Исроил Эрон президентини ўлдирмоқчи бўлганми?

Эрон президенти Масъуд Пезешкиян яқинда америкалик журналист Такер Карлсонга берган суҳбатида жаҳон жамоатчилигини ҳайратга солган баёнот берди: у Исроил томонидан уни ўлдиришга уриниш бўлганини тасдиқлади. Унинг сўзларига кўра, учрашув ўтказилаётган ҳудудга бомба ёғдирилган, аммо бу ҳужум муваффақиятсиз якунланган.

"Ҳа, улар уринишди. Улар ҳаракат қилишди, лекин улар муваффақиятга эришмади," — деди Пезешкиян Карлсонга берган интервьюсида, таржимон орқали гапирган ҳолда. Ушбу интервью Исроил ва Эрон ўртасидаги 12 кунлик урушдан сўнг, Эрон президентининг Ғарб оммавий ахборот воситаларига берган дастлабки суҳбатларидан бири бўлди.

Президент Пезешкиян интервьюда: "Бу АҚШ эмас эди. Бу суиқасднинг ортида Исроил туради. Мен учрашувда эдим… улар айнан ўша ҳудудни бомбардимон қилмоқчи бўлишди," — деб таъкидлади. У шундай ҳужум ҳақида биринчи марта ошкор қилди, аммо уруш вақтидами ёки бошқа пайтдамиди — аниқ айтмади.

Бу баёнот АҚШ президенти Дональд Трампнинг аввалроқ айтган сўзларини эсга солади. У ўз вақтида Исроилни Эроннинг 86 ёшли Олий раҳбари Аятолла Али Хоманеийга қарши суиқасддан қайтарганини айтган эди. Хоманеий деярли уч ҳафта оммавий кўринишсиз бўлганидан сўнг, яқинда Теҳрондаги диний маросимда қатнашди. У олдинроқ онлайн чиқишлар қилган, бу чиқишларда у ранги oқарrган ва аммо дахлсиз кўринган эди.

Пезешкиянга суиқасд уриниши Исроилнинг нафақат Эроннинг ҳарбий ва ядровий салоҳиятини заифлаштириш, балки сиёсий раҳбариятини ҳам йўқ қилиш ниятида эканини кўрсатади. 12 кунлик уруш давомида Исроил ва АҚШ Эроннинг учта асосий ядровий объекти йўқ қилинганини ва 30 дан ортиқ юқори даражали хавфсизлик амалдорлари ҳамда 11 та ядрo олимини ўлдирганини маълум қилганди.

Шу билан бирга, Пезешкиян ва ташқи ишлар вазири Аббос Ароғчий жамоат олдида эркин ҳаракатланишда давом этмоқдалар. Президент Озарбайжондаги саммитда қатнашди, Ароғчий эса Бразилия, Миср ва Москвада расмий ташрифларда бўлди.

Пезешкиян интервьюда таъкидлади: "Биз бу урушни бошлаган эмасмиз ва уни давом эттиришни истамаймиз. Президентлик сайловолди шиорим миллий бирлик ва қўшниларимиз билан дўстликни мустаҳкамлаш эди."

Ядровий музокараларга қайтиш имконияти ҳақида сўралганида, у: "Биз музокараларни қайта бошлашга қарши эмасмиз. Лекин биз АҚШга қандай ишона оламиз? Музокаралар орасида Исроилга яна ҳужум қилишга рухсат берилиб қолсачи?" — деб шубҳа билдирди.

У Эрон Трампни ўлдириш бўйича ҳеч қандай режалар қилмаганини ҳам рад этди. Карлсоннинг Халқаро атом энергияси агентлиги (МАГАТЭ) инспекторлари Эронга қайта киритиладими, деган саволига жавобан Пезешкиян шундай деди:
"Ҳозирча ядровий объектларимиз қай даражада зарар кўрганини билмаймиз. Улар жуда қаттиқ шикастланган. Шароит яхшиланса, инспекцияни кўриб чиқамиз. Лекин МАГАТЭнинг бу халқаро ҳуқуққа зид ҳужумлар олдида жим қолиши эронликлар орасида ишончсизлик уйғотган."

Бу баёнот халқаро ҳамжамиятда катта шов-шув уйғотиши шубҳасиз. Зеро, Эрон томонидан очиқ айблов билан Исроилга қарши қаратилган сўзлар, Эрон-Исроил муносабатларида янада кескинлик келтириши мумкин.

Бир сўз билан айтганда, Пезешкияннинг очиқ баёноти нафақат Эроннинг хавфсизлик нуқтаи назаридан қанчалик жиддий таҳдид остида эканини, балки минтақавий сиёсий мувозанат қанчалик нозик эканини яна бир бор кўрсатди. Энди халқаро сиёсатчилар ва таҳлилчилар бу воқеаларнинг олдиндаги дипломатик жараёнларга қандай таъсир кўрсатишини кузатмоқдалар.

Zamin.uz таҳлилига кўра, бу воқеа нафақат Эроннинг ички сиёсий мустаҳкамлигини, балки минтақадаги хавфсизлик шароити қандай кескинлашганини ҳам намоён этмоқда. Эндиликда Ғарб ва минтақавий давлатлар бу тангликни юмшатиш учун қандай қадамлар ташлайди — катта савол остида қолмоқда. «Замин»ни Telegram’да ўқинг!