«Бу Владимир Путинга совға» — Павел Дуров қўлга олинишига дунё бўйлаб реакциялар

^{Manuel Blondeau / AOP.Press / Corbis / Getty Images}
24 август куни Париж аэропортида Telegram мессенжери асосчиси Павел Дуров қўлга олинди. Француз нашрлари ёзишича, Дуровга Telegram контентни модерация қилишдан бош тортиши туфайли терроризм, гиёҳванд моддалар савдоси, пул ювиш, болаларга қарши жиноятлар ва фирибгарлик бўйича айбловлар илгари сурилиши кутилмоқда. Қуйида Дуровнинг қўлга олинишига Россия ва дунёда билдирилган реакциялар келтирилади.

Россия расмий шахслари нималар демоқда?

Дмитрий Медведев
РФ Хавфсизлик кенгаши раиси ўринбосари
Бир вақтлар, анчагина вақт олдин мен Дуровдан нима учун оғир жиноятлар масаласида ҳуқуқ-тартибот органлари билан ҳамкорлик қилишни истамаслиги ҳақида сўрагандим. «Бу менинг принципиал позициям», — деганди у. «У ҳолда ҳар қандай мамлакатда жиддий муаммолар бўлади», — дегандим унга мен.

У унда энг катта муаммолар Россияда бўлади деб топди ва кетди, кейин бошқа давлатларда фуқаролик / яшаш учун рухсатномалар ҳам олди. Ватансиз ҳам яхши яшовчи «дунё одами» бўлишни истади. Ubi bene ibi patria! (лотинча ибора, маъноси - Қаерда сенга яхши бўлса, ўша ер сенинг ватанинг)

У адашди. Бизнинг барча умумий душманларимиз учун у рус — ва шунинг учун сирли ва хавфли. Бегона қон. Маск ва Цукерберг (дарвоқе, ФҚБ билан фаол ҳамкорлик қилади) эмас. Дуров ниҳоят тушуниб етиши керакки, Ватанни, худди замон каби, танланмайди…

Андрей Клишас
Федерация кенгашининг конституциявий қонунчилик бўйича қўмитаси раҳбари
Французлар «сўз эркинлиги» ва «Европа қадриятлари» учун ўз курашини давом эттирмоқда.

Владислав Даванков
Давлат думаси вице-спикери, «Янги одамлар» партияси
Ҳозир уни олиб чиқиш керак. Россия ТИВ раҳбари Сергей Лавровни француз ҳукуматини Павел Дуровни ҳибсдан озод этишга чақиришга чақираман. <…> Француз ҳукумати Павел Дуровни ҳибсдан озод этишдан рад этган тақдирда уни БАА ёки Россия Федерацияси ҳудудига кўчириб ўтказиш учун барча саъй-ҳаракатларни амалга оширишни таклиф қиламан. Албатта, унинг розилиги билан.

РФ ТИВ
Дуров қўлга олингани ҳақидаги маълумот бўйича бизнесмен вакиллари томонидан мурожаат бўлганига қарамай, Россиянинг Франциядаги элчихонаси дарҳол Россия фуқароси билан боғлиқ вазиятга ойдинлик киритиш учун зарур чораларни кўрди.

Мария Захарова
РФ ТИВ расмий вакили
Мен эса ҳозир 2018 йилда 26 та нодавлат ташкилотлар, жумладан «Human Rights Watch», «Amnesty International», «Freedom House», «Чегара билмас мухбирлар», «Журналистлар ҳимояси бўйича қўмита» ва бошқалар Россия судининг Телеграмни блоклаш тўғрисидаги қарорини қандай қоралаганини эсладим. <…> Шу билан бирга, Дуров доимо озодликда қолган, Телеграмни ривожлантиришда давом этган. Унинг тарафини олиб чиққан ғарбдаги барча ихтисослашган тузилмаларнинг баёнотлари, жумладан коллектив мурожаатлардан скриншотларни эълон қилганди. Нима деб ўйлайсиз, бу сафар улар Парижга мурожаат қилиб, Дуровни озод этишни талаб қилишадими ёки тилларини ютиб юборишадими?

Ғарбдагилар нима демоқда?

Илон Маск
Tesla, SpaceX ва X эгаси
Ташқарида 2030 йил, Европада мемга лайк босганингиз учун сизни қатл этишади. #FreePavel.

Такер Карлсон
Америкалик телебошловчи, 2024 йил апрелида Дуровдан олинган интервюни эълон қилган
Павел Дуров ҳукумат унинг Telegram компанияси устидан назорат ўрнатмоқчи бўлганида Россиядан кетганди. Аммо охир-оқибат уни жамоатчилик сўз эркинлигидан баҳраманд бўлишига имкон бергани учун ҳибсга олган одам Путин бўлмади. Уни ғарб мамлакати, Байден маъмурияти иттифоқчиси ва НАТОнинг ғайратли аъзоси қамоққа тиқди. Павел Дуров бугун француз қамоғида ўтириб, ҳукумат ҳамда махсус хизматлар буйруғи билан ҳақиқатни цензура қилишдан бош тортувчи ҳар қандай платформа эгаси учун жонли огоҳлантириш бўлиб хизмат қилмоқда. Олдинги эркин дунё тезлик билан зулматга чўммоқда.

Кичик Роберт Кеннеди
АҚШ президентлигига мустақил номзод
Сўз эркинлигини ҳимоя қилиш зарурати ҳар қачонгидан ҳам долзарброқ.

Ким Дотком
Megaupload файл алмашишга мўлжалланган сервиси асосчиси
Сўз эркинлигига ҳужум кучаймоқда. Telegram асосчиси Францияда ҳибсга олинди. Ғарб махсус хизматлари Telegram фойдаланувчиларининг шахсий хабарларига киришни хоҳлайди.

Пол Грэм
Дастурчи, Lisp дастурлаш тили тарафдори
Бир вақтнинг ўзида Telegram асосчиси ҳибсга олинган ва йирик стартап-марказ бўлган мамлакатни тасаввур қилиш қийин.

Кевин Коллиер
Америкалик журналист
Telegram’да модерация деярли йўқлиги платформада жиноятчилик авж олишига имкон берганини инкор этиб бўлмайди, аммо бу барибир ажабланарли ва мисли кўрилмаган ҳолат.

Қолганлар яна нималар деди?

Эдвард Сноуден
АҚШ Миллий хавфсизлик агентлигининг журналистларга кузатув тизимлари ҳақида махфий ҳужжатларни берган собиқ ходими
Дуровнинг қўлга олиниши — асосий инсон ҳуқуқлари, сўз ва уюшмалар эркинлигига дахл қилинишидир. Мен шахсий коммуникацияларга кириш учун гаровга олиш даражасигача тушганидан ҳайратдаман ва чуқур қайғудаман. Бу нафақат Францияни, балки бутун дунёни уялтиради.

TON ҳамжамияти

Биз барчани ишонтириб айтмоқчимизки, TON ҳамжамияти кучли ва тўла ишчан ҳолатда қолмоқда. Сўз эркинлиги ва марказсизлаштиришга содиқ жамоа сифатида биз ушбу қийин даврда Павелни бу қийин паллада қўллаб-қувватлаймиз. Павел бу қадриятларнинг содиқ ҳимоячиси бўлган ва биз унинг очиқ ва марказлаштирилмаган интернетни тарғиб қилиш бўйича ҳаракатлари миллионлаб одамларни илҳомлантиришда давом этишига ишонамиз.

Иван Жданов
Коррупцияга қарши курашиш фонди директори
Дуров ҳақида. Наркотрафик, педофилия ва фирибгарлик бўйича айбловлар жуда бўш кўринмоқда. Бу унинг қўлга олиниши ҳақиқатан ҳам расмийлар билан ҳамкорлик қилишдан бош тортгани билан боғлиқлигини кўрсатади. Бундай айбловлар ишончсиз ва ёмон кўринади.

Агар у Францияда унга қарши иш очилганини билатуриб учиб борган бўлса, демак, у келишув учун учган бўлиши мумкин. У ҳатто ҳибсга олинмаслиги, кейин эса барча айбловлар олиб ташланиши ҳам мумкин. Масалан, 2017 йил ноябрда олигарх Сулейман Керимов Ниццада қўлга олинганди, 2018 йил июнда эса Керимовдан барча айбловлар олиб ташланганди.

Россия пропагандаси ҳаммадан баландроқ қичқирмоқда ва Дуровни ҳимоя қилмоқда. Бу қизиқ.

Георгий Албуров
Алексея Навалний жамоасининг суриштирувлар бўлими ходими
Дуровнинг ҳибсга олиниши, ҳозир маълум бўлган айблов пунктларига кўра, ҳаддан ташқари адолатсиз эканидан ташқари (Дуров терроризм ва қурол савдоси билан шуғулланмаслиги аён), — бу сўз эркинлигига ҳам катта зарбадир. Телеграм Россияда блокировкага қандай қаршилик кўрсатгани, унинг ўзи блокировкани айланиб ўтиш инструментларини ишлаб чиққанини эсланг ва сўнгги ойларда мисли кўрилмаган даражада бой бўлган Ютуб қандай қилиб юмшоқ панжаларини ёпиб, тақдирга кўнгани билан таққосланг. Павел Дуровга озодлик.

Александр Роднянский
Украиналик продюсер, режиссёр ва сценарийнавис
Павел Дуров бутун умри давомида «сўз эркинлиги» ҳуқуқини талаб қилиб келди. Ҳеч қандай чекловларсиз. Бунинг учун уни Россияда қамоққа ташлашларига оз қолганди, бунинг учун у ҳозир Францияда қамоқхонасига тушди. Дуровга эътирозлар адолатлими? Эҳтимол, ҳа. Аммо бунинг учун уни қамоққа ташлаш керакми? Бу мунозарали савол. Ҳар қандай ҳукумат ўз позициясини ҳимоя қилишнинг кўплаб усулларига эга — жарималар, блокировка ва ҳоказо. Дуровнинг ҳибсга олиниши — Владимир Путинга совға бўлди, у энди албатта «сизнинг мақталган Ғарбдаги сўз эркинлигингиз қаерда қолди?» қабилидаги нимадир гап айтади.

Христо Грозев
Тадқиқотчи журналист
Унинг сўз эркинлиги фойдасига ФСБ билан ҳамкорлик қилмаслигини, афсуски, бошқа барча қўрқинчли нарсалар учун телеграмдан фойдаланишни тўхтатмаслик учун ҳеч ким билан ҳамкорлик қилмаслиги йўққа чиқаради. Бу унинг танлови эди. Бир ишни қилиб, бошқасини қилмаслик мумкинми?

Алексей Пивоваров
Журналист
Россиялик бизнесмен, у қандай паспортни қўлга киритмасин, инглиз тилини қанчалик ўрганган бўлмасин ва қандай юрисдикцияларда яшамасин, амалда у ташқи дунёни Россиядан бўлмаган бизнесмен эканига ишонтира олмайди. Шу маънода Дуров кейси шу кунларда Россия ҳукуматини қўллаганлик учун киритилган санкциялар бекор қилинишига рад жавоби берилган Михаил Фридман кейсига ўхшаб кетади, ҳолбуки Фридман кўп марта ва кўплаб далиллар билан бундай эмаслигини исботлаганди.

Интернет муҳофазаси жамияти
Дуров билан боғлиқ вазият ҳозирча жуда ёмон кўринмоқда. Франция томонидан цензурга уриниш каби бўлиб.

Руслан Левиев
Conflict Intelligence Team суриштирув гуруҳи раҳбари
Павелнинг ҳибсга олиниши барчани бирлаштирди: бу ерда россиялик мулозимлар ҳам, Такер Карлсон ва Илон Маск ҳам, бизнинг мухолифатчи арбоблар ҳам бор. Мен ҳам у қамоқда ўтирмаслиги керак деб ҳисоблайман. Контентни модерация қилиш ва терроризм ҳамда наркотикларни ўчиришдан бош тортдими — иқтисодий босим қўлланг.

Андрей Захаров
Тадқиқотчи журналист
Дуров ва Давлат ўртасидаги қарама-қаршиликнинг навбатдаги босқичи бўлишини, афсуски, олдиндан айтиш мумкин эди ва унинг ўзи бу ҳақда яқинда Такер Карлсонга интервюсида машҳур икки стул фонида айтганди. У акаси билан доимо бу икки стулда ўтиришга ҳаракат қилган. Бир томондан — менимча, либертариан ва ҳатто анархистик қарашлар (ака йиллар мобайнида аватаркасида Махно портретидан фойдаланган). Бу қарашлар менга ҳам яқин: «Майли юзта гул гулласин», Давлат фуқароларга фикрини ифода этишга ва бошқа ишларга халақит қилмаслиги керак.

Бошқа томондан — у Давлат дунёсида катта бизнес қурди ва бу Давлат ундан унинг қонунлари бўйича яшашни талаб этмоқда. Давлат аллақачон, у Gram оламини қурмоқчи бўлганида зарба ҳам берганди, Америка ҳукумати эса бармоғини бигиз қилиб таҳдид солганди, якунда у TON лойиҳасини янги форматда ишга туширишига тўғри келди, Дуров ҳам, Telegram ҳам унга алоқадор эмасдек кўрсатмоқчи бўлди. Май ойида у IPO ўтказиш режасини эълон қилди, яъни у яна Давлат ҳудудига фаол кирди. Давлат эса нафақат молиявий қонунларга риоя этишни, балки Facebook ёки Google’га айланишини ҳам истайди — яъни фойдаланувчилар ҳақидаги маълумотларни тақдим этишни (давлат нуқтайи назарига кўра қонуний ҳолатларда), каналларни блоклашни (2022 йилда у Германияда ўнлаб каналларни блоклаган; RT каналлари ЕИ сим-карталари орқали очилган аккаунтлар учун кўринмай қолганди).

Маргарита Симонян
Пропагандачи
Павел Дуров махсус хизматлар билан ҳамкорлик қилмаслик учун Россиядан кетганди. Ҳатто Пол дю Ровега айланди.У ғарбдаги махсус хизматлар билан кўп бор ҳамкорлик қилди — камида биз санкция остига тушган мамлакатларда RT’ни блоклаш тўғрисидаги кўрсатмани қатъиян бажарди. Ёрдам бермади. ЧТД. “Замин” янгиликларини “Facebook”да кузатиб боринг