Dunyodagi qaysi mamlakatlarda internet yoʻq?

Savolni oʻqiganingizdayoq nahotki internet yoʻq joylar boʻlsa yoki internetsiz yashash qiyinku, degan xayolga borganingiz aniq. Internet u yoki bu shaklda deyarli barcha mamlakatlarda mavjud. Ammo dunyoning turli burchaklarida global tarmoqning tarqalishi va foydalanish imkoniyati qanday – bu butunlay boshqa savol.

Dunyo aholisining salmoqli qismi haligacha turli sabablar va sharoitlar tufayli internetdan foydalanmaydi. Qaerdadir zarur infratuzilmaning yoʻqligi va boshqa joyda odamlarning hayoti shunday tartibga solinganki, internet shunchaki majburiy narsa emas.

Dunyoning alohida mintaqalarida internetning oʻta past ishlashi mahalliy iqtisodiyotning rivojlanmagani, kompyuter savodxonligining pastligi, til toʻsiqlari va madaniy xususiyatlar ta'sir koʻrsatadi. Ushbu omillarning uygʻunligi tufayli internet Er aholisining koʻpchiligi uchun unchalik zarurat emas.

Internetdan foydalanishga yoʻl qoʻyilgan toʻsiqlardan yana biri internet narxining qimmatligi turmush darajasi past aholiga toʻgʻri kelmasligidir. Shuningdek, elektr energiyasining nisbatan yuqori narxini ham unutmaslik kerak. Ayrim mamlakatlarda internetga qattiq tsenzura qarshilik qiladi.

Dunyo aholisi 8 milliard kishidan oshdi, 5,4 milliardga yaqin kishi esa internetdan foydalanadi – bu Xalqaro elektraloqasi ittifoqining soʻngi ma'lumotlari.

Shunday qilib, dunyo aholisining 66 foizi internetdan foydalanadi. Bu raqam past boʻlib tuyulishi mumkin, ammo 2005 yilda butun dunyo boʻylab odamlarning atigi 16 foizi internetdan foydalangan. Internet tarmogʻidan foydalanuvchilar sonining koʻpayishiga aloqa xizmatlari, kompyuterlar va mobil qurilmalar narxining bosqichma-bosqich arzonlashishi, shuningdek, internet infratuzilmasining bosqichma-bosqich rivojlanishi ta'sir koʻrsatmoqda.

Er yuzida hali ham mahalliy aholi bizga odatiy boʻlgan internet nima ekanligini bilmaydigan joylar mavjud.

Shimoliy Koreya

Internet ta'qiqlangan mamlakat deyilganda Shimoliy Koreya birinchi oʻrinda esga tushadi. Shimoliy Koreyada bizning odatiy ma'noda internet yoʻq. Buning oʻrniga mamlakat oʻzining ichki tarmogʻiga ega – Kvanmyon.

Kvanmyon Shimoliy Koreyaning global internetga ulanmagan ichki internetidir. Ushbu mahalliy internet 2000 yilda yaratilgan va internetning qolgan qismidan ajratilgan eng yirik kompyuter tarmoqlaridan biridir. Shimoliy Koreyada faqat bitta internet-provayder mavjud boʻlib, u mamlakatdagi butun internetga xizmat koʻrsatadi.

Kvanmyon asosan Shimoliy Koreyaning davlat siyosatini ilgari surish vositasi sifatida ishlatiladi. Shimoliy Koreya interneti hukumat veb-saytlari, jumladan, universitetlar va kutubxonalar, shuningdek, ilmiy, texnik, madaniy va ma'rifiy ma'lumotlarga ega onlayn resurslar bilan toʻldirilgan. Kvanmyonning ichida mamlakatda faoliyat yurituvchi bir qator sanoat va tijorat tashkilotlarining yangiliklar portallari, e'lonlar taxtasi va veb-saytlari joylashgan.

Shimoliy Koreyada global internetdan olingan ma'lumotlarni Kvanmyonga yuklaydigan maxsus xizmat mavjud. Yuklab olishdan oldin barcha ma'lumotlar majburiy tekshirish va tsenzuradan oʻtadi. Shunday qilib, Shimoliy Koreya fuqarolari mamlakat siyosatiga mos keladigan faqat «tozalangan» ma'lumotlarni olishadi.

Biroq, bunday internet mamlakatning barcha aholisi uchun mavjud emas, chunki unga kirish qat'iy tartibga solinadi va nazorat qilinadi. Faqat juda tor doiradagi odamlar kirish imkoniga ega boʻlgan global internet haqida gapirmasa ham boʻladi. Bular jumlasiga mamlakat oliy rahbariyati, Tashqi ishlar vazirligi, razvedka xodimlari va ayrim olimlar kiradi, lekin hattoki ularning global internetdagi faoliyati ham u yoki bu tarzda nazorat qilinadi, kerak boʻlsa cheklangan.

Xorijiy kompaniyalar xodimlari, elchilar va diplomatlar ham rasmiy ruxsatnoma berilgan global internetga kirish imkoniga ega. Ya'ni, mamlakatning oʻrtacha rezidenti global internet tarmogʻi orqali ma'lumot ololmasligi va joʻnatmasligi uchun hamma choralar koʻrilgan.

Xitoy

Xitoy tasodifan bu roʻyxatga kiritilmagan. Albatta, Xitoyda internet mavjud, foydalanish mumkin va yaxshi rivojlangan, ammo Xitoyni internetning shakllanishi oʻz uslubini topgan mamlakat sifatida ta'kidlash kerak. Aslida Xitoyning oʻz interneti bor. Shimoliy Koreya kabi butunlay yakkalanib qolgan emas.

Xitoyning oʻz onlayn resurslari mavjud: ijtimoiy tarmoqlar, messenjerlar, videokontentlar, bozorlar... Oʻrtacha xitoylik foydalanuvchiga xorijiy saytlar va ilovalar kerak emas, chunki har bir onlayn-resurs uchun toʻliq mahalliy analog mavjud. Bundan tashqari, mamlakatda mashhur xorijiy onlayn resurslar shunchaki bloklangan.

Xitoy «Oltin qalqon»ni boshqaradi – «Xitoyning Buyuk xavfsizlik devori», deb ham ataladi. Bu 2003 yilda, ya'ni internet paydo boʻlishining boshida ishga tushirilgan internet-trafikni filtrlash tizimi. Aslida, «Oltin qalqon» internetni Xitoy ichidagi tarmoqqa va butun dunyoda mavjud boʻlgan global tarmoqqa ajratadi.

Ba'zi xitoylik foydalanuvchilar xorijiy onlayn resurslarga kirish uchun bloklarni chetlab oʻtishning turli usullariga murojaat qilishadi, ammo Xitoy aholisining aksariyati bunga muhtoj emas. Xitoy interneti keng qamrovli boʻlgani sababli, oʻzining eng koʻp aholisi va yaxshi kompyuterlashuvi tufayli internetdan foydalanuvchilar soni boʻyicha u dunyoda birinchi oʻrinda turadi.

Albatta, yirik internet resurslari nafaqat Xitoyda bloklangan. Hukumatlari axborot makonini nazorat qilishni xohlaydigan koʻplab mamlakatlarda ma'lum cheklovlar mavjud. Ammo aynan Xitoyda internet-kontentni bloklash va filtrlashning eng keng koʻlamli tizimi shakllangan.

Misol uchun, Xitoy internetida anonimlik amalda taqiqlangan va nozik siyosiy xarakterdagi ma'lumotlar filtrlanadi. Shu maqsadda davlat siyosatiga mos kelmaydigan kontentni filtrlaydigan maxsus monitoring xizmati mavjud. Shu sababli, Xitoyda umumiy qabul qilingan ma'noda global internet deyarli yoʻq deb aytishimiz mumkin.

Afrika

Afrika internet eng kam tarqalgan mamlakatlar soni boʻyicha etakchi hisoblanadi. Bu turmush darajasining pastligi, ta'limning etishmasligi va natijada kompyuterlashtirishning juda zaifligi bilan bogʻliq. Ushbu Afrika mamlakatlari orasida Eritreya, Somali, Burundi, Gvineya-Bisau va Markaziy Afrika Respublikasi bor.

Roʻyxatga kiritilgan mamlakatlarda internetdan foydalanuvchilar soni umumiy aholining 5 foizidan oshmaydi ya'ni 20 kishidan atigi 1 kishi. Internetdan foydalanuvchilarning eng kam soni boʻyicha rekordchi Afrikaning sharqiy qismida joylashgan Eritreya davlatidir. Eritreyada aholining atigi 1,3 foizi internetdan foydalanadi, ya'ni 1000 kishidan atigi 13 kishi. Qizigʻi shundaki, hatto internetdan eng izolyatsiya qilingan mamlakatlarda ham oʻz internet domenlari mavjud.

Bunday mamlakatlar aholisining koʻpchiligi uchun internet narxi shunchaki taqiqlangan. Bundan tashqari, kundalik hayot shunday rivojlanganki, bu mamlakatlarda internet muhim narsa emas. Eritreya va Somali aholisi uchun biz uchun hayotning ajralmas qismi boʻlib tuyuladigan narsa uzoq va hatto begona narsadir.

Ya'ni Afrika davlatlarining deyarli barcha aholisi uchun internet kundalik hayot nuqtai nazaridan va xohish kuchli emasligidan mavjud emas. Internetga kirmoqchi boʻlgan sayyohlar esa zaif internet infratuzilmasiga koʻproq duch kelishadi, bu zaiflikni eng soʻngi rusmdagi uskuna va mablagʻ bilan ham bartaraf etisholmaydi. “Zamin” yangiliklarini “Telegram”da kuzatib boring