Дунё хавотирда: Ҳўрмуз бўғози ёпиладими?

Хитой халқаро ҳамжамиятни Форс кўрфази атрофидаги тинчлик ва барқарорликни сақлашга чақирмоқда. Бу чақириқ, АҚШ ва Эрон ўртасидаги таранг муносабатлар янада чигаллашган, шу жумладан, АҚШнинг Эрон ядровий объектларига зарбалари фонида, ўта муҳим геостратегик нуқта — Ҳўрмуз бўғози ёпилиши эҳтимоли ортиб бораётган бир вақтда янграмоқда.

Пекинда бўлиб ўтган матбуот анжуманида Хитой Ташқи ишлар вазирлиги расмийси Го Тсзякун ўз баёнотида Ҳўрмуз бўғози нафақат минтақавий, балки глобал иқтисодий барқарорлик учун ҳам ҳал қилувчи аҳамиятга эга эканини алоҳида таъкидлади.

Унинг сўзларига кўра, ушбу бўғоз орқали дунёдаги нефть импортининг катта қисми — тахминан чорак қисми — ўтади. Бу эса ушбу минтақани глобал энергетика хавфсизлиги нуқтаи назаридан энг муҳим нуқталардан бирига айлантиради. Агар бўғоз ёпиладиган бўлса, дунё нефть бозоридаги издан чиқишлар, нархлар ошиши ва жаҳон иқтисодиётидаги чуқур таназзуллар муқаррар бўлади.

Хитой ўзи учун бу муаммони жуда жиддий деб баҳоламоқда. Чунки мамлакат нефт эҳтиёжининг тахминан 45 фоизи айнан Форс кўрфази орқали қондирилади. Шу боисдан Пекин ушбу минтақада юзага келаётган сиёсий беқарорлик ва ҳарбий хавфни нафақат ўз миллий манфаатлари, балки бутун халқаро ҳамжамият учун таҳдид деб ҳисобламоқда.

Го Тсзякун халқаро кучлар — жумладан, БМТ, Европа Иттифоқи ва бошқа асосий глобал ўйинчиларни — бу зиддиятни тинч йўл билан ҳал қилиш, кескинликни юмшатиш ва минтақада барқарор хавфсизликни таъминлаш бўйича саъй-ҳаракатларни фаоллаштиришга чақирди.

Эрон эса ўз навбатида, Ҳўрмуз бўғозини ёпиш ҳуқуқини ҳимоя қилмоқда. Теҳрон маълум қилганидек, агар унинг ядровий иншоотларига қарши ҳужумлар давом этса, у ҳолда мамлакат ўз хавфсизлиги ва миллий манфаатларини таъминлаш мақсадида стратегик жавоб чоралари кўришга тайёр. Улар орасида бўғозни ёпиш эҳтимоли ҳам бор.

Экспертларнинг таъкидлашича, агар Ҳўрмуз бўғози ҳатто қисқа муддатга ёпиладиган бўлса, дунё бўйлаб нефть етказиб беришдаги узилишлар бир неча кун ичида нархларни кескин ошириб юборади. Бу нафақат энергетика соҳасига, балки бутун дунё молиявий бозорларига таъсир кўрсатиши мумкин.

Маълумки, Ҳўрмуз бўғози орқали нафақат Эрон, балки Саудия Арабистони, Қатар, БАА, Кувайт, Ироқ каби асосий нефть экспорт қилувчи давлатлар ҳам ўз маҳсулотларини жаҳон бозорига чиқаради. Демак, ушбу йўлнинг ёпилиши бутун минтақа иқтисодига, шу жумладан, Осиё давлатларига ҳам қаттиқ таъсир кўрсатади.

Шундай экан, Хитойнинг бу борадаги ташвишлари ва халқаро ҳамжамиятни барқарорликка чақириши тасодифий эмас. Пекин нафақат ўз манфаатларини ҳимоя қилмоқда, балки барча давлатларни ўзаро ҳамкорликка ва тинч йўл билан ечим топишга чақирмоқда.

Ушбу вазиятнинг ривожи нафақат геосиёсий, балки иқтисодий жиҳатдан ҳам жаҳонни жиддий синов олдига қўяди. Ҳозирча энг тўғри йўл – муаммони дипломатик воситалар орқали ҳал этиш, ҳарбий зиддиятлардан воз кечиш ва дунё иқтисодиёти манфаатларини устувор қилишдир.

«Замин»ни Telegram’да ўқинг!