Nyu-York shahri cho‘kmoqda. 8 million odam va o‘n minglab binolar xavf ostida

Nyu-York cho‘kmoqda va kelajakda suv ostida qolish xavfi bor. AQSH Geologiya xizmati tomonidan shunday xulosalar qilingan. Mamlakatning eng yirik va aholisi eng ko‘p bo‘lgan shahri dunyo okeanlari sathi ko‘tarilishidan ko‘ra ikki baravar tez cho‘kmoqda. Buning asosiy sabablardan biri yerga bosim o‘tkazadigan osmono‘par binolarning ulkan og‘irligi deyilmoqda.

Shu sababli, 2050 yilga kelib, shahar 20-75 sm ga "cho‘kishi" mumkin. Ammo kelgusi yillarda suv toshqini sodir bo‘lmasa ham, osmono‘par binolarning yaxlitligi xavf ostida: dengiz suvining uzoq vaqt ta’siri armatura korroziyasi va poydevorlarda betonning zaiflashishiga olib keladi.

“Nyu-York shahri yiliga o‘rtacha 1-2 mm tezlikda cho‘kmoqda, biroq ba’zi hududlarda cho‘kish yiliga 4,5 mm ga yetadi”, degan tadqiqot mualliflaridan biri geofizik Tom Parsons CNN telekanaliga.

“Nyu-York suv toshqini xavfi tufayli jiddiy muammolarga duch kelmoqda. Bu yerda dengiz sathining ko‘tarilish xavfi Shimoliy Amerikaning Atlantika qirg‘oqlari bo‘ylab o‘rtacha ko‘rsatkichdan 3-4 baravar yuqori. Yuqori zichligi bilan ajralib turadigan Nyu-York shahrining 8,4 million aholisi suv toshqini paytida turli darajadagi xavf ostida bo‘lishi mumkin", deyiladi tadqiqotda.

Tadqiqotchilar Nyu-Yorkning beshta tumanida 2022 yil sentyabr holatiga ko‘ra mavjud bo‘lgan 1,08 million binoning massasini hisoblab chiqishdi. Bu 762 million tonnani tashkil etdi - og‘irlik taxminan 1,9 millionta to‘liq yuklangan Boing 747-400 samolyotiga teng.

Biroq, barcha cho‘kishlar binolarning katta og‘irligi bilan bog‘liq emas, deydi Parsons. “Biz binolarning yumshoq zamin yoki sun’iy qirg‘og‘ga qurilgan joylarda cho‘kishni tushunamiz. Lekin biz cho‘kishni qayd etgan shunday hududlar borki, buni tushuntirish qiyin”, — deya izohlagan ekspert.

Uning so‘zlariga ko‘ra, Nyu-Yorkning ba’zi hududlari yer osti suvlarini haydash, oxirgi muzlik davrida yuzaga kelgan tuproqning bo‘shashishi deb ataladigan turli sabablarga ko‘ra odatdagidan tezroq cho‘kishi mumkin.

Boshqalarga qaraganda tezroq cho‘kadigan hududlar orasida Kvins, Bruklin, Manxettenning pastki qismi kabi Nyu-Yorkning eng zich joylashgan mintaqalari bor. Parsons ta’kidlashicha, bu qisman katta va og‘ir binolarning yukiga mos keladi. Ammo olimlar, shuningdek, shaharning eng chekka va eng kam aholi punkti bo‘lgan Staten orolining shimoliy qismida ham cho‘kishni qayd etgan. Va hozircha ular buning uchun izoh topa olishmagan.

Tadqiqot mualliflari bu qachon sodir bo‘lishi haqida aniq prognozlar bera olmaydi - vaqt oralig‘i bir xil cho‘kish tezligida o‘ndan bir necha yuz yillargacha bo‘lishi mumkin.

Parsons so‘nggi yillarda shahar tabiiy ofatlardan ko‘proq zarar ko‘rganini xotirlaydi. Masalan, 2012 yilda sodir bo‘lgan “Sendi” to‘foni tufayli ko‘rfazlardagi dengiz suvi shaharning bir qismini suv bosgan. 2021 yilda “Ida” to‘foni paytida kuchli yomg‘irlar bir necha kun davomida drenaj tizimlarini ishdan chiqardi.

"Qurilish poydevorining sho‘r suvga qayta-qayta ta’siri mustahkamlovchi po‘latni korroziyaga olib kelishi va betonni kimyoviy jihatdan mo‘rtlashtirishi mumkin, bu esa strukturaning zaiflashishiga olib keladi", deb tushuntiradi Parsons. “Sendi” saboqlariga qaramay, Nyu-Yorkda 2012 yildan beri qurilgan osmono‘par binolarning ko‘pchiligi bu omillarni hisobga olmadi, deydi u.

Nyu-York bu muammoga duch kelgan yagona sohilbo‘yi shahri emas. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, dunyodagi aholisi ko‘p bo‘lgan deyarli barcha sohilbo‘yi shaharlari dengiz sathiga nisbatan tezroq cho‘kmoqda. Azon.uz saytida Indoneziya poytaxti Jakarta ham xuddi shu muammo qarshisida qolgani haqida xabar berilgan edi.

Ilmiy maqolaning qisqacha mazmunida ta’kidlanganidek, uning maqsadi muammoga e’tiborni qaratish va dengiz, daryo yoki ko‘l qirg‘oqlarida qurilgan har bir yangi osmono‘par bino kelajakda suv toshqini xavfini oshirishi mumkinligini tushuntirishdir.

O'zbekiston yangiliklari Yangiliklar