Ravshan Ermatov xorij nashriga katta intervyu berdi

Rossiyaning taniqli nashrlaridan biri bo‘lgan “Sport-Ekspress” sayti jurnalisti Igor Rabiner O‘FA birinchi vitse-prezidenti Ravshan Ermatov bilan intervyu tashkil etdi. Bir qancha mavzularni o‘z ichiga olgan ushbu suhbatni O‘FA media bo‘limi o‘zbek tilida taqdim etdi. Biz suhbatning eng qiziqarli joylarini e’tiboringizga havola qilishni maqsad qildik.

— Hakamlikni sog‘indingizmi?

"Albatta, o‘zimni bag‘ishlagan sevimli ishimni sog‘inishim tabiiy. 18 yoshgacha futbol o‘ynadim, keyin jiddiy jarohat oldim va boshqa narsa qilish kerakligini tushundim. Yordamchi murabbiy bo‘lib ishlaganimda tasodifan o‘yinga tushib qoldim va menga hakamlik qilishni taklif qilishdi. O‘shanda kelajakda uchta Jahon chempionatida ishlashimni tasavvur ham qila olmasdim. O‘z ustimda ishlashni boshladim, qoidalarning barcha talqinlarini o‘rganib, progress borligini his qilganimda, maqsadim Jahon chempionatida ishlash ekanligini aytdim. Ba’zilar meni aqldan ozgan deb o‘ylashdi".

— Qaysi vaqtda Jahon chempionatida ishlash mumkinligiga ishonchingiz komil bo‘ldi?

"2000 yillarning boshlarida. 1997 yilda hakamlik bilan yaqindan shug‘ullana boshladim va bir necha yil o‘tgach, ishonch paydo bo‘ldi. Chet tillarini o‘rganishni boshladim, chunki ularsiz imkonsiz edi. Katta hamkasblarimga Jahon chempionatida hakamlik qilishimni aytdim. Agar biz bir xil odamlar bo‘lsak, nega bunday turnirlarni orzu qilmasligimiz kerak? 2002 yilda Koreya va Yaponiyada bo‘lib o‘tgan Jahon chempionatida hakamlar ishini diqqat bilan kuzatib bordim va men ham buni uddalay olaman, degan his bor edi".

Jahon chempionatida va O‘zbekistonda hakamlik bir-biridan juda farq qiladi degan tuyg‘u yo‘q edi. 2003 yilda FIFA referisi bo‘ldim, 2010 yilda esa JARda bo‘lib o‘tgan jahon chempionatiga bordim hamda o‘zini uzoq vaqt parvozga tayyorgarlik ko‘rgan va nihoyat orzusini ro‘yobga chiqargan astronavtdek his qildim. Keyin esa yana ikkita chempionatda ishlash nasib qildi. Bularning barchasini boshdan kechirganingizda, ishingizda nimadir tugallanmagan deb o‘ylash noshukurlik bo‘lardi.

— Shunga qaramay, JCH-2022da ishlash istagingiz bo‘lmaganiga ishonmayman. Ayniqsa, birinchidan, yoshingizga mos kelardi, ikkinchidan esa, tarixda hech kim to‘rtta jahon chempionatida hakamlik qilmagandi.

"Ha, Rossiyada bo‘lib o‘tgan jahon chempionatidan so‘ng oldimda navbatdagi maqsad — Qatar turgandi. U mening yoshim va tajribamga to‘g‘ri kelardi. Tayyorgarlikni boshladim ham, 2019 yilda Osiyo chempionatining beshta o‘yinini, finalni boshqardim. Agar Osiyoda birinchi raqamli bo‘lsang, albatta jahon chempionatiga chiqasan. Men o‘sha turnir bilan JCH-2022 litsenziyasini amalda qo‘lga kiritdim, buyog‘iga shunchaki saviyani saqlab qolishim kerak edi, xolos.

Lekin keyinchalik menga o‘zbek futbolining rivojiga hissa qo‘shish taklifi bo‘ldi. Bu katta mas’uliyat. Vatanparvarligimni hisobga olib, qaror qabul qilishim qiyin bo‘ldi. Tarozining bir tomonida faoliyatim va navbatdagi jahon chempionati, ikkinchi tomonida ko‘p ishlar qilinishi kerak bo‘lgan o‘zbek futboli rivoji yotardi. Vatanga muhabbat esa shaxsiy vazifalardan ustun chiqdi".

— Eshitishimcha, jahon chempionatida butun mamlakat sizga muxlislik qilgan ekan.

"Ha, jahon chempionatlari paytida O‘zbekiston hakamni qo‘llab-quvvatlaydigan yagona davlat ekanligini aytishgandi! (Kuladi.) Shunga qaramay, bu yerdagi va xorijdagi ustozlarim bilan maslahatlashib, futbol jamoatchiligimiz taklifini qabul qilishga qaror qildim. Xalqaro maydonda men allaqachon ma’lum yutuqlarga erishganman, endilikda esa o‘z mamlakatim futboli rivoji uchun xizmat qilishim kerak edi".

— Bu ikki rolni birlashtirib bo‘lmadimi?

"Yo‘q. Agar siz milliy futbol federatsiyasida ishlasangiz, xalqaro o‘yinlarga qatnasha olmaysiz, chunki bu manfaatlar to‘qnashuvi. Avvaliga bu mumkin deb o‘yladim, lekin afsuski, bu imkonsiz ekan. Avvaliga kamida bir marta jahon chempionatiga chiqish va u yerda kamida bitta o‘yin o‘tkazishni maqsad qilib qo‘yganimni esladim. Orzularim ushaldi, natijada 3 ta JCH va 11 ta uchrashuvda qatnashdim. Agar klublar o‘rtasidagi jahon chempionatlari va boshqa yirik xalqaro musobaqalarni qo‘shadigan bo‘lsak — 20 va 17 yoshgacha bo‘lgan jahon chempionati, London Olimpiadasi (Buyuk Britaniya — Nigeriyaning ochilish o‘yinida ishlagan. O‘yinda bevosita qirollik oilasi a’zolari ham bor edi), Osiyo chempionatlari – umuman olganda bularning barchasi FIFAning 16 ta turnirida ishlabman deganidir".

— Aytishlaricha, yaqinda sizni Viktor Kashshai o‘rniga Rossiyada hakamlik tizimining rahbarligiga taklif qilishgan, biroq rad javobini bergansiz.

"Ha, shunday gap-so‘zlar bor edi, lekin men assotsiatsiyada ish boshlaganim uchun ularni hisobga olmadim. Menga xorijdan bir nechta takliflar bo‘lgan edi, lekin bu mening vatanimga nisbatan noto‘g‘ri va insofsizlik bo‘lardi".

— Oxirgi yillarda qaysidir hakam O‘zbekiston zarariga xatoga yo‘l qo‘yganida, bu haqda gapirganmisiz? Yoki eski korporativ birdamlik bunga yo‘l qo‘ymaydimi?

"Har qanday xatoga, xususan, murabbiyga, futbolchilarga, hakamlarga hurmat ko‘rsatishni talab qiladigan etiket bor. O‘yindan keyin biz uchrashishimiz, eski xotiralarni eslashimiz, hakamlik mavzularini muhokama qilishimiz mumkin. Turli mamlakatlardan kelgan ko‘plab hakamlar hozirgacha men bilan muayyan vaziyatlarda maslahatlashishadi.

O‘yin qoidalari har yili o‘zgarib turadi va bu jarayonni nazorat qilish kerak. Bu jarayon menga har doim qiziq. Tanqidda kelsak, tanqid qilmayman, chunki futbol maydonida hakam sifatida ishlash qanchalik og‘irligini bilaman. Ayniqsa, top-jamoalar o‘ynasa va xatoning narxi nihoyatda yuqori bo‘lsa… Yaxshiyamki, endi VAR paydo bo‘ldi, bu hakamlarga xatoni tuzatish uchun yordam beradi".

— VAR bilan ishlash haqida

"2016 yilda biz Tokiodagi Klublar o‘rtasidagi jahon chempionatida birinchi marta VARni sinovdan o‘tkaza boshladik. Keyin Rossiyada bo‘lib o‘tadigan 2018 yilgi jahon chempionatida videoassistentlar yordamidan foydalaniladimi yoki yo‘qmi degan savol hali ham bor edi. O‘sha turnirdan so‘ng biz VAR yordam beradi degan xulosaga keldik. Avvaliga ko‘p qiyinchiliklar bo‘ldi – vaziyatni ko‘rish uchun vaqt ketdi, murabbiylar, futbolchilar, muxlislar norozi bo‘ldi. Endi xalqaro darajada bu, ko‘pincha 30-40 soniyani tashkil etmoqda".

— O‘zbekiston chempionatida VAR bormi?

"O‘zbekiston Superligasi o‘yinlarining 70-80 foizida ishlaydi. Bu ham natija, albatta".

— Jahon chempionati final bosqichining 11ta o‘yinida sizning hisobingizda 0 ta penalti va bitta qizil kartochka bor.

"Men o‘ynashga berardim va doimo barqaror bo‘lishga harakat qilib keldim. Markazda hushtak chalingan vaziyatga jarima maydonchasida ham chalinishi kerak. Yengil qoidabuzarliklar deyarli hech bir joyda qayd etilmaydi".

— Qarorlaringizning to‘g‘riligi va jahon chempionatlarida ko‘p o‘yinlarni boshqarganligingiz o‘rtasida bog‘liqlik ko‘rasizmi?

"Hakam o‘yin qahramoni bo‘lmasligi kerak. Uning vazifasi futbol jamoalariga sifatli xizmat ko‘rsatishdan iborat. Agar o‘yindan keyin siz haqingizda gapirmasalar, demak siz yaxshi baholagansiz. Hech kim hakamni maqtamaydi. Odatda, hakam har bir o‘yinda o‘rtacha ikki yuzta o‘yin epizodi bo‘yicha qaror qabul qilishi kerak. Agar u kamida bitta jiddiy xatoga yo‘l qo‘ygan bo‘lsa, hamma bu haqda gapiradi va u to‘g‘ri qilgan 199 ishni unutishadi. Shuning uchun hamisha epizodga yaqin bo‘lishga, to‘g‘ri pozitsiya tanlashga, o‘yin va futbolchilarning fikrlarini o‘qishga harakat qildim.

…80 yillar bilan solishtirganda futbol o‘zgardi, u juda shiddatli, tezkor qarshi hujumlarga aylandi. Hakamning jismoniy tayyorgarligi esa o‘yin tempi darajasiga mos kelishi kerak. Buni anglab yetgan fitnes instruktorlaridan biri, fitnes murabbiyi Jamshid Umarov bilan ish boshladim. Biz jarayonga ilmiy yondashdik. O‘sha paytda hakamlarning ko‘pchiligida “jismoniy” murabbiylari yo‘q edi. Biz qanday yuklamalar qachon kerakligini, tiklanish vaqti qancha, qanday vitaminizatsiya lozim, qanday ovqatlanish kerakligini bilardik. Shuning uchun natija bo‘lgan".

— Ya’ni, birinchi jahon chempionatingizdan olti yil avvalroq jismoniy tayyorgarlik murabbiyi bilan ishlashni boshlagansiz, shundaymi?

"Ha. Faoliyatim davomida hech qachon fitnes imtihonidan yiqilmaganman. Men ularni garchi talablar juda yuqori bo‘lsa ham har doim ortig‘i bilan bajarganman.

Futbolda bu omil juda muhim. 50-60 metr uzunlikdagi pas bilan to‘p ikki soniya davomida qarshi hujumda yetib boradi. Hatto Useyn Bolt ham bunchalik tez yugura olmaydi. Siz esa u yerga borishingiz kerak, aks holda siz xato qilasiz. Bitta xato hakamni jahon chempionatidan chiqarib yuborishi mumkin, raqobat esa juda yuqori. Men, ayniqsa, yosh hakam sifatida xato qilishga haqqim yo‘q edi".

— Hakam sifatida siz duch kelgan eng “o‘zgacha” murabbiy kim edi?

"Maradona bo‘lsa kerak. U bir o‘yinning o‘zida jentlmen, shoumen va tajovuzkor bo‘lishi mumkin edi".

— Siz ishlagan o‘yindan keyin u qo‘lingizni siqdimi?

"Ha. 2010 yilgi Jahon chempionatida Argentina Germaniyaga 0:4 hisobida mag‘lub bo‘lganidan keyin! Jamoasi yirik hisobda mag‘lub bo‘layotgan murabbiy hakamning oldiga kelib, qo‘l siqib, hakamlikda hech qanday muammo yo‘qligini aytishi juda yoqimli".

— Hakamlar simulyatsiyaga chiday olishmaydi. Bu borada siz uchun eng “o‘zgacha” futbolchi kim, Neymarmi?

"Neymar va Robben. 2014 yilgi JCHda Niderlandiya — Kosta-Rika o‘rtasidagi chorak final bahsida ishlaganman, o‘shanda Robben bilan shunday holat bo‘lgan. Niderlandiyaliklarning o‘yinlarini tahlil qildim va Robben tez-tez simulyatsiya qilishga uringanini ko‘rdim. O‘yindan oldin tunnelda men unga: “Aren, men sening oldingi o‘yinlaringni ko‘rdim va sen har birida bir-ikki marta simulyatsiya qilding. Sen top futbolchisan, senga yoshlar qarayapti! Kel, bugun bunaqa narsadan voz kechaylik!”-dedim.

O‘yin davomida men uni diqqat bilan kuzatdim, doimo uning yonida bo‘lishga harakat qildim. Birinchi bo‘lim tugadi, Robben menga qarata kulib: “Ref! Men bir necha marta “sho‘ng‘ishni” xohladim, lekin qarasam mening yonimda ekansan!” Shunday deya biz quchoqlashib, kulib maydondan chiqib ketdik, buni surati ham bor. Keyingi daqiqalarda u “sho‘ng‘ishga” urinmadi ham".

— 2010 yilgi jahon chempionatida yarim finalga, 2014 yilgi jahon chempionatida chorak finalga qadar yetib borgansiz. Nega JCH-2018da faqat guruh bosqichida ishladingiz?

"O‘sha chempionatda yordamchim jarohat olgan, uning o‘rnini bosadigan hech kim yo‘q edi. Albatta, bu alamli holat. Jahon chempionatining har bir o‘yini bir umr siz bilan qoladi. Ammo 2018 yilgi jahon chempionatidan keyin 2019 yilgi Osiyo chempionati ham bor edi, u yerda ham yorqin lahzalar bo‘ldi".

— Xayrlashuv uchrashuvini hakam sifatida boshqardingizmi?

"Hali vaqt bo‘lmadi. Lekin buni amalga oshirish mumkin. Assotsiatsiyada yuqori saviyada o‘ynagan, shuningdek, xayrlashuv uchrashuvlarini tashkil etmagan bir qancha sobiq futbolchilar ishlaydi. 2022 yil o‘zbek futboliga 110 yil to‘ldi. Ushbu tadbir uchun biz o‘yin tashkil qilmoqchimiz va unda bir paytlar O‘zbekiston terma jamoasida o‘ynagan ko‘plab sobiq futbolchilar bilan xayrlashuv uchrashuvini o‘tkazmoqchimiz. Balki men ham hakam sifatida chiqaman va rasman xayrlasharman. Ammo hozircha bularning barchasi muzokaralar bosqichida".

— Bunday hissiy jihatdan muhim lahzani siz bilan baham ko‘rish uchun bunday o‘yinga qanday hakamlarni taklif qilishni xohlaysiz?

"Yevropaliklardan ko‘p yillar davomida Viktor Kashshai va Milorad Majich bilan birga hakamlik qilganmiz. Shunga qaramay — Nikolo Ritssoli, Damir Skomina, belgiyalik Frank de Blekere, Sergey Karasev va albatta, Osiyodan ko‘plab do‘stlarim bor".

— Oxirgi ikki yil ichida norasmiy o‘yinlarda hakamlik qilganmisiz?

"Xalqaro darajada — yo‘q. O‘zbekistonda turli turnirlar, xayriya o‘yinlari bo‘lib o‘tdi. Vaqti-vaqti bilan yolg‘iz o‘zim – hamkasblarim, do‘stlarim bilan futbol o‘ynashga chiqaman".

— Hakam sifatida nima bilan faxrlanasiz?

"Maydonda politsiyachi bo‘lmaslikka harakat qildim, lekin futbolni yaxshilashga yordam beradigan odam bo‘lishni xohlardim. Esingizda bo‘lsa, avvallari tajovuzkor, jahldor hakamlar ko‘p bo‘lardi. Men esa doim tabassum bilan ishlashga harakat qildim. “Sariq kartochka sen uchun, do‘stim, bilib qo‘y va ehtiyot bo‘l qabilida”. Men hakamlikka yondashuvni va futbolchilarning hakamlarga bo‘lgan munosabatini biroz o‘zgartira olganimdan faxrlanishim mumkin. O‘zaro ishonch va hurmat bor edi, chunki biz birgalikda futbolni yaxshilashni xohlaymiz".

— Boshqa mamlakatlik qancha hakamlar sizning bosib o‘tgan yo‘lingiz ular uchun ilhomlantiruvchi va rag‘batlantiruvchi omilga aylanganini aytishgan?

"Shunday bo‘ladiki, yosh hakamlar maslahat so‘rab menga murojaat qilishadi. Bu juda yaxshi va men juda ko‘p mehnat qilganimni aytadi. Faoliyatimga nazar tashlaydigan bo‘lsak, hakamlar ular bilan ham shunday bo‘lishi mumkinligiga ishonishdi".

— Hakamlikdan funksionerga o‘tishdagi eng qiyin va ehtimol, yoqimsiz narsa nima?

"Men buni yoqimsiz deb aytmagan bo‘lardim. Eng qiyini — avvallari faqat o‘z ishim uchun mas’ul bo‘lsam, endi hamkasblarim bilan birgalikda butun mamlakatimiz futboli rivoji uchun mas’ulman. Va bu juda katta mas’uliyat talab qiladi. Shunday bo‘ladiki, jamoa mag‘lubiyatga uchragach, muxlislarning katta shikoyatlarini eshitishga to‘g‘ri keladi. O‘zbekiston chempionatida hakamlar xatoga yo‘l qo‘yishadi — bu ham tanqidga sabab bo‘ladi. Lekin biz doimo bunga to‘g‘ri munosabatda bo‘lishga harakat qilamiz va o‘z ishimizni tahliliy va tizimli ravishda rivojlanishga yo‘naltiramiz. Futbolda hamma xato qiladi, asosiysi o‘sha xatolarni takrorlamaslik".

— Dunyoda hakamlar yetakchilik qiladigan boshqa federatsiyalar ham bormi?

"Ha, masalan, Shvetsiya va boshqa bir qancha davlatlar. Sentabr oyida u yerda o‘rtoqlik uchrashuvi o‘tkazdik, Shvetsiya federatsiyasi prezidenti bilan tanishdik. U ham sobiq FIFA referisi hisoblanadi. Hakamlar tartibli, intizomli insonlar va bunday ishlarda bu sifat qadrlanadi.

— Nega aynan sizni tanlashdi?

"Xalqimiz futbolni yaxshi ko‘radi, futbol bizning birinchi raqamli sportimiz. Lekin ko‘p narsalarni professional darajaga qo‘yish kerak. Zamonaviy infratuzilmani rivojlantirish, murabbiylar malakasini oshirish, bolalar futbolini tizimli rivojlantirishga jiddiy yondashishimiz kerak. Balki bizning futbol jamoatchiligimiz bu ishni qanday qilib qurish va buni amalga oshirishni aniqlash uchun xalqaro va mahalliy darajada tajriba va aloqalarga ega ekanligimni bilishgandir. Bu vazifani o‘z zimmamga olmaslik va yuksak ishonchni oqlashga urinmaslik mumkin emas edi.

… Yana bir vitse-prezidentimiz Odil Ahmedovni Rossiya futbolida hamma biladi. Men har doim aytaman: “Jamoa yaxshilanishni istasa, eng yaxshi o‘yinchilarni oladi. Shunday qilib assotsiatsiyamizni Odil Ahmedov mustahkamladi”. Uning Rossiyadan Xitoygacha bo‘lgan ko‘plab mamlakatlardagi ulkan o‘yin tajribasi bizga ko‘p yordam beradi. Bundan tashqari, Ahmedovning o‘zining bolalar akademiyasi mavjud bo‘lib, u yerda zamonaviy professional ishlarni olib boradi.

— Ahmedovga akademiya ochish g‘oyasini o‘zi bir paytlar “Krasnodar”da o‘ynagan Sergey Galitskiy bergani rostmi?

"Men ham bu haqda eshitgandim. U hali “Krasnodar”da o‘ynab yurgan paytlarida akademiyani ochdi. Hozir uning juda yaxshi shogirdlari bor, ular O‘zbekiston yoshlar terma jamoalariga jalb etilgan. Yana bir necha yillardan keyin terma jamoalarda Ahmedov akademiyalarining samarasini his qilamiz".

“Zamin” yangiliklarini “Vkontakti”da kuzatib boring