Markaziy bank izohida ta’kidlanishicha, bu omillar valyuta bozoridagi mutanosiblikni saqlab turib, milliy valyuta mustahkamlanishiga xizmat qilgan.
Yakuniy xulosa qilib aytganda, 2025-yilning dastlabki 9–10 oyi valyuta bozori uchun ijobiy tendensiyalar bilan kechdi. Talab va taklif o‘rtasidagi mutanosib o‘sish, aholi tomonidan o‘sib borayotgan valyuta kirimi va eksportdan tushumlarning ko‘payishi bozorda barqaror vaziyatni ta’minladi.
Bu jarayonlar, albatta, kelgusi oylarda ham iqtisodiy barqarorlikni saqlashda muhim rol o‘ynaydi.
“Zamin”-ді Telegram-нан оқыңыз!
«Меҳмон» тобындағы келушілер бұл жарияланымға пікір қалдыра алмайды.
