ҲАМАСнинг янги сиёсий раҳбари Яҳё Синвар аслида ким?

^{Фото: AFP}
ҲАМАС сиёсий бюроси раҳбари Исмоил Ҳания Эронда ўлдирилиши ортидан ташкилотга янги раҳбар — Яҳё Синвар тайинланди. Al Arabiya нашри Яҳё Синвар фаолияти ва ҲАМАС ҳаракати сафида тутган ўрни борасида янги маълумотларни мақола тарзида эълон қилди.

Манбага кўра, Яҳё Синвар Исроил қамоқхоналарида ва ҲАМАСнинг ички хавфсизлик аппаратида ўтказган узоқ йиллик фаолиятидан сўнг Фаластин гуруҳининг етакчиси сифатида пайдо бўлмоқда. Бошқа ҲАМАС етакчиларидан кескин ажралиб турувчи бу шахсга сиёсий бюро топширилишида ҳам ўзига хос ишора мавжуд.

Синварнинг янги вазифага тайинланиши ҳақида муносабат билдирган ҲАМАСнинг аноним манбаси янги тайинлов Исроил учун ташвишли сигнал беришини айтган. Чунки Синвар раҳбарлигидаги ҲАМАС курашни давом эттиради ва Тель-Авивга ҳеч қанақасига ён бермайди.

Сиёсий бюро янги раҳбари ҳозирга қадар ҲАМАС раҳбарлари сафида камдан-кам кўриниш берган. Унинг ҲАМАС ва турдош гуруҳлардаги таъсири ва хавфи ҳақида фақатгина “Моссад” етарлича маълумотга эга бўлган. Ғазодаги операция давомида ҳам Исроил кучлари Синвар ва унга алоқадор шахсларни қўлга олишга уринган.

Исроил разведкаси Яҳё Синварни расман қидирувга ҳам берган. Ҳаётига хавф кучайган ҲАМАС вакили эса маълум муддат жамоатчилик кўзидан яширинган. “Моссад” ҳар қандай операцияда ҳам хабари топилмаган Синварга “жонли ўлик” деб ном берган.

^{Яҳё Синвар ва Исмоил Ҳания
Reuters}
Маълумотларга кўра, Ғазо жанубидаги Хон Юнисда, қочқинлар лагерида туғилган Синвар 1987 йилда биринчи Фаластин қаршилик ҳаракати шаклланган пайтда ҲАМАСга қўшилган. У ташкилотнинг ғоявий раҳбарларидан ҳисобланган Шайх Аҳмад Ясин гуруҳи билан яқин алоқада бўлган.

Бора-бора Синвар ҲАМАС ичида ички хавфсизлик аппаратини яратган. Бу тузилма ичида Исроилга маълумот беришда айбланган фаластинликларни ташкилотдан қувиш ва шафқатсизларча жазолаш, баъзан эса ўлим жазосига ҳукм қилиш билан шуғулланувчи разведка бўлимига раҳбарлик қилган.

Бундан ташқари Яҳё Синвар Ғазодаги Ислом университетини тамомлаган. У Исроил қамоқхоналарида 23 йил давомида ҳукм ўтаган. Бу даврда у иброний (яҳудий) тилини мукаммал ўрганган ва Исроил маданияти ҳамда жамияти билан чуқур танишган.

Синвар 2011 йилда исроиллик аскар Гилад Шалит эвазига озод қилинган 1027 нафар фаластинлик орасида бўлган. Бу пайтда у Исроил камерасида икки исроил аскарини ўлдиргани учун жазо ўтаётган эди.

Сиёсий бюрога келишидан олдин Яҳё Синвар ҲАМАСнинг ҳарбий қаноти ҳисобланган “Ал-Қассам” бригадаларида катта қўмондон бўлган. Унинг ҳаммаслаги Исмоил Ҳания ҲАМАСнинг дунёга мўтадил қиёфа кўрсатишга қаратилган саъй-ҳаракатларини рағбатлантирган бўлса, Синвар Фаластин масаласини зўравонлик билан ҳал қилишни афзал кўрган.

Синварнинг Фаластин давлати борасидаги режалари бошқа ҲАМАС раҳбарларига солиштирганда анча реалликдан узоқ деб ҳисобланган. У Ғазо сектори, босиб олинган Ғарбий Соҳил — Маҳмуд Аббоснинг Фатҳ партияси томонидан назорат қилинадиган ҳудуд ва Шарқий Қуддусни ўз ичига олган ягона Фаластин давлати тузишни орзу қилади.

Бир қатор таҳлилчилар Синварнинг ҳокимиятга келиши билан ҲАМАС ва Фатҳ партиялари бирлашуви чиппакка чиқиши мумкинлигини билдирган. Чунки эндиликда икки томон ўртасидаги қутбланиш янада кучайиши мумкин.

Ўтган йилнинг ноябрь ойида Исроил ва ҲАМАС ўртасида қисқа муддатли сулҳ битими тузилган эди. Унга кўра икки томон ҳам ўзаро маҳбусларни алмашган. Ушбу келишувга эришилиши эса нафақат Ғазода, балки Ғарбий Соҳилда ҳам ҲАМАСнинг машҳурлигини ошириб юборган.

Манбаларга кўра, 7 октябрь ҳужумларидан кейин Исроил бошлаган операция пайтида Яҳё Синвар Ғазо шимолида бўлган. У исроилликлар қўлига тушиб қолмаслик учун туннеллар тармоғида яшириниб келган.

Яҳё Синварнинг сиёсий бюросига келиши ҲАМАСга янги куч бериши билан бирга унинг халқаро имижини ёмонлаштириши мумкинлиги айтилган. Чунки у 2015 йилда АҚШнинг энг кўп қидирилаётган “халқаро террорчилар” рўйхатига киритилган. Европада ҳам ҳукуматлар уни террорчи деб билади.

Исроил мудофаа вазири Йоав Галлант ўз вақтида Синварни “топиш ва йўқ қилишга” ваъда берган эди. У ,шунингдек, Ғазо аҳолисига мурожаат қилиб, Синварни ҳибсга олиш ва Исроилга топширишни сўраган. Агар бу рўй берса, уруш тезда тугаши айтилган. “Замин” янгиликларини “Одноклассники”да кузатиб боринг