Rossiya hukumati Ukraina bilan muzokaralar haqida tez-tez gapira boshladi, bundan asl maqsad nima?

^{Rossiyaliklar Ukrainada qoldirgan texnika. Dimitar Dilkoff / AFP / Scanpix}
Soʻnggi haftalarda Rossiya hukumati Ukraina yoki Gʻarb davlatlari bilan boshlanishi mumkin boʻlgan muzokaralar haqida tez-tez gapirmoqda. Masalan, 14 oktyabr kuni Rossiya tashqi razvedka xizmati rahbari Sergey Narishkin muzokaralar oʻtkazilishi mumkinligini, biroq bu faqat «muayyan shartlar asosida» boʻlishini aytdi. 6 oktyabr kuni esa Federatsiya Kengashi raisi Valentina Matvienko Ukraina hukumatiga Rossiya «taklif qilgan shartlar» asosida «tinchlik shartnomasi» boʻyicha muzokaralarni «hoziroq» boshlashni taklif qilgandi.

Vladimir Putin ham sentyabr oyi oʻrtalarida muzokaralar haqida toʻxtalgandi: «Biz buni (urushni) imkon qadar tezroq toʻxtatish uchun barcha choralarni koʻramiz. Afsuski, faqat qarama-qarshi tomon — Ukraina rahbariyati muzokaralar jarayonidan voz kechishini va oʻz maqsadlariga jang maydonida harbiy yoʻl bilan erishmoqchi ekanini e'lon qildi».

Xoʻsh, Rossiya oliy martabali vakillari tinchlik kelishuvlari haqida tez-tez gapirishidan asl maqsad nima?

Ukraina tomoni soʻnggi paytlarda Putin bilan muzokaralar oʻtkazish imkoniyatini bir necha bor rad etdi. Oktyabr oyi boshida prezident Volodimir Zelenskiy «Rossiya prezidenti Vladimir Putin bilan muzokara oʻtkazish mumkin emasligi» haqidagi farmonni imzoladi. Bu hujjat Ukraina hududlarini qoʻshib olish boʻyicha Rossiya tomonidan oʻtkazilgan «referendumlar»ga javoban qabul qilindi.

Putin haqiqatan ham 2022 yil bahorida toʻxtab qolgan tinchlik kelishuvlarini qayta boshlash haqida oʻylamoqda. Shu bilan birga, u Rossiya Donbassdagi hududlar ustidan nazoratni saqlab qolishini xohlaydi va «Qrimni muhokama qilishni umuman istamaydi».

«Meduza» nashrining Kremlga yaqin ikki manbasi va Rossiya hukumatiga yaqin boshqa bir manbasiga koʻra, bu pozitsiya hali ham oʻzgarmagan. Biroq nashr suhbatdoshlarining ma'lum qilishicha, Rossiya hukumati yangi «taktik variant»ni ishlab chiqqan. Bu toʻlaqonli tinchlik shartnomasi tuzishni emas, balki vaqtinchalik oʻt ochishni toʻxtatish rejimini joriy etishni nazarda tutadi. Kremlning fikricha, Rossiya va Ukraina harbiylari bu borada ikki davlatning birinchi rahbarlarini jalb etmasdan turib ham kelishib olishi mumkin.

Nashrning Kremldagi suhbatdoshi, katta ehtimol bilan Rossiya hukumati ushbu kelishuvga erishish uchun Xerson oblastidagi bosib olingan hududlarning bir qismini tark etishga ham tayyor ekanini aytgan.

Xerson oblastidagi front chizigʻida nimalar yuz bermoqda?

Xerson oblastining rossiyaparast ma'muriyati rahbari oʻrinbosari Kirill Stremousov aholiga «harbiylarning manyovr qobiliyatiga xalaqit bermaslik uchun jangovar harakatlardan uzoq boʻlgan Rossiyaning boshqa xavfsiz hududlariga borishi kerakligi»ni aytdi. Rossiya bosh vaziri qurilish ishlari boʻyicha oʻrinbosari Marat Xusnullin esa Xerson oblastining Rossiya nazorati ostidagi hududi aholisiga hukumat ularga koʻchish va yangi bepul uy-joy bilan ta'minlashda yordam berishini e'lon qildi.

«Endi Xersonni saqlab qolish juda qiyin va qoʻshinlarning mintaqadan olib chiqilishi Ukraina bilan xayrixohlik ishorasi hamda Ukraina tomon qadam tashlash sifatida amalga oshirilishi mumkin», degan «Meduza» nashrining Kremldagi suhbatdoshi.

Hozirda Kreml Gʻarb etakchilari va Turkiya prezidenti Rajab Toyyib Erdoʻgʻanni Ukrainani Rossiya bilan muzokara stoliga qaytishga «koʻndirish»ga undamoqda. «Meduza» suhbatdoshlarining ta'kidlashicha, boshqa mamlakatlar rahbarlari bilan muloqotlarda Rossiya vakillari oʻz harakatlariga oddiy sababni keltiryapti: «fuqarolarning qurbon boʻlishiga yoʻl qoʻymaslik».

Qizigʻi esa bu sabab va jarayon Ukraina qoʻshinlarining muvaffaqiyatli qarshi hujumi va Qrim koʻprigi portlatib yuborilganidan soʻng Ukraina shaharlariga keng miqyosda uyushtirilgan yirik raketa hujumlari fonida roʻy bermoqda.

Shu bilan birga, Kremldagi manbalar Vladimir Putin urushni davom ettirishdan voz kechmoqchi emasligi va ehtimoliy oʻt ochishni toʻxtatish rejimidan yangi hujumga tayyorgarlik koʻrish uchun foydalanmoqchi ekanini qayd etgan. Putinning fikricha, bu vaqt ichida rus armiyasi safarbar qilinganlarni jangga tayyorlay oladi va jangovar texnikalardagi yoʻqotishlar oʻrnini qandaydir yoʻl bilan toʻldiradi.

Rossiya prezidenti matbuot kotibi Dmitriy Peskov «Meduza» nashri savollariga javob bermagan.

Kreml rejasiga koʻra, «yangi keng koʻlamli hujum» taxminan 2023 yilning fevral-mart oylarida boshlanishi mumkin.

Oldinroq Ukraina armiyasi xuddi shunday taktikadan foydalangandi: avvaliga safarbar qilinganlarni bir necha oy davomida tayyorladi, keyin esa ularning yordami bilan Xarkiv va Xerson oblastlarida muvaffaqiyatli qarshi hujumni amalga oshirdi.

«Meduza» nashri xabar berishicha, rasmiy Kievning Moskva bilan har qanday muzokaralar boʻyicha pozitsiyasi oʻzgarishsiz qolmoqda.

«Biz Rossiya bilan muzokaralarga tayyormiz, lekin Putin bilan emas, balki uning oʻrnini egallagan shaxs bilan», — degan Zelenskiy ofisidagi manba. U, shuningdek, ruslarga bunday muzokaralarni oʻtkazish imkoniyatini reallashtirish uchun oʻz kuchlarini ishga solishni taklif qilgan: «Oʻzingizning noadekvat prezidentingiz — Putinni taxtdan tushiring».

Manbaning qoʻshimcha qilishicha, Ukraina anchadan beri Rossiyaning har qanday bayonotiga va «yaxshi niyatdagi harakatlari»ga ishonmaydi.

«Putin hali ham yolgʻon gapiryapti. U muzokaralarga tayyor ekanini aytdi va bu bilan bir vaqtda tinch aholiga raketa hujumlarini uyushtirdi. Oʻylashimcha, bosib olingan hududlarimiz qaytarilgunga qadar hech qanday oʻt ochishni toʻxtatish rejimi boʻlmaydi», — degan Zelenskiy ofisi vakili.

Zelenskiyning ofisi rahbari maslahatchisi Mixaylo Podolyak bu pozitsiyaga qoʻshildi:

«Rossiya stsenariysidagi oʻt ochishni toʻxtatish rejimi Ukrainaga nima beradi? Yangi boʻlinish chizigʻini amalda mustahkamlash va ruslarning vaqtinchalik bosib olingan erlarimizga shoshilinch joylashib olishinimi? Rostdan bizni bunga rozi boʻladi deb oʻylashdimi? Ayniqsa, qarshi hujum fonida...

Bu safarbar qilinganlarni tayyorlash va jang maydoniga yangi qurbonlarni yuborib katta yoʻqotishga uchragan rus boʻlinmalarni hech boʻlmaganda biroz mustahkamlash uchun yaqqol operativ pauzami? Bu bizga nimaga kerak?»

U «bu stsenariy Ukraina manfaatlariga mutlaqo toʻgʻri kelmasligi, shuning uchun bunday takliflar umuman koʻrib chiqilmasligi»ni qoʻshimcha qilgan.

«Ukraina Rossiyaning harbiy magʻlubiyatidan «juda manfaatdor». Chunki faqat shu yoʻlgina urushni haqiqatan ham tugatadi, harbiy jinoyatchilarni qonuniy yoʻl bilan qattiq jazolash imkoniyatini yaratadi va Rossiyadagi siyosiy tuzum oʻzgarishiga bevosita hissa qoʻshadi», — deydi Podolyak. “Zamin” yangiliklarini “Telegram”da kuzatib boring