Dunyo xavotirda: Ho‘rmuz bo‘g‘ozi yopiladimi?

Xitoy xalqaro hamjamiyatni Fors ko‘rfazi atrofidagi tinchlik va barqarorlikni saqlashga chaqirmoqda. Bu chaqiriq, AQSH va Eron o‘rtasidagi tarang munosabatlar yanada chigallashgan, shu jumladan, AQSHning Eron yadroviy obyektlariga zarbalari fonida, o‘ta muhim geostrategik nuqta — Ho‘rmuz bo‘g‘ozi yopilishi ehtimoli ortib borayotgan bir vaqtda yangramoqda.

Pekinda bo‘lib o‘tgan matbuot anjumanida Xitoy Tashqi ishlar vazirligi rasmiysi Go Tszyakun o‘z bayonotida Ho‘rmuz bo‘g‘ozi nafaqat mintaqaviy, balki global iqtisodiy barqarorlik uchun ham hal qiluvchi ahamiyatga ega ekanini alohida ta’kidladi.

Uning so‘zlariga ko‘ra, ushbu bo‘g‘oz orqali dunyodagi neft importining katta qismi — taxminan chorak qismi — o‘tadi. Bu esa ushbu mintaqani global energetika xavfsizligi nuqtayi nazaridan eng muhim nuqtalardan biriga aylantiradi. Agar bo‘g‘oz yopiladigan bo‘lsa, dunyo neft bozoridagi izdan chiqishlar, narxlar oshishi va jahon iqtisodiyotidagi chuqur tanazzullar muqarrar bo‘ladi.

Xitoy o‘zi uchun bu muammoni juda jiddiy deb baholamoqda. Chunki mamlakat neft ehtiyojining taxminan 45 foizi aynan Fors ko‘rfazi orqali qondiriladi. Shu boisdan Pekin ushbu mintaqada yuzaga kelayotgan siyosiy beqarorlik va harbiy xavfni nafaqat o‘z milliy manfaatlari, balki butun xalqaro hamjamiyat uchun tahdid deb hisoblamoqda.

Go Tszyakun xalqaro kuchlar — jumladan, BMT, Yevropa Ittifoqi va boshqa asosiy global o‘yinchilarni — bu ziddiyatni tinch yo‘l bilan hal qilish, keskinlikni yumshatish va mintaqada barqaror xavfsizlikni ta’minlash bo‘yicha sa’y-harakatlarni faollashtirishga chaqirdi.

Eron esa o‘z navbatida, Ho‘rmuz bo‘g‘ozini yopish huquqini himoya qilmoqda. Tehron ma’lum qilganidek, agar uning yadroviy inshootlariga qarshi hujumlar davom etsa, u holda mamlakat o‘z xavfsizligi va milliy manfaatlarini ta’minlash maqsadida strategik javob choralari ko‘rishga tayyor. Ular orasida bo‘g‘ozni yopish ehtimoli ham bor.

Ekspertlarning ta’kidlashicha, agar Ho‘rmuz bo‘g‘ozi hatto qisqa muddatga yopiladigan bo‘lsa, dunyo bo‘ylab neft yetkazib berishdagi uzilishlar bir necha kun ichida narxlarni keskin oshirib yuboradi. Bu nafaqat energetika sohasiga, balki butun dunyo moliyaviy bozorlariga ta’sir ko‘rsatishi mumkin.

Ma’lumki, Ho‘rmuz bo‘g‘ozi orqali nafaqat Eron, balki Saudiya Arabistoni, Qatar, BAA, Kuvayt, Iroq kabi asosiy neft eksport qiluvchi davlatlar ham o‘z mahsulotlarini jahon bozoriga chiqaradi. Demak, ushbu yo‘lning yopilishi butun mintaqa iqtisodiga, shu jumladan, Osiyo davlatlariga ham qattiq ta’sir ko‘rsatadi.

Shunday ekan, Xitoyning bu boradagi tashvishlari va xalqaro hamjamiyatni barqarorlikka chaqirishi tasodifiy emas. Pekin nafaqat o‘z manfaatlarini himoya qilmoqda, balki barcha davlatlarni o‘zaro hamkorlikka va tinch yo‘l bilan yechim topishga chaqirmoqda.

Ushbu vaziyatning rivoji nafaqat geosiyosiy, balki iqtisodiy jihatdan ham jahonni jiddiy sinov oldiga qo‘yadi. Hozircha eng to‘g‘ri yo‘l – muammoni diplomatik vositalar orqali hal etish, harbiy ziddiyatlardan voz kechish va dunyo iqtisodiyoti manfaatlarini ustuvor qilishdir. “Zamin”ni Telegramʻda oʻqing!