Аммо Россиянинг юриши фақат кучайиб бормоқда, янгидан янги бўлинмалар олиб келиниб жангга ташланмоқда, кўпинча артиллерия қўлловисиз. Ушбу аҳоли яшаш манзили Россия учун нега бунчалик муҳим? BBC ҳарбий шарҳловчиси Иля Абишев шу саволларга жавоб излади.
Авдийивка истеҳкоми нимадан иборат?
Бу 2014 йилда Россиянинг прокси-қўшинлари билан жанглардан кейин Украина ўз назоратида сақлаб қолган ҳудуддир. У Россия мудофаасига чуқур кириб борган «ханжар»да жойлашган, плацдарм вазифасини ўтайди, рақибнинг катта кучларини ўзи билан шуғулланишга мажбур қилади ва Донецк атрофидаги логистик йўналишларга таҳдид солади.
Украина қуролли кучлари Авдийивканинг ўзида ва унинг атрофида кучли бетон истеҳкомлар ва бошпаналар барпо этган, ўнлаб километр узунликдаги хандақлар қазилган ва бу ҳудудда катта миқдордаги қўшинлар гуруҳи ушлаб турилади. Шаҳар атрофидаги кенглик миналаштирилган ва яқинлашиб келадиган нишонлар осон ўққа тутилади.
Россияликларнинг 2022 йил февралигача ҳам мазкур хавфли «бўртиқ»ни олиб ташлаш учун қилган уринишлари муваффақиятсизликка учраган.
«Бундай артиллерия тайёргарлигини бутун уруш давомида кўрмагандим»
Ҳар қандай мустаҳкамланган ҳудуднинг заиф жойлари ҳам бўлади. Авдийивка ҳолатида бу бўртиқнинг олд (фронтал) томонидагига нисбатан шимол ва жанубда нисбатан чўзилган ҳамда камроқ мустаҳкамланган қанотлардир. Россия қўмондонлиги ҳам ҳозирги юриш амалиётига тайёрланиш вақтида айнан қанотларни нишонга олганди. Унинг режалари олдиндан маълум — шимол ва жанубдан зарбалар бериш орқали украин қўшинини қуршовга олишга ҳаракат қилиш ва уларни чекинишга мажбур қилиш.
Россия қўшини Авдийивкага кенг фронт бўйлаб юришни 10 октябр куни бошлаганди. Шаҳарга ҳужумлар авиация, артиллерия ва зирҳли техникаларни ёппасига қўллаган ҳолда бир неча йўналишларда бошланди.
«Бутун уруш давомида мен ҳеч қачон бундай артиллерия тайёргарлигига гувоҳ бўлмаганман. Ҳамма нарсадан отишди: авиация, градлар, смерчлар, солнцепёклар… Стволли артиллерия ҳақида айтишга ҳожат йўқ, ўз-ўзидан ПТУР ва миномётлар ҳам, бир сўз билан айтганда жаҳаннам бошланди. Ҳатто мени ҳам ҳайратда қолдиришди, — дея ёзган россиялик ҳарбий томонидан юритиладиган „Вожак Z“ телеграм-канали муаллифи. — Биз барча йўналишларда босим уюштирди, жуда кучли босим. Мавжуд маълумотларга кўра, айрим участкаларда натижалар бор».
Кейинги бир неча кун давомида «Вожак Z» оғир жанглар, ютуқлар ва кичик илгарилашлар ҳақида ёзди. Еттинчи кунга келиб оҳанг ўзгарди.
«Бўлди, биз тиқилиб қолдик. Бошқа олдинга юра олмаймиз, юрсак улар дарҳол ҳаммаёқдан отишади. Эгалланган позицияларга кассетали ўқ-дорилар, миналар учирилмоқда, дронлар билан уришмоқда.
Ҳамон контрбатарея курашида муаммолар бор. Олдиндаги йигитлар том маънода ёриқларда ўтиришибди, у ерда бош кўтариб бўлмайди. Ураганлар, Солнцепёклар… Қаердасизлар?
Ҳозирча эгалланган позицияларни ушлаб турибмиз, аммо жуда қийин, жуда ҳам. Агар биринчи кундаги каби артиллерия тайёргарлиги бўлмаса, биз шу ерда қолиб кетамиз. Биламан, барча ғалаба ҳақидаги ҳисоботларни кутмоқда, аммо картина бироз бошқача. Оғир артиллериясиз олиб чиқа олмаймиз», — дея ёзган у.
Аввалига Россия қўмондонлигининг Авдийивка йўналишидаги режалари аниқдек туюлганди. Украинадаги қўшинлари ёз бошидан буён асосан мудофаа жангларида ўтирган Москвадагилар ташаббусни қўлга олишни исташи табиий. Бундан ташқари, бошқа секторларда фаоллашув Россия армиясига жанубий фронтда босимни камайтириш имконини беради, жанубда эса вазият руслар учун хавотирли бўлиб қолмоқда.
Аммо эндиликда маълум бўлдики, Россия Бош штабининг режалари бу билан чекланмаган. Қўмондонлик Авдийивка атрофига улкан захира кучларни ташлади, бу кучлар бошқа йўналишлардан, биринчи навбатда нисбатан истиқболли бўлиб турган Лиман ва Креминна атрофидан олинди. Бундан ташқари, бу ишга олдиндан тайёргарлик кўрилмаган, балки амалиёт бошланганидан кейин шундай қарорга келинган ва бу Украина разведкаси учун ҳам кутилмаган ҳол бўлди.
Очиқ манбаларга кўра, айни вақтда Авдийивка атрофига бошқа кичик бўлинмалар ҳисобга олинмаганда Россиянинг учта армияси жойлаштирилган. Украиналик ҳарбий эксперт Александр Коваленконинг баҳолашича, бу ҳудудда тўпланган қўшинлар миқдори Бахмут атрофида бўлганидан кўпроқ.
У Бахмут атрофида фронт чизиғи узунлиги 50 км бўлгани, Авдийивкада эса — 20 километрдан ортиқроқ эканига эътибор қаратган. Шу билан бирга, Бахмут атрофидаги Россия қўшинлари сони юришнинг турли даврларида 20 мингдан 50 минггача бўлган.
«Авдийивка атрофида тўпланган қўшинлар сони бугунги кунда — 40 мингдан ошиқ. Яъни фронтнинг бир километрига тахминан 2 минг жангчи тўғри келади, — дея ёзади Коваленко. — Бахмутга юриш давомида 300 дан ортиқ танклардан фойдаланилган. Авдийивкага юришнинг дастлабки уч ҳафтасида россияликларнинг 100 дан ортиқ танки йўқ қилинди».
Таъминот билан боғлиқ муаммолар
Авдийивка атрофида юриш қилаётган Россия қўшинларининг улкан йўқотишлари тўғрисида Украина қуролли кучлари қўмондонлиги ҳам, Россия томонда туриб ҳарбий ҳаракатларда иштирок этаётганлар ҳам хабар бермоқда.
«Шторм-Z штурм отрядлари Авдийивка йўналишида ва Бахмутнинг жанубий қанотида (бошқа йўналишлар бўйича хабардор эмасман) бир неча кунлик ҳарбий ҳаракатларда том маънода нолгача қисқарди. Ўртача олганда, қайтариб бўлмас йўқотишлар даражаси мос равишда шахсий таркибнинг 40-70 фоизи атрофида, санитар йўқотишлар эса 60-30 фоизини ташкил этади», — дея ёзган «Филолог в серой зоне» телеграм-канали муаллифи.
У бундай юқори йўқотишларга изоҳ сифатида шахсий таркибнинг тайёргарлик даражаси пастлиги, артиллерия қўллови йўқлиги, шу туфайли ҳужумлар «гўштқиймалагич штурмлар»га айланаётгани, жанг майдонидаги бўлинмалар командирлари жанговар топшириқни бажаришда вариантларни танлашда ташаббускорликдан маҳрум этилгани, штурм отрядлари ёпирилма режимда жангга ташланиши ҳамда ярадорларни эвакуация қилишдаги қийинчиликларни келтирган.
Аммо йўқотишларга қарамай, Россия қисмлари Авдийивка атрофида юриш ҳаракатларини давом эттирмоқда, аста-секинлик билан бўлса-да, илгарилашга муваффақ бўлинмоқда. Хусусан, улар коксхимия заводидаги терриконни (конлардан чиққан жинслардан ҳосил бўлган тоғ) эгаллашган. Натижада мудофааланаётганларнинг вазияти оғирлашган.
Украина қуролли кучлари охирига қадар мудофаа қилган Бахмутдан фарқли ўлароқ (якунда Россия қўшини уни тўлиқ эгаллай олмади ҳам), Авдийивкадаги гарнизонда логистика масаласи ҳам қийин ҳолатда — шаҳарга таъминот ўтадиган участка кун сайин торайиб бормоқда ва тез орада таъминот йўллари осонлик билан ўққа тутила бошлаши мумкин.
Куз ва қишдаги лойгарчилик шароитида эса бу омил мудофааланаётган томоннинг вазиятини янада оғирлаштириши мумкин.
Агар Россия қўшини Авдийивкани эгалласа нима бўлади?
Украина учун Авдийивка бой берилиши биринчи навбатда имижга путур етказадиган зарба бўлади. Унинг ҳудуди Бахмут билан таққослаганда анча кичик бўлса ҳам, Авдийивка ўтган йиллар мобайнида рамзий аҳамиятга эга бўлиб, Донецкдаги Россия ҳукуматига бевосита таҳдид солиб турган ҳамда йирик кучларни ўзига жалб этган.
Авдийивка ташлаб чиқилган тақдирда Украина қуролли кучлари фронтнинг Торецк ва Марийинка оралиғидаги участкасида янги истеҳком барпо этиши талаб этилади. Кейинчалик шаҳарни қайтариб олиш ҳам осон кечмайди.
Россия эса, биринчидан, рамзий ғалабани эълон қилиш имконига эга бўлади, иккинчидан, бунгача кўпчилик, хусусан, ёзда ҳалок бўлган Евгений Пригожин ва тергов изоляторига қамалган Игор Стрелков, шунингдек Z-блогерлар ва россиялик бошқа милитаристлар томонидан қаттиқ танқидга учраган ҳарбий раҳбариятнинг салоҳиятини исботлайди.
Бу ерда муваффақиятга эришилса, Россия чиндан ҳам фронтдаги умумий ташаббусни қўлга олиши мумкин, лекин Авдийивка учун жанглар вақтида йўқотиладиган жанговар тайёр бўлинмаларни тиклаш ҳам осон бўлмайди.
Авдийивканинг эгалланиши ҳеч бўлмаганда яқин келажакда ҳам стратегик ютуққа олиб келиши даргумон. Бу ердан туриб муваффақиятни ривожлантириш қийин — катта эҳтимол билан, фақат фронт чизиғини бироз нари суриш ва Донецкка тўғридан тўғри таҳдидни бартараф этиш ҳақида гапириш мумкин.
Россия ва Украина уруши «Замин» янгиликларини «Вконтакти»да кузатиб боринг
